به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ شهید بهشتی در تاریخ 10 اسفند ماه سال 59 در مسجد نارمک درباره تحزب در اسلام سخنرانی می کنند. متن و صوت این سخنرانی را اینجا ببینید.
بعد از پایان سخنرانی سوالاتی درباره بنی صدر، حزب جمهوری، مهندس بازرگان و مسائل دیگر از آیت الله بهشتی می شود و ایشان به اقتضای زمان آنها را پاسخ می دهند، متن پرسش و پاسخ شهید بهشتی را در زیر می خوانید.
شهید بهشتی بعد از پایان سخنرانی می گوید: در اینجا سؤالاتی شده است که به آنها در این فرصتی که باقی مانده است جواب می گویم.
*سوال شده است که ما کی می توانیم شاهد آشتی [و] همکاری شما و دیگر برادران با رییس جمهور (بنی صدر) باشیم؟
برادر یا خواهر نویسنده ی این یادداشت! من و دیگر برادران با رییس جمهور ، قهر نیستیم که بخواهیم آشتی کنیم؛ ما می خواهیم تلاش کنیم و می خواهیم ایشان هم تلاش کنند. می ماند مسئله ی نقطه نظرهایی که فرعی است. اگر ما یک نظر داریم و ایشان هم همفکرانشان هم یک نظر دیگری دارند، قابل گذشت است؛ حالا یا ما گذشت می کنیم یا ایشان گذشت می کنند، که خوب اینجا راه گذشت است و باید گذشت کرد؛ ولی می رسیم به یک جایی که نقطه نظر اصلی است. یعنی ما می فهمیم که برای آینده ی جمهوری اسلامی ایران باید این جور برنامه ریزی کرد و ایشان می فهمند که برای آینده ی جمهوری اسلامی باید جور دیگری برنامه ریزی کرد، که شما بگویید چه کار می شود کرد؟ ما در اینجا می گوییم که این نقطه نظرها را که بر سر آن اختلاف نظر هست (اختلاف نظر است، نه اختلاف شخصی و گروهی) اینها را یا امام درباره اش تصمیم بگیرند یا حداقل مجلس نمایندگان منتخب مردم، هم ایشان، هم ماها پیرو آن نظری باشیم که اکثریت قاطع مجلس آن نظر را تأیید می کند که به نظر من راه حل منصفانه می اید و اگر ایشان هم این راه حل را بپذیرند، مشکلی باقی نمی ماند، چون امام هم معمولا تأکید دارند که اصل مجلس است و ایشان بنا دارند که بار به دوش یک رهبر ، به عنوان یک فرد نیفتد و می گویند این مجلس یک مجلس یک مجموعه است و این مجموعه منتخب ملت است؛ بنابراین، اکثریت اینها وقتی یک رأیی را پذیرفت که مطابق اسلام باشد (یعنی شورای نگهبان تشخیص داد که این مخالف اسلام و قانون اساسی نیست) همان راه را بروید و ما هم همین راه را به نظرمان صحیح می آید؛ بنابراین،؛ اگر ما اکثریت مجلس را حاکم کنیم، اشکالی نیست، اما اگر در مقابل نظر اکثریت قاطع نمایندگان مجلس خواستیم بایستیم، اینجا ممکن است بن بست پیش آید و باید در آینده برای این بن بست ها، در فکر راه حل اساسی باشیم.
سؤال شده است که لطفا نظرتان را راجع به سخنان آقای مهندس بازرگان در مجلس، بفرمایید چیست؟
شخصی آقای مهندس بازرگان، با آشنای دیرنیه ای که نسبت به ایشان دارم و سابقه ی خدمات ارزنده ای که دارند، مورد احترام هستند و رعایت حرمت ایشان را هم لازم می دانم برای همه؛ اما بر روش خط مشی سیاسی شان انتقادهای جدی داشته و دارم و انتقادها را هم گفته ام و در مقام عمل هم رعایت کرده ام و یک انتقاد برادرانه است و با کمال احترام می شود این انتقادها را بیان کرد. خطوطی که ایشان برای آینده ی اداره ی جمهوری اسلامی ترسیم می کنند با خطوطی که ما ترسیم می کنیم، خیلی فرق دارد و پیش از پیروزی انقلاب هم همین طور بوده؛ آن موقع هم خطوطی که امام می رفتند و ما هم در پی امام می رفتیم، با آنها خیلی فرق داشت؛ آن موقع ها مسئله ی شورای سلطنت و انتخابات آزاد به عنوان یک راه حل برای ایشان و دوستان همفکرشان مورد قبول بود. می دانید که امام یا کسانی که با امام حرکت می کردند، به عنوان تبعیت از سخن امام می گفتند باید سلطنت را یکباره کلکش را کند و دیگر اینکه شاه برود و شورای سلطنت بماند، کار غلطی است که این دو نقطه نظر است؛ ولی نه اینکه این آقایان هم سلطنت یا شورای سلطنت را قلبا قبول داشته باشند؛ باید به شما بگویم آقای مهندس بازرگان هم در صحبت هایشان قلبا این را قبول نداشتند و صحبت بر سر راه و برنامه است و ایشان فکر می کردند که برنامه این است که حالا مثلا شورای سلطنت را قبول کنیم ، تا بعد آماده شویم و در آینده کلک را می کنیم و امام می فرمودند: دشمن در آینده به من وشما مجال نمی دهد و الان وقتش است و یاالله، کلکش را بکنیم؛ خوب این دو تا نقطه نظر است. در خیلی از مسائل دیگر هم بعد از پیروزی انقلاب از این اختلاف دیدگاه ها داریم، اما معنایش نباید بی حرمتی به ایشان و امثال ایشان باشد. یک مطلبی هم ایشان فرموده بودند که چرا من که یک مسئول قضایی هستم، درباره ی مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی اظهار نظر می کنم. من تعجب کردم؛ هر فردی در ایران می تواند درباره ی همه ی مسائل اظهار نظر کند، مثلا اگر شما آمدید، اینجا درباره ی سیاست خارجی اظهار نظر کنید، به شما بگویند آقا شما که مثلا معلم مدرسه هستید، چه کار به این کارها دارید؟ ما چنین قراری در جمهوری اسلامی نداریم، بنده هم مثل فردی از افراد دیگر، در بعضی مسائل اظهار نظر می کنم و به خصوص که من سال هاست در این زمینه ها کار می کرده ام (زمینه های اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی، و آموزشی) و مثلا سال ها تجربه ی آموزش دارم که لابد اگر مجمعی از معلمین تشکیل شد و از من دعوت کردند که آنجا سخنرانی کنم، اظهار نظر می شود که ایشان مسئولیت قضایی داردن و چرا در مجمع معلمین پیرامون مسائل آموزشی صحبت کرده اند که به نظر من این انتقاد غیر وارد است.
دخالت در قوای دیگر معنایش این است که من به عنوان مسئول دیوان عالی کشور از مقام قضایی ام در کارهای قوه ی مجریه یا قوة ی مقننه دخالت کنم؛ مثلا حکم بنویسم درباره ی عزل فلان مدیر کل، که این می شود دخالت قوه ی قضاییه و بعد یک مدیر کل هم به جای او نصب کنم که می شود دخالت قوه ی قضاییه در قوه ی مجریه؛ بنابراین اینها دخالت نیست، اظهار نظر است. یا مثلا نوشته اند: سفرا و وزرا را ایشان می پذیرد. خوب اگر سفرا با من کار دارند، بگویم آقا نیا اینجا؛ من که نمی خواهم آنها بیایند و آنها کار و صحبتی دارند و می خواهند بدانند نقطه نظرهای ما چیست. بنده یک برنامه ای دارم صبح ها ساعت 5/7 (به طور معمول) تا ساعت یک ربع به سه بعد از ظهر در محل کار قضایی هستم، مگر کاری در بیرون پیش بیاید و هفته ای که یک روز هم در دفتر کار قضایی می مانم تا ساعت 8 و 9 شب در همان محل کار قضایی برای رسیدگی به کارهای عقب مانده و بقیه ی اوقات هم به کارهای اجتماعی و تشکیلاتی می رسم و این طور وقتم را تقسیم کرده ام و فکر نمی کنم بی رویه باشد. اگر کسی کار قضایی دارد و اگر صبح از 5/7 تا نزدیک 3 بعدازظهر در کار قضایی بود، آیا به نظر شما کارش را کسر گذاشته یا کم گذاشته است و بعد هفته ای یک روز هم گاهی تا ساعت 9 و 10 آنجا می مانم و بقیه ی اوقاتم را هم به کارهای دیگر می رسم. آخر من یک روحانی هستم و وظایف روحانیتی دارم که آنها را هم انجام می دهم و اینها با هم منافاتی ندارد و چطور ایشان فرموده اند منافات دارد، نمی دانم؛ و دیگر بنده روزهای چهارشنبه یک مصاحبه ای دارم که این مصاحبه هم بدین جهت است که روزنامه ها و رادیو تلویزیون های داخلی و خارجی برای مصاحبه مراجعه می کنند که من گفته ام؛ بنده هفته ای دو ساعت وقت برای مصاحبه می گذارم، از 10 تا 12 صبح که یک اسعت مصاحبه های اختصاصی و یک ساعت هم مصاحبه ی عمومی ( آن مصاحبه ی عمومی اسمش مصاحبه مطبوعاتی شده است ) و رادیو تلویزیونی؛ یعنی همه ی این مراجعات را برای آن دو ساعت گذاشته ایم و هر روزنامه ای و هر رادیو تلویزیونی علاقه مند بوده، آمده و علاقه مند هم نبوده، نیامده است. این چه اشکالی دارد من نمی دانم. به هر حال نظرم را راجع به مطالب ایشان گفتم، اما تأکید می کنم که این گونه آقایان که خدمات ارزنده ای به اسلام و امت ما داشته اند، همیشه حرمتشان محفوظ بماند.
*سؤال شده است نظر امام را جع به حزب جمهوری اسلامی بفرمایید و فرمان و پیام امام را عینا ذکر کنید.
شخص من از اول نظرم این بود که امام در همان مقام والای شامل عمومی رهبری شان هستند و حزب یک تشکیلاتی است ، می آید نقطه نظرهایش را می گوید و کارهایش را می کند و افرادی را که مؤثرند و جامعه از آنها شناختی دارد، به اعتبار آن نقطه نظر و به اعتبار اعتمادی که به این افراد دارد، روابطش را با حزب تنظیم می کند و چه لزومی دارد که ما پای امام را همه جا بکشیم؛ منتها ما خودمان از همان اول مقید بودیم که این گونه اقدامات را با امام به عنوان رهبر در میان بگذاریم. مطلب را با ایشان در میان گذاشتیم و ایشان فرمودند که خوب است، اقدام کنید که بعدها ایشان بیش از این هم عنایت داشتند و من نمی خواهم امام را از همان مقام شامل رهبری، کسی یا کاری یا جریانی، به این کارهایی که در درجات بعد قرار دارد ( نام امام و عنوان امام را) بکشاند. ما یک فعالیتی بر طبق وظیفه می کنیم؛ برادرها و خواهرها به کار ما و سابقه ی ما و میزان قابلیت اعتماد ما که آنجا هستیم بنگرید و در این حدود ترتیب اثر بدهند، که فکر می کنم این اولی است.
*سؤال شده است که حزب جمهوری اسلامی چه خدمتی برای مردم کرده و چرا باید تمام پست ها و مقام ها را اعضای حزب اشغال کنند؟ آیا افرادی در جامعه بهتر از آنها وجودندارد و این حزب انحصار طلب نیست؟
حزب جمهوری اسلامی در این مدت هر کاری کرده عیان است، چیز پنهانی ندارد؛ خوب و یا بد. هیچ وقت هم اگرخدمتی کرده، بابت خدمتش طلبکار پست و مقام نباید باشد؛ یعنی اگر تمام این دو سال را سراپا خدمت کرده بود و حال می خواست این خدمات را با پست ها و مقام ها معامله کند، باز حزب الشیطان می شد. کی در حزب جمهوری می خواهند پست ها و مقام ها را به اعضای این حزب اختصاص بدهند؟ شما می بینید که شورای مرکزی حزب وقتی خواست نخست وزیر معرفی و کاندیدا کند، نشست شور کرد، امتیاز داد به اشخاص در آن جلسه، امتیاز اول را آقای رجایی آوردند که عضو حزب جمهوری اسلامی نیستند. خوب اگر حزب جمهوری اسلامی ، حزبی انحصار طلب است، باید ببینید توی افراد خودش کی اول است، نه اینکه از آن اول، فارغ از اینکه عضوحزب هست یا نه، چشم بیندازد ببیند چه کسی دارای امتیازات بیشتر است، امتیاز بدهد بعدا امتیاز ها را جمع بندی کند و آقای رجایی که عضو حزب هم نیستند، 40 امتیاز و نفر بعدی که عضو شورای مرکزی حزب هم بود 25 امتیاز بیاورد. شما از این، چه استنباط می فرمایید؟ و آقای رجایی که مورد تأیید حزب هم هستند و بودند، نخست وزیر شدند؛ به ایشان عرض شد: آقای رجایی شما در انتخاب وزرا، معاونان مدیرکل ها ، استاندارها و مسئولان آزاد هستید؛ حزب از شما هیچ توقعی ندارد. روش حزب با مشاغل و مقامات این بوده است. شما از ایشان یا از هر وزیری می توانید سؤال کنید یک نفر را به عنوان وابسته به حزب تاکنون مراجعه نکرده به این آقایان، چه رسد به اینکه تحمیل کرده باشد. بنابراین، پاسخ به این سؤال این است:
1- حزب جمهوری اسلامی یا خدمت کرده یا نکرده، همین است، چیز مخفی ای ندارد، همین است که هست.
2ـ اگر تمام کارهایش خدمت خالی از عیب بود (که خالی از عیب نیست، عیب هم دارد) اگر همه ی کارهایش خالی از عیب بود و فقط همین یک عیب را داشت که می گفت همه ی کارهای من خوب است پس حالا چند تا پست را در اختیار من بگذارید، این بزرگ ترین عیبش می شد.
-3 در کابینه آقای رجایی، حزب پیشنهاد اینکه کی باشد یا کی نباشد را نداده است. هر فردی را که ایشان لایق دانستند و عضو حزب بوده، اگر مورد نیاز شدید کارهای تشکیلاتی و سازنده نبوده که هیچ، بحثی نداریم، انتخاب کردند تمام شد؛ اگر مورد نیاز شدید بوده مقاومت کردیم و گفتیم؛ آقا نمی شود و بعد که ایشان گفتند؛ آقا حزب مقدم است یا انقلاب؟ گفتیم البته انقلاب مقدم است. حزب برای انقلاب است، نه انقلاب برای حزب. گفتیم پس باید موافقت کنیم. اگر علاج منحصر به فرد شد، دیگر چاره چیست؟ آیا موضعی اسمی تر و متعهد تر از این اگر هست بگویید به ما تا موضع را این طوری انتخاب بکنیم. چیزی به نظرتان می رسد غیر از این اسلامی تر، منصفانه تر، متعهدانه تر؟ و این یک مسئله ی مخفی نیست، یک مسئله ای است که ده ها شاهد و ناظر دارد، یکی خود آقای رجایی .
*سئوال کرده اند آیا حزب جمهوری عضو می پذیرد؟ اگر این طور است شرایط آن را اعلام کنید.
البته حزب آماده برای پذیرش عضو است. شرایطش هم این است که داوطلب، مسلمان متعهد و پایبند در عمل به موازین اسلام باشد و اهل مبارزه باشد، بی حال نباشد و مواضع فکری حزب را هم وقتی که مطالعه کردید، همدیگر را شناختید، آن وقت بعد از شناسایی تصمیم می گیرند درباره ی عضویت و کارت صادر می کنند؛ این کیفیت عضو شدن در حزب است. تعداد بی شماری تقاضای عضویت را در همان ماه های اول تشکیل حزب امضا کردند، ما در برابر همه ی آنها خجلیم که خیلی زود نتوانستیم سراغ آنها برویم، به علت مسئولیت هایی که برای کارهای مملکت داشتیم. ما هم انقلاب را بر حزب مقدم داشتیم، رفتیم سراغ ایفای وظایف مان درباره ی جامعه و اداره ی جامعه ی انقلابی مان و بعد حالا چند ماهی است که از همین تعداد وقتی که اشاره کردم، مثلا بنده چهار تا بعدازظهر را در اختیار کارهای تشکیلاتی و سازندگی حزب گذاشتم و برادرهای دیگر هم کمک هایی می کند و یک مقدار داریم، حرکت می کنیم؛ ان شاءالله امیدواریم تا حدودی جبران پاسخ کرده باشیم.
*نوشته اند که درباره ی ازدواج جوانان به پدر و مادرها سفارشی کنید، بگذارند جوانان مسلمان با شرایط ساده ی اسلامی ازدواج کنند.
امان از دست آن پدر و مادرهایی که نمی گذارند این جوان های ساده بر اساس و رعایت شرط دین و ایمان و تقوی با یک لقمه نان که بتوانید در بیاورند، با هم ازدواج کنند. چرا این همه شرایط ازدواج را سنگین می کنید و جوان ها و جامعه را به سمت فساد می برید و تسلیم امواج فساد می کنید؟ نکنید پدرها و مادرها، برادرها و خواهرها سخت گیری نکنید. یک جوان مسلمان با یک جوان مسلمان دیگر، مؤمن باشند، از خدا باشند، مرد هم عرضه ی یک لقمه نان و یک محل سکونت معموملی پهلوی قوم و خویش هایش یا پیش شما را داشته باشد، مراسم ازدواج ساده، علما را هم خبر کنید آنجا تشریف دارند، خیلی ساده برایتان صیغه ی ازدواج جاری می کنند؛ بنابراین، این حرف بسیار خوبی است و دفترخانه های ازدواج هم باید منصف باشند، سطح خرج ازدواج را آن قدر بگیرند که مردم از عهده اش بربیایند و شیرینی اینها هم یک مختصر آب نبات و خرما هم می شود. (تکبیر) چطور این الله اکبر را فقط جوان ها گفتند و بقیه نگفتند؟ (تکبیر تمام حاضرین) دو تا از این جوان ها آمده بودند برای ازدواج با پدر و مادرشان و اصرار داشتند که من در یک چند دقیقه ای که در محل کار بودم، صیغه ی ازدواجشان را بخوانم، دیدم یک بشقاب خرما هم گذاشتند آنجا، برای شیرینی ، صد آفرین به آنها گفتم. باید ازدواج ها را ساده کرد. امان از دست پدر و مادرهایی که نمی گذارند این جوان های ساده بر اساس و رعایت شرط دین و ایمان و تقوی با یک لقمه نان که بتوانند در بیاورند، با هم ازدواج کنند. چرا این همه شرایط ازدواج را سنگین می کنید و جوان ها و جامعه را به سمت فساد می برید و تسلیم امواج فساد می کنید؟ جهیزیه ی دختر، کمالات معنوی اوست. مهریه ها را سنگین نکنید، مشکلات سنگین نتراشید . جهیزیه یعنی چه؟ جهیزیه ی دختر کمالات معنوی اوست. مهریه ی مرد عبرت است از کمالات او. حالا یک کسی داشته باشد ، بکند حرفی نیست، اما کسی که ندارد سخت گیری نکنید. قرآن می گوید آنکه دارد اگرنکند بیخود و کسی هم که ندارد اگر به زحمت می افتد و می بینیم اگر یک عده بکنند، دیگران به زحمت می افتند. آنهایی هم که دارند، در این شرایط زمان ما، یک قدری کوتاه بیایند که دیگران به زحمت نیفتند. ان شاءالله این سنت ازدواج که از سنت های عالی اسلام است و آن قدر مهم است که از رسول خدا، صلوات الله و سلامه علیه، روایت شده که فرمود: «ازدواج سنت و راه و آیین و شیوه ی من به عنوان پیامبر شماست و هر کس از این سنت و شیوه سرپیچی کند از من نیست». این قدر پیغمبر به ازدواج اهمیت داده، ازدواج را ان شاءالله آسان کنید.
