همه مردم تصوراتی هرچند سطحی از امنیت ملی دارند،ولی در این میان سوالات متعددی مطرح میشود که هم خود سوال و پاسخ مقبول آنها از اذهان مردم عادی تراوش نمیکند.سوالاتی از قبیل:
۱- امنیت ملی به چه معناست؟
۲- وضعیت امنیت ملی توسط چه کسانی ترسیم میگردد؟
۳- در چه وضعیتی امنیت ملی سلب میگردد؟
۴- وظیفه حفظ امنیت ملی بر عهده چه سازمانهایی است؟
جامعه عبارت است از موقعیتی است که انسانها در ان موقعیت امکان ارتباط گروهی و بین گروهی با یکدیگر به منظور تبادل دستاورد فعالیتهای خود را داشته باشند.
با این وصف دو رکن اساسی در عرصه زندگی اجتماعی انسان برجسته میگردد که عبارتند از:
۲- ارتباط افراد که منجر به مبادله کالا و خدمات بین آنها میشود.
تعریف امنیت ملی:
امنیت ملی عبارت است از تصویری تجسمیاز وضعیتی آرمانی در یک کشور که در آن وضعیت مردم بتوانند بدون وقفه یا اختلال همه فعالیتهای مجاز خود را انجام دهند و ارتباطات مشروع با دیگران را به منظور تبادل کالا و خدمات برقرار سازند. این وضعیت معیاری برای سنجش وضعیت امنیتی موجود در جامعه است.
مفاهیم وابسته به امنیت ملی
برای درک مفهوم و نحوه شکل گیری ناامنی همچنین جهت مطالعه ناامنی به نظر میرسد سه عنصر مفهومیاساسی با عناوین آسیب امنیت ملی، تهدید امنیت ملی و آسیب پذیری امنیت ملی بسیار راهگشا هستند.
الف) آسیب پذیری امنیت ملی
عبارت است از وضعیتی که بستر و زمینه مناسب برای پیدایش تهدید محسوب میشود. آسیب پذیری معادل وضعیتی است که در آن فضای لازم و کافی جهت تدارک و ظهور آسیب پدید آمده است. آسیب پذیری از جنس بستر و زمینه است. در واقع آسیب پذیری یک نقطه ضعف است و وضعیتی است که اگر به حال خود رها شود منشاء آسیبی نخواهد شد اما بستر و فضایی است برای تدارک تهدید و نابسامانی. از طرف دیگر حلقه اول در اینجا آسیب پذیری است و تا زمانی که آسیب پذیری وجود نداشته باشد امکان بروز تهدید نیز نخواهد بود.
ب) تهدید امنیت ملی
عبارت است از وضعیتی که مقدمات بروز آسیب را فراهم میکند.تهدید امنیت ملی از بستر آسیب پذیری امنیت ملی بوجود میآید و مرحله ای بینابینی و واسط بین مرحله قبلی خود یعنی مرحله آسیب پذیری امنیت ملی و مرحله بعدی خود یعنی مرحله آسیب امنیت ملی میباشد. در واقع بحران و ضعف موجود در مرحله آسیب پذیری بصورت فعالتر و بالقوه تری در مرحله تهدید امنیت ملی بروز کرده و نهایتا در مرحله آسیب امنیت ملی به فعلیت کامل و منجر به ظهور وضعیت اختلال و نابودی امنیت ملی میگردد.
ج) آسیب امنیت ملی
عبارت است از وضعیت عدم امنیت ملی در سطح خرد یا کلان به واسطه عوامل انسانی یا غیر انسانی .در واقع آسیب امنیت ملی رابطه معکوسی با امنیت ملی دارد. هر جا و در هر سطحی امنیت ملی نباشد یعنی فعالیتها و ارتباطات مجاز و مشروع شهروندان با وقفه یا اختلال مواجه شود آسیب امنیت ملی ظهور میکند. آسیب امنیت ملی میتواند توسط عوامل انسانی یا غیر انسانی(طبیعی) به وجود آید. همچنین باید این نکته را مورد توجه قرار داد که این فرآیند سه مرحله ای نه بصورت مدلی خطی بلکه بصورت مدلی چرخه ای بازتولید میگردد بصورتی که بعد از ایجاد یک آسیب امنیت ملی که باعث اختلال در امنیت ملی میگردد پتانسیل تولد آسیب پذیری جدید امنیت ملی از دل همین آسیب امنیت ملی وجود دارد و این چرخه تا رفع کامل عوامل تهدید امنیت ملی ادامه دارد.
حریف عبارت است از سازمان، گروه یا فردی که هدف از اقدامات متخلفانه طراحی شده و پنهان کارانه خود را ضربه زدن به نظام سیاسی قرار داده است. این گروه دارای سه شاخص میباشد ۱) اقدامات طراحی شده را انجام میدهد ۲) پنهان کارانه عمل میکند ۳) اقداماتش را با هدف ضربه به نظام سیاسی انجام میدهد. مصداق این دسته از عوامل عناصری مانند گروه بمب گذار خارجی، گروه زیرزمینی مسلح، مامور اطلاعاتی سرویسهای بیگانه میباشد. در واقع وظیفه مقابله با حریف به عهده سازمانهای اطلاعاتی میباشد.
از آنجا که علم و دانش مهم ترین ابزار برتری جوامع بر یکدیگر است(العلم السلطان)،روشن است کشورهای استثمارگر دیروز و امروز،به منظور حفظ منافع خود به دور از اخلاقیات،در کشورهای دیگر دخالت کنند.شبکههای اجتماعی دارای دو چهره سازنده و ویرانگر هستند.ما در این مطلب بر چهره ویرانگر آن تمرکز میکنیم.
دانشگاههای کشورمان همواره مورد طمع جریانهای بیگانه، تجدید نظرطلب و فتنه گر بوده است.به دلیل حجم انبوه دانشجویان دانشگاهها، محیط خوبی برای جذب این افراد در جریانات فتنه گر و اصلاح طلب به وجود آمده است.به دلایلی روان شناسانه، جوانان، پرشورتر و انقلابی تر و رادیکال تر از سایر گروه سنی جامعه هستند. بهمین دلیل همواره جریانات معاند داخلی و خارجی برنامههای مختلفی برای جذب این قشر جامعه داشته اند.با پیشرفت علوم، برنامهها هم تغییر میکند. به عنوان مثال در گذشته اگر به تعداد بالایی باید اعلامیه و فراخوانهای اعتراضی چاپ میشد الان در شبکههای اجتماعی تویتر،وایبرو… با فشردن یک دکمه هزاران اعلامیه و فراخوان به دست دانشجویان خواهد رسید. شاید در نگاه اول گسترش شبکههای اجتماعی منفی نباشد ولی با نگاه عمیق آسیب شناسانه گسترش بیش از حد و دسترسی آسان به آن نه تنها جای ارتباطات سنتی را گرفته بلکه به دلیل مشکلات دیگر نظیر سطحی بودن و احساسی بودن اقشاری از مردم، خطری برای امنیت ملی محسوب میشود. بنابراین طبق تقسیم بندی تئوریک ارائه شده در بالا، میتوان گسترش و رغبت فزاینده استفاده از شبکههای مجازی و سایبری بخصوص شبکههای وایبر و سایر شبکههای قابل استفاده در همراه ترین وسیله شخصی دانشجویان یعنی موبایل را به عنوان آسیب پذیری امنیت ملی در نظر گرفت که هنوز در مرحله آسیب پذیری است و وارد مرحلههای وخیم تر بعدی یعنی مرحله تهدید امنیت ملی و نهایتا آسیب امنیت ملی نشده است اما بستری مناسب برای شکل گیری و حیات بخشیدن به آن مراحل است.
این آسیب پذیری امنیت ملی(حضور و استفاده گسترده جوانان و به ویژه دانشجویان در شبکههای اجتماعی و ارتباط تنگاتنگ دانشجویان در دانشگاه و به ویژه در خوابگاهها با یکدیگر توسط این شبکهها که امکان سازماندهی و بسیج آنها را فراهم میکند ) با در اختیار داشتن و هدایت وزارت خانههای علوم و ارشاد اسلامیتوسط جریانات اصلاح طلبان، برانداز و فتنه گر، تبدیل به "تهدید امنیت ملی” میگردد چرا که تساهل سیاسی و فرهنگی که برآمده از نیات و ایدئولوژی سیاسی این جریانات است باعث میشود که از این ظرفیت دانشجویان به نفع منافع و اهداف سیاسی و جناحی خود برای ایجاد فشار به نظام و حاکمیت استفاده کنند. از ویژگیهای شبکههای اجتماعی امکان سامان دهی و تدارکات تهاجم سازمان یافته از فواصل دور علیه اهداف میباشد. همچنین از سویی دیگر، وقتی از قدرت ” چهره ویرانگر ” شبکههای اجتماعی مطلع شدیم میتوانیم به این نتیجه برسیم که شبکههای اجتماعی میتوانند ابزاری در خدمت گروهها و کشورهای معاند باشند.
آسیب امنیت ملی آخرین مرحله و نقطه پایانی ضربه به نظام سیاسی و امنیت ملی محسوب میشود که از بستر آسیب پذیری امنیت ملی و تهدید امنیت ملی بوجود میآید و اگر رخ دهد با جرات میتوان گفت که امنیت ملی دچار اختلال شده( هرچند موقتی) و نشانی از کوتاهی دستگاههای مسئول ذیربط میباشد. این گونه فعالیتها زمانی به آسیب برای امنیت ملی تبدیل میشوند که باعث اخلال و وقفه در امور مجاز دانشجویان و دستگاه اموزشی کشور گردد. به عنوان مثال با مرور حوادثی تلخ در دانشگاههای ما در زمان دولت اصلاح طلب و فتنه ۸۸ از جمله ماجرای کوی دانشگاه ۷۸، ماجرای درگیریهای خوابگاه دانشگاه علامه در سال ۸۲ و ماجرای تلخ کوی دانشگاه در فتنه ۸۸ میتوان به این نتیجه رسید که اگر آن زمانها چنین تکنولوژی در اختیار گروه برانداز میبود ابعاد این آسیبها چندین برابر میشد. به عنوان مثال شبکه اجتماعی فیس بوک به قدری مهم تلقی میشود که پرز رییس پیشین رژیم صهیونیستی آن را بهترین ابزار برای تغییرات اجتماعی به سبک اسراییل دانست یا زاکربرگ مدیر این شبکه جز تاثیرگذارترین افراد صهیونیست محسوب میشود.
نتیجه گیری
فضای مجازی و سایبری پدیده ای است که نمیشود از آن دوری جست با توجه به نبود سازوکار جدی در داخل، باید این خطر را با مطالعه هوشمند و تبدیل آن به ابزاری جهت ارتقا و حفظ امنیت ملی کشور استفاده کرد. هیچ بخشی از جامعه نباید دچار پیش افتادگی یا پس افتادگی شود.اگر دچار این معضل شود جامعه به سمت عدم تعادل پیش خواهد رفت. این عدم تعادل باعث به مخاطره افتادن امنیت ملی خواهد شد.به نظر نگارنده در محیط دانشگاه و کشور پیشنهادات گفته شده در ذیل میتواند راهگشا باشد: