به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در ابتدای این مراسم مستند «استعمار دلار» که درباره چگونگی جهان‌روا شدن دلار آمریکا و سواستفاده‌های دولت آمریکا از این موضوع، پخش شد و پس از آن عبدالعظیم ملایی کارشناس اقتصاد بین الملل، به سخنرانی پرداخت.
ملایی گفت: موضوع پیمان پولی دوجانبه بحث جدیدی در کشور است که تاکنون افراد زیادی به آن ورود پیدا نکرده بودند و ورود به این عرصه که مشکل حاد کشور است توسط چند کارشناس و دانشجوی جوان نشان دهنده امکان ورود به مباحث جدید، فارغ از چارچوب های علمی کلیشه ای موجود است.
وی افزود: درمورد پیمان پولی دوجانبه، مشاهده می شود که راهکار روشن و مناسبی برای عبور از تحریم های بانکی وجود دارد ولی بنا به دلایلی، اجرایی نمی شود. مشابه این مورد، در حوزه های دیگر اقتصادی زیاد است. مثلا نفت در داخل کشور پالایش نمی شود و شاهد پدیده خام فروشی هستیم. ما برای این موضوع مشکل فنی و تکنولوژیکی نداریم. بلکه مسئله وجود چند قانون و آیین نامه غلط در این حوزه است و یا اینکه چرا باید اقتصاد کشور مبتنی بر نفت باشد و آیا راهکار دیگری نمی توان داشت؟ در حالی که به راحتی می توانیم با درآمد حاصل از مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر مصرف از اقتصاد مبتنی بر نفت فاصله بگیریم.
وی با بیان اینکه همه این حوزه ها، حوزه هایی است که تک تک دانشجویان می‌توانند ورود کنند، گفت: موضوع پیمان پولی دوجانبه برای اکثر اساتیدی که بنده برایشان ارائه دادم، موضوع جدیدی بود و این جای سوال است که چرا اساتید ما از مسائل اساسی دور هستند.
ملایی تاکید کرد: چند هدف می توان از پیمان پولی دوجانبه داشت: 1. انتقال ارز 2. آزاد سازی ارز 3. مدیریت نواسانات نرخ ارز 4. کاهش هزینه تبادل ارز 5. استفاده از پول ملی در تجارت خارجی. که دو مورد اول تحت تاثیر تحریم های غرب است و سه مورد بعدی درمورد همه کشورها موثر است و ویژه شرایط ایران نیست. پیمان پولی دوجانبه در شرایط غیر تحریمی هم باید پیگیری شود همانطور که در کشورهای دیگر هم در شرایط کاملا غیر تحریمی شکل گرفته و حتی کشورهای متحد آمریکا مثل کره جنوبی، ژاپن، امارات، قطر، و کانادا به طور جدی در حال گسترش پیمان های پولی دو و چند جانبه هستند.
وی با بر شمردن محل مصرف ارز گفت: عمدتا از ارز دو نوع استفاده می شود: 1. ذخایر ارزی 2. خرید از کشورهای دیگر یا تسویه تجاری. برای ذخایر ارزی استفاده از پیمان پولی را توصیه نمی کنیم اما در تسویه تجاری 30٪ تراکنش های ما می تواند دلاری باشد، 15٪ می تواند به وسیله یورو و 55٪ از طریق پیمان پولی دوجانبه انجام بگیرد. در واقع پیمان پولی دوجانبه جایگزین روش های موجود نیست بلکه مکمل این روش ها است و ما می خواهیم یک گزینه بر گزینه های موجود اضافه کنیم.
در سال 1392، 71 میلیارد دلار درآمد ارزی داشتیم که از این 71میلیارد دلار، 49میلیارد دلار آن صرف واردات از کشورهای مختلف شده است. کشورهای طرف تجاری ایران را می توان در سه دسته قرار داد: 1. کشورهای حوزه پولی یورو 2. کشورهایی که کمتر از 500میلیون دلار با ما تجارت دارند و 3. کشورهایی که بیش از 500میلیون دلار با ما تجارت دارند. جزییات وضعیت تجارت ما با این کشورها به شرح زیر است:
1. کشورهای حوزه پولی یورو 18 کشور هستند که 13٪ واردات ما از این کشورها بوده است. 2. کشورهایی که کمتر از 500میلیون دلار با ما تجارت داشتند 87 کشورند که فقط 9٪ از واردات ما از آنها بوده است. 3. اما کشورهایی که بیش از 500 میلیون دلار با ایران تجارت دارند، 16 کشورند که نزدیک 80٪ از واردات ما را پوشش می دهند و اگر ما با این کشورها پیمان پولی دوجانبه را امضا کنیم، قسمت عمده ای از مشکل تحریم حل خواهد شد و نیاز چندانی به یورو و دلار برای تجارت خارجی نخواهیم داشت. در پیمان پولی دوجانبه تا سقف عدد پایین تر می توان قرارداد بست. مثلا ما در سال گذشته 6/9 ( نه و شش دهم ) میلیارد دلار از چین واردات داشتیم، در عوض 25میلیارد دلار صادرات داشتیم که تا سقف 9 میلیارد دلار می توانیم با چین پیمان پولی دوجانبه داشته باشیم. با هند و کشورهای دیگر هم همینطور. اگر این اعداد کمتر را با هم جمع کنیم، در نتیجه می توان تا 55٪ از واردات را به صورت دوجانبه تسویه کرد. کشورهایی که برای امضای پیمان پولی دوجانبه اولویت دارند، چین هند، کره، ترکیه، امارات، تایوان، پاکستان و روسیه هستند که با توجه به تحریم های غرب علیه روسیه، بهترین گزینه برای اجرای پایلوت پیمان پولی دوجانبه می تواند کشور روسیه باشد.
ملایی درباره انتقادهای وارد شده به این مبحث که ایراد آن را کاهش ارزش ریال می‌دانند گفت: در مورد کاهش ارزش ریال یا هر ارز دیگری، می توان از روش های پوشش ریسک مختلفی استفاده کرد. مثلا می توان ابتدای دوره پیمان، نرخ ها را ثابت کرد. در این حالت گفته می شود که مثلا 500 ریال برابر با 1 روبل روسیه خواهد بود و از ابتدا تا انتهای دوره ی دو ماه یا سه ماه یا هر مدتی که در قرارداد آمده است، نرخ ها ثابت می مانند. در این صورت با کاهش نرخ ریال، کشور مقابل متضرر نخواهد شد. عمده پیمان های پولی دوجانبه با نرخ ثابت بسته می شود. اما اگر نرخ را شناور درنظر بگیریم، یک دارایی که نوسان کمتری دارد، مثل دلار، SDR، و یا یورو به عنوان مبنای محاسبات قرار می گیرد و در اینصورت گفته می شود مثلا معادل 1000 یورو، اعتبار ریالی در ایران وجود دارد و معادل 1000 یورو اعتبار روبلی در روسیه وجود دارد. اینکه یورو با روبل چه نسبتی دارد، به طرف ایرانی ارتباطی ندارد و یا نسبت یورو با ریال ربطی به طرف روسی نخواهد داشت و طرفین محاسبات خود را طبق 1000 یورو انجام داده و تسویه می کنند. اگر نوسانات ارز خیلی زیاد باشد می توان بازه زمانی برای تسویه را خیلی کوتاه (مثلا یک ماه) در نظر گرفت. علیرغم اینکه ما در شرایط تحریمی هستیم، ترکیه تاکنون چهار بار اجرای پیمان پولی دوجانبه را به ایران پیشنهاد داده و روسیه هم همینطور و هند و پاکستان هم درخواست هایی را مطرح کرده اند اما مسئله این است که متاسفانه در داخل ایران جدیت زیادی برای اجرای این طرح نیست.
