هنرنمایی دیپلماتیک روحانی و ظریف

خبرنامه دانشجویان ایران: علی اکبر عباسی//  فارغ از پیامدهایی که فاجعه منا برای رژیم آل‌سعود به دنبال داشت و موجبات روسوایی این رژیم را به وجود آورد؛ این رخداد در داخل کشور نیز آزمون مهمی برای دولت یازدهم بود و عیار مردمی بودن دولت آقای روحانی را یک بار دیگر مشخص کرد. در واقع نگاهی به رویکرد و مواضع دولت یازدهم در قبال فاجعه بزرگ منا، فاصله ژرف رئیس‌جمهور و تیم دیپلماسی وی با واقعیت‌های جامعه و دغدغه‌های اصلی مردم را مشخص کرد.

سفر شش روزه روحانی به نیورک دقیقا همزمان با فاجعه منا آن هم در شرایطی که شرکت در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان‌ملل در حد وزیر خارجه است و اکثر کشورها در سطح وزیر امور خارجه در این نشست حضور ‌می یابند و همچنین حضور تیم دپلماسی دولت در آمریکا، همگی بیانگر بی‌توجهی دولت یازدهم به مسئله منا بود.

اما طنز تلخ ماجرا جایی است که در شرایطی که افکار عمومی جامعه شاهد عملکرد منفعلانه و غیرقابل دفاع دولت یازدهم در قبال فاجعه بزرگ منا بود، رئیس دولت در موضع‌گیری عجیب و مضحک تلاش کرد اقدامات صورت گرفته جهت بازگرداندن پیکرهای قربانیان را به نام خود و دولتش ثبت کند و از وزیر خارجه‌اش در این جهت تشکر کرد! به طوری که سخنان روحانی در فرودگاه مهرآباد درباره فرآیند بازگشت پیکرهای مطهر حاجیان قربانی شده در این واقعه، موجبات حیرت افکار عمومی را به وجود آورد. در واقع روحانی در شرایطی از وزیر خارجه‌اش جهت بازگرداندن پیکرهای قربانیان فاجعه منا به کشور، تشکر کرد که همگان شاهد بودند که تلاش‌های دستگاه دیپلماسی دولت، نتیجه‌ای جز رد تحقیرآمیز درخواست ظریف توسط وزیر خارجه عربستان نداشت و اوج هنرنمایی محمدجواد ظریف نیز زانو زدن در برابر امیر کویت جهت پذیرفتن وی توسط عادل‌الجبیر بود. در حالی که موضع‌گیری و سخنان محکم و قاطعانه و متناسب با شان ملت ایران توسط رهبر انقلاب بود که ورق را برگرداند و سعودی‌ها را وادار به موافقت جهت بازگشت اجساد قربانیان کرد.

در واقع فاجعه منا علاوه بر اینکه حکام مستبد آل‌سعود را رسوا کرد و بی‌لیاقتی و خباثت آن‌ها را بیش از گذشته برای افکار عمومی جهانیان و مردم ایران روشن کرد، در داخل کشورمان نیز نشان داد دولت‌مردانی که در دوسال گذشته مدام از لزوم بهبود رابطه با عربستان سخن می‌گفتند و مدعی بودند رابطه با عربستان را بهبود بخشیده‌اند و در شرایطی که برای نزدیک شدن به آمریکا که ارباب آل‌سعود محسوب می‌شود سر از پا نمی‌شناسند؛ تا چه اندازه با دغدغه‌های واقعی و اصلی مردم بیگانه‌اند.

این فاجعه، آزمونی مهم برای دولت یازدهم بود که متاسفانه دولت و وزارت خارجه از این آزمون سربلند بیرون نیامدند و عملکرد آن‌ها به وضوح بیانگر فاصله بسیار زیاد دغدغه‌های دولت و دستگاه دیپلماسی کشور با دغدغه‌های بطن جامعه است. دولت با عملکرد منفعلانه و ضعیف خود در قبال این مسئله، برای افکار عمومی روشن ساخت که در قبال مسائل اصلی و مسائلی که به منافع ملی ایرانیان مربوط است حساسیت زیادی ندارد و بین دغدغه‌های دولت با دغدغه های مردم فاصله بسیاری است. اگر تا کنون محمدجواد ظریف از نگرانی‌های خود برای انتخابات آینده در اندیشکده‌های آمریکایی و در حضور خارجی‌ها سخن می‌گفت، حالا اقدامات عملی وی و دولت در قبال فاجعه منا به وضوح برای مردم مشخص کرد که انتخابات و مسائل سیاسی دغدغه اصلی این روزهای دولت و تیم دیپلماسی‌اش است و در جریان مذاکرات هسته‌ای و برجام نیز ظریف و یارانش، بیش از آنکه منافع ملی مردم را در نظر داشته باشند؛ مسائل سیاسی و جناحی و انتخاباتی خود را دنیال می‌کنند.

البته ای کاش رئیس محترم دولت یازدهم قدری بیشتر برای افکار عمومی جامعه احترام قائل می‌شد و این چنین شعور مردم را به سخره نمی‌گرفت تا در شرایطی که مردم زانو زدن وزیر خارجه در مقابل امیر کویت به عنوان اوج هنر دیپلماسی ظریف در قبال فاجعه منا را مشاهده کرده‌ بودند؛ دیگر وی از وزیر خارجه جهت بازگرداندن پیکرهای مطهر قربانیان این فاجعه تشکر نکند!

البته نگاهی به مواضع و رویکرد دولت در دو سال گذشته نشان می‌دهد که انتظار از دولتی با مختصات دولت یازدهم جهت اتخاذ موضع قاطع در قبال عربستان‌سعودی، نمی‌تواند انتظار خیلی بجایی باشد. این مسئله را در همان موضع‌گیری ابتدایی حسن روحانی در اولین نشست خبری‌اش بعد از انتخابات خرداد 92 می‌توان مشاهده کرد؛ آنجا که وی تلاش برای بهبود روابط با کشورهایی چون عربستان را اولویت سیاست خارجی دولت یازدهم اعلام کرد و گفت: «با کشور عربستان نه تنها همسایه و برادریم بلکه از لحاظ فرهنگی تاریخی مشترکات زیادی داریم و قبله‌گاه مسلمانان جهان است. سالانه عده‌ای زیاد از مردم کشور ما برای خانه خدا به آنجا می‌روند و سالانه تعداد زیادی از اتباع عربستان به کشور ما می‌آیند. زمینه تعامل فراهم و آماده است و خوشحالم اولین تفاهم‌نامه امنیتی بین ایران و عربستان از سوی ایران و با امضای من در سال 77 بود. امیدوارم در دولت آینده روابط خوبی با همسایگان به ویژه عربستان داشته باشیم.»

علاوه بر این، رویکرد محمود سریع القلم تئورسین دولت یازدهم و مشاور رئیس‌جمهور، در این قبال نیز مهر تاییدی بر انفعال این روزهای دولت‌مردان در قبال فاجعه منا است. آنجا که وی بهبود روابط با کشوری چون عربستان را از مختصات یک سیاست خارجی موفق عنوان می‌کند و ابراز می‌دارد: «چه ما بخواهیم و چه نخواهیم، عربستان یک کشور مهم منطقه است؛ به لحاظ سیاسی، نظامی، نفتی و اقتصادی. ما باید نهایت تلاش‌مان را بکنیم که با عربستان همکاری داشته باشیم و آنها از اینکه قدرت ما افزایش یابد، هراسی نداشته باشند. آن‌ها احساس می‌کنند ما حاضر نیستیم شریک‌شان شویم. عربستان در محافل بین‌المللی خیلی می‌گوید بیاییم در مسائل منطقه‌ای با همدیگر شریک شویم. شما سیاست خارجی‌تان را چندجانبه‌گرایی کنید. حتی عربستان بارها این را گفته که حضور ایران در عراق، ضرورتی ژئوپلیتیک است اما اگر قرار باشد این حضور به ضرر دیگران باشد، خوب نیست.»