در ابتدای برنامه تینا پاکروان،کارگردان فیلم "خانوم" روی خط تلفنی برنامه آمد و مجری برنامه با برشمردن تجربه های کاری پاکروان در حوزه های مختلف دستیاری، برنامه ریزی، انتخاب بازیگر، مدیریت برنامه ریزی، بازیگری، مدیر تولید، چهره پرداز، طراح صحنه و اکنون کارگردانی، پرسید این مسیر به کجا ختم می شود؟!
پاکروان گفت: اسم این مسیر سینما است و من تمام مسیرهای سینما را تجربه کردم چون سینما را عاشقانه دوست داشته ام.
پاکروان درباره کارگردان هایی که با آنها همکاری داشته گفت: افتخار می کنم دستیار آقای بیضایی بودم و از ایشان بسیار یاد گرفتم،از سگ کشی تا وقتی همه خوابیم که آنجا دیگر مدیر تولید و مدیر برنامه ی پروژه بودم. خیلی خوشحالم که با آقای مهرجویی سنتوری را کار کردم و مدیر تولید ایشان بودم. از جرم تا متروپل را کنار کیارستمی بودم. با آدم های مختلف کار کردم؛ از آقای جیرانی نیز یاد گرفتم و در کار اخراجی های 2 هم با آقای ده نمکی به عنوان مدیر تولید همکاری داشتم.
مجری در ادامه برنامه درباره هم زمانی تولید فیلم "خانوم" و مدیر تولیدی متروپل پرسید که پاکروان در پاسخ گفت: هم زمان نبودند و پیش تولید «خانوم» با اواخر تولید فیلم متروپل همراه بود.
فیلم «خانوم» را به شدت نیاز جامعه امروز می دانم
پاکروان در پاسخ به اینکه آیا "خانوم" فیلم روز جامعه است یا نه گفت: فیلم را به شدت فیلم مورد نیاز جامعه می دانم چون «خانوم» به جایگاه زن ها می پردازد، جایگاهی که آنقدر دور از ذهن نیست که بخواهیم ایده آلیستی نگاهش کنیم! جایگاهی که در خانواده های خودمان به شدت دیدیم و با آنها بزرگ شده ایم، یعنی جایگاه مادرها در خانه که متاسفانه از یک جایی به بعد انگار گم می شود. دیگر آن زندگی خانوادگی که دلها بر ای هم بتپد،زندگی ای که به ازدواج فکر می کنند و بودن با هم،رنگ و بوی دیگری پیدا کرده است. فکر می کردم تا آنقدر از این فضا دور نشده ایم که سوال بشود فیلم امروز هست یا نه، باید راجع بهش حرف زد؛برای همین فیلم "خانوم" را ساختم.
زن،کودک و جنگ دغدغه هایم هستند
وی در پاسخ به سوال بعدی مجری برنامه در خصوص دغدغه هایش در سینما که زن، کودک و جنگ هستند گفت : جنگ دغدغه من است برای اینکه کودکی ام در دوران جنگ سپری شده است و من لحظات بسیاری را به یاد دارم که نمی دانم چرا هیچ وقت هیچ فیلمسازی به آنها نپرداخته است.بسیار کتاب خواندم و صحنه های مستندی دیدم که همیشه برایم سوال بوده که چرا از این ها فیلمی ساخته نشده است و از اتفاقاتی که افتاده است حرفی زده نمی شود. خیلی دلم می خواهد که از نگاه آدمی که کودکی اش را در جنگ سپری کرده بتوانم حرفی راجع به جنگ بزنم که دغدغه ام بوده و در واقع بغض ام بوده است.من اهل جنوب هستم و خیلی ها را دیدم که از آنجا کوچ کردند یا خانواده از دست دادند و خیلی اتفاقات مختلفی که در جنگ افتاد بنابراین جنگ با کودکی من عجین است.
وی با اشاره به اینکه کودک پاک ترین چیزی است که می توان راجع بهش صحبت کرد گفت جای سینمای کودک را به شدت خالی می بینم.پاکروان با ابراز خوشحالی از ساخته شدن شهر موش ها و چند فیلم دیگر در این حوزه گفت احساس می کنم ارتباط ما با بچه ها به عنوان کسانی که داریم کار فرهنگی می کنیم قطع می شود.من زمانی را به یاد دارم که خیلی دور نیست و ما را از طرف مدرسه به سینما می بردند و ما خیلی این اتفاق را دوست داشتیم. تعداد فیلم های کودکی که آن زمان ساخته می شد خیلی بیشتر بود ولی الان متاسفانه اینطور شده که نزدیکی های جشنواره کودک عده ای بروند وامی بگیرند و فیلمی بسازند و هول هول برسانند به جشنواره، بدون اینکه دغدغه ای داشته باشند یا به فکر این باشند که این بچه ها خوراک می خواهند و خیلی می شود راجع بهشان حرف زد.
کارگردان فیلم "خانوم" ، با اشاره به اینکه فیلم بعدی اش نیز اجتماعی خواهد بود گفت هر زمان که به من بودجه بدهند، در حوزه جنگ و دفاع مقدس کار می کنم چون بخش خصوصی نمی تواند فیلم جنگی را ساپورت کند.
پاکروان : شیار 143 را دوست دارم
پاکروان در پاسخ به سوال مجری که شیار 143 هم بدون بودجه دولتی ساخته شده است گفت: من این فیلم را خیلی دوست داشتم اما فیلم در واقع به حاشیه جنگ می پردازد و به خاطر بودجه ی محدود کمتر می تواند وارد جنگ بشود. فیلم نامه ای که من دارم در آبادان و خرمشهر می گذرد، از روزی گه جنگ شروع می شود تا روزی که آزاد می شود.برای همین نمی توانم بدون دکور و توپ و تانک کار کنم. می خواهم حرف بزرگی را بزرگ بزنم.
جاوید به عنوان سوال آخر، نظرات برخی از مخاطبان سینما معیار را مطرح کرد که معتقد بودند فیلم ریتم کندی دارد که کارگردان این نظر را رد کرد و خاطر نشان کرد: فیلم سه قصه مختلف را بیان میکند. سه قصه ی مختلفی که هر کدامشان در 30 دقیقه تصویر می شوند و ریتمش در نوع روایت درست جلو می رود. من برای کسانی که میگویند که ریتم آن کند است احترام می گذارم اما به نظر من یک فیلم 75 دقیقه ای که به3 قسمت تقسیم شده نمیتواند کند جلو برود.
ادامه برنامه همراه با صحبتهایی بود که بین شیما عالی و فاطمه ترکاشوند با انتقاد به فیلم سینمایی «خانوم» ساخته تینا پاکروان انجام شد.
عالی: مخاطب ، فیلم را با پیش فرض تماشا می کند
در ابتدای این نشست سینمایی رادیویی شیما عالی گفت: آنچه بیشتر در مورد فیلم مطرح است مضمون آن است و درواقع آن یک خط محوری دارد که فیلمی درباره ی زنان یا درباره دفاع از زنان است یا به قول خودشان جایگاه زنان است. به نظر من مخاطب برای دیدن این فیلم با پیش فرض فیلم را تماشا می کند. پیش فرضهایی که روی نظرات و نگاه هایش تاثیر دارند.
وی افزود: یک زمانی هست که فیلمی می بینیم که قصه اش ما را در گیر می کند وکم کم جهان قصه برای ما مکشوف می شود ، یک زمانی هم هست از قبل می دانیم فیلمی که می بینیم درباره چه چیزی است.
وی صحبتهایش را این گونه کامل کرد: فیلم هایی که معروفند به فیلمهایی در رابطه با فلان چیز، از آن دست فیلم هایی هستند که از ذات و قلب تپنده سینما به دورند. در نتیجه رابطه ای که با تماشاگر برقرار میکنند یک رابطه عرضی است به این معنا که چیزی به ساختمان فیلم عارض میشود و آن چیزی که عارض شده قرار است مخاطب را با خود همراه کند نه ذات فیلم، ذات روایت یا ذات قصه. فیلم «خانوم» هم از این دسته فیلم هاست ، فیلمی که کارگردان از قبل فکر کرده که میخواهد درباره چه چیزی از آن حرف بزند و این تبدیل به یک مضمون محوری در فیلم شده است. البته به خودی خود بد نیست اما فیلم خانوم نتوانسته با کنار گذاشتن مضمون محوری خودش بی واسطه با تماشاگر رابطه برقرار کند.
فیلم سه قصه ندارد بلکه یک قصه دارد که به عناصر روایت تبدیل نشده است
وی با اشاره به اظهارات تینا پاکروان در مورد ریتم فیلم گفت: خیلی جالب است که کارگردان فیلم با اشاره به اینکه فیلم سه قصه مجزا داردمی گوید فیلم ریتم کندی ندارد. در حالیکه این فیلم سه قصه ندارد بلکه یک قصه دارد و آن هم به اجزا و عناصر روایت تبدیل نشده است. فیلم یک مضمون محوری دارد که در سه شبهه روایت تکرار میشود. که ما این مضمون را هم در ده دقیقه قصه اول فیلم دریافت میکنیم و بقیه فیلم همان تکرار مضمونی است که در این ده دقیقه بوده است. هر چه تعداد کاراکتر ها بیشتر میشود و قصه های بعدی می آیند بازهم مضمون دچار تنوع نمیشود و فرم متفاوتی پیدا نمی کند.
فیلمنامه از حد ایده فراتر نرفته است
شیما عالی با تاکید بر اینکه مشکل فیلم «خانوم» از فیلم نامه آن است گفت: فیلمنامه از حد ایده فراتر نرفته است یعنی کاگردان ابتدا ایده را پیدا کرده است و بر اساس این ایده و مضمون، قصه های فیلمش را تکرار کرده است.
ترکاشوند: نگاه به زن نباید ما را به دام بیندازد که سایر اجزا خانواده را نشان ندهیم
در ادامه ترکاشوند منتقد دیگر حاضر در استودیو رادیویی سینمامعیار گفت: ابتدای صحتبهایم باید تبریک بگویم به سینمای اجتماعی که از کلیشه های فمینستی یا ضد خانواده فرار کرده است. حالا اینکه چقدر یک فیلم به این حرف می رسد خود جای بحث دارد. حتی در ساختار اپیزودیک باید تلاش کنیم که اپیزود ها داستان را جلو ببرند چیزی را اضافه بکنند به قصه یا حتی به همان مضمون به شکل دیگری از دریافت آن مضمون توسط تماشاچی ، ولی در فیلم خانوم خیلی این اتفاق نمی افتد ولی تا همین هم از خانم پاکروان تشکر میکنم.
وی نقدش را اینگونه ادامه داد: اینکه ما بخواهیم یک نگاه جدید از زن و خانوداه به جا بیاوریم نباید ما را به این دام بیندازد که سایر اجزا خانواده را نشان ندهیم.در این فیلم سه مرد داریم که یکی معلول است یکی مقهور شرایط اجتماعی که معلول شرایط تحریم کشورماناست و مرد سوم هم اعتیاد مشروبات الکلی دارد. در اپیزود اول هم یک کودک داریم که عملا هیچ شخصیتی در فیلم پیدا نمیکند. حتی در اپیزود سوم هم بچه ها خیلی تبدیل به شخصیت نمی شوند این موضوع نشان دهنده این است که با یک رویکرد تک نگر به موضوع خانواده وارد می شویم. ما باید روابط و علت و معلول های اجتماعی را بهتر ببینیم که فیلم درست تر در بیاید.
وی در مورد نبود قهرمان در فیلمهای ژانر اجتماعی گفت: اینکه ما در فیلم هایمان قهرمان نداریم بخاطر این است که شخصیتهای فیلم ها مقهور شرایط هستند. شخصیتی که اراده نمیکند قهرمان نمیشود بخاطر همین در بهترین حالت ژانر اجتماعی می گوییم که تقصیر شرایط جامعه است.
در ادامه مراسم مجری برنامه سوال کرد: اینکه فیلم هنوز فیلم نشده است و آنچیزی که اراده کرده محقق نشده است. بر اساس چه مصداقی است که در فیلم دیده شده است؟
عالی: شما وقتی این فیلم را می بینید اصلا دلتان نمی خواهد که ازدواج کنید
عالی در پاسخ به این سوال گفت: نویسنده فیلمنامه «خانوم» و یک تعداد شبه روایت دارد که برای یک ایده و مضمونی شکل گرفته است. نگاه کارگردان فیلم به خانواده یک نگاه مثبتی است ولی فضای فمینستی دارد که گاهی اوقات در چاه ضدخانواده بودن میافتد.
وی با اشاره به اظهارات ترکاشوند گفت: اگر قرار است که از زن دفاع کنیم دلیل نمی شود که مرد جامعه را ضعیف نشان دهیم.در فیلم هر مردی را که می بینیم معلول و معتاد است و کاری از دستش بر نمیاید. انگار وظیفه ی زن است که آن فقط تحمل و صبر کند.
وی خاطرنشان کرد: شما وقتی این فیلم را می بینید اصلا دلتان نمی خواهد که ازدواج کنید، اصلا دلتان نمی خواهد که بگویید چقدر خانواده داشتن خوب است. چرا مخاطب با این نگاه مثبتی که خانوم پاکروان داشته است به این نگاه می رسد.
این منتقد سینمایی با تاکید بر اینکه خانواده در این فیلم شکل نگرفته است گفت: تنها چیزی که از این زن در فیلم خانوم می بینید صبر و تحمل کردن است. فداکاری کردن های گاهی بی مورد. تنوع حرکت وکنش در این فیلم وجود ندارد. مردها اصلا متنوع نیستند مردهای هر سه اپیزود ضعیف و زن هایشان هم فقط صبور و اهل ادامه دادن به زندگی. چون قصه ای وجود ندارد.
این منتقداضافه کرد: آن چیزی که تنوع به وجود می آورد آن کنشی است که در قصه باید باشد. کارگردان می تواند بنا به یک تجربه ی زیستی برای من یک قصه با شکوه تعریف کند تا من به عنوان مخاطب از دیدن فیلم به یک معنای جدیدی برسم. من دلم نمیخواهد زنی مثل زن های فیلم خانوم باشم چون دلم نمیخواد جهانم اینقدر ناقص باشد. جهانی که خانم پاکروان در فیلم نشان میدهد یک جهان ناقصی است. نویسنده فقط یک بعد را دیده و آن یک بعد را به قصه تحمیل کرده است.
در ادامه برنامه سینما معیار، ترکاشوند دیگر منتقد برنامه سینما معیار گفت: هنرمند یک ماجرایی را زندگی میکند از تجربه شخصی خود الهام میگیرد ولی ما وقتی وارد ماجرای تحلیل میشویم نکاتی را می گوییم که آن معنا را آن هنرمند یا درست دریافت نکرده یا موقع پرداخت سینمایی بخاطر بزرگی کار نتوانسته درست بکند.
در اینجای بحث مجری سوال کرد: شما مشخصا بگویید که مشکل را در دریافت معنا می بینید یا مشکل را در ساخت آن دریافت می بینید یا اینکه هر دو؟
ترکاشوند در پاسخ گفت : هر اثری اگر در پرداخت مشکل داشته باشد، به معنای آن برمی گردد.
در ادامه برنامه عالی گفت: فیلم به ما قصه در گیر کننده ای عرضه نمیکند بله من میتوانم در مقام تحلیل فیلم بنشینیم و فیلم را لایه لایه تحلیل کنم و بگویم که کاستی های فیلم چیست.
وی ادامه داد: ما قرار است از دریافت های اجتماعی فیلم و بعد از تاثیرو تاثری که فیلم با مخاطبش دارد حرف بزنیم. به نظرم این تاثیر و تاثر اصلا شکل نمیگیرد ، اتفاقا وقتی در مورد یک فیلم حرف میزنیم مسیر را معکوس باید ببینیم یعنی پرداخت ، قصه ، مضمون و ایده اگر فیلمی مسیرش را سر راست با من در میان بگذارد یعنی هنوز فیلم نشده چون من وقتی یک فیلمی را میبینم با نویسنده کاری ندارم.
ترکاشوند هم در صحبتهای پایانی خود گفت : این شروع مثبتی برای یک فیلمساز است که سینما به خودش بپردازد و خودش را روی پرده نشان دهد که در اپیزود دوم این فیلم دیدیم. از کلیشه هاهم یک مقدار خارج شود و برسد به قهرمان و قصه ای که برای تماشاچی جذاب باشد.
برنامه رادیویی سینما معیار پنجشنبه ها ساعت 16 از رادیو گفت وگو پخش می شود. برنامه ای با اجرای سید امیر جاوید و سردبیری و تهیه کنندگی محمد جواد طالبی. سینما معیار به بررسی محتوایی اکران‌های روز پرداخته و نقاط قوت و ضعف و سمت و سوی اجتماعی / اخلاقی و سیاسی آن را بررسی کند.
