بروکراسی اداری، حاصل خودبرتر بینی دانشگاه

خبرنامه دانشجویان ایران: دانشگاه مبدا همه تحولات است جمله ای قصار از امام خمینی(ره)، بنیان گذار جمهوری اسلامی که در بحبوحه مشکلات کشور در حالی که نگاه همگان به مسائلی همچون جنگ بوده است بیان شده و نشان از اهمیت دانشگاه در یک کشور اسلامی دارد از این دست جمله ها در کلام امام و رهبری فراوان است اما آیا واقعا دانشگاه توانسته جایگاهی متناسب با این جملات در کشور برای خود دست و پا کند؟

به گزارش خبرنگار صنفی - آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ دانشگاه در ایران برگرفته از یک ساختار غربی است و به نوعی یکی از محصولات وارداتی است که اهمیت زیادی دارد ولی پس از گذشت سه دهه از عمر نظام جمهوری اسلامی هنوز نتوانسته یک مدل بومی مبتنی بر ارزش های ایرانی اسلامی از خود ارائه دهد و سیستم اداری و علمی چندین دهه پیش خود را همچان حفظ نموده است.

یکی از مشکلاتی که قشر دانشگاهی همواره با آن در دانشگاه درگیر هستند و بشدت از این موضوع کلافه اند بروکراسی اداری درون سیستم دانشگاهی کشور است. سیستم دانشگاهی ایران بر خلاف سایر سیستم های آکادمیک جهان از بروکراسی پیچیده ای برخوردار و گاهی ممکن است یک دانشجو برای یک درخواست ساده احتیاج به امضا و تایید چند استاد، مدیر و کارشناس داشته باشد که این مسئله فرآیند یک درخواست ساده را به یک امر پیچیده اداری تبدیل می کند.

در واقع سیستم آکادمیک یک کشور که خود داعیه دار اصلاح مملکت است و همیشه بعنوان یک طلبکار به موضوعات مختلف نگاه می‌کند و آنها را مورد واکاوی قرار می دهد خود به بیماری هایی دچار است که هیچگاه عمیقا به بررسی دقیق آنها نپرداخته و توجهی نداشته است.

روزبه کریمی دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه صنعتی مالک اشتر با بیان اینکه بروکراسی اداری در دانشگاه امری پیچیده و عمر تلف کن است می گوید: متاسفانه دانشگاه های ما بر خلاف آنچه که شعار می دهند به اتلاف وقت و انرژی افراد اصلا توجهی ندارند و روال امور اداری را طوری چیده اند که پیچیدگی آن از بی ضابطه ترین ادارات هم بیشتر است.

این دانشجوی کارشناسی ارشد ضمن انتقاد از سیستم اداری در دانشگاه می گوید: کافی است یکبار اول سال تحصیلی به یک دانشگاه سر بزنید متاسفانه آنچه خواهید دید آن است که همه مسائل دانشگاه برای ثبت نام جدید الورودها مختل شده است و در بخش های مختلف اداری مثل معاونت آموزشی و دانشجویی، دانشجویان جدید الورود برای سر و سامان دادن به امور ورود به دانشگاه صف های عظیم تشکیل داده اند و همه بدنه دانشگاه تا چند روز درگیر امور دانشجویان جدید الورود هستند حالا اگر به این مورد مواردی همچون انتخاب واحد و مشکلات آن را هم اضافه کنیم در دانشگاه قیامت بر پا می شود و کلاف امور در هم می پیچد.

وی اضافه می کند: متاسفانه در چند روز گذشته یکی از همین مشکلات پیش پا افتاده اداری برای خودم اتفاق افتاد و جالب آنکه درخواستی که مزین به امضای چندین استاد و مدیر شده بود باید دست آخر در سیستم اتوماسیون آموزشی دانشگاه پیوست می شد و حالا همان ها که آن درخواست را امضا کرده بودند باید دوباره در سیستم اتوماسیون آن را تایید می کردند یعنی انجام یک کار دوباره در حالی که اولا امضای خیلی از آن مدیران و اساتید پای آن برگه درخواست لازم نبود و به نظر بنده بیشتر به خاطر احترام بود تا قوانین و مقرراتی که سروته ندارد و ثانیا این تکرار مکرر امضا و تایید معنایی ندارد و به نوعی توهین به قشر دانشگاهی و شان استاد، دانشجو و مدیر دانشگاهی است.

مرتضی رهنما دانش آموخته دانشگاه شاهد ضمن اعلام نارضایتی از بروکراسی اداری در دانشگاه می‌گوید: خدا نکند کسی بخواهد از دانشگاه فارغ التحصیل شود و تسویه حساب کند. به اصطلاح خودشان آمده اند سیستم را اتوماسیون کرده اند اما باید از این دفتر به آن دفتر بروی و التماس کنی تا وارد اتوماسیون شوند و تایید کنند که شما بدهی به آن بخش دانشگاه نداشته اید این یعنی اینکه عملا هنوز سیستم اداری در دانشگاه دستی است فقط بجای کاغذ از کامپیوتر استفاده می شود.

خانم محمودی دانشجوی رشته جهانگردی دانشگاه علامه طباطبایی با ذکر نمونه‌ای از کاغذ بازی و اتلاف زمان در راهروهای دانشگاه می‌گوید: برای گرفتن یک پاسخ از محل دانشگاه که در چهار راه لشکر واقع است، بنده را به دهکده المپیک ارجاع دادند. پس از مراجعه به مکان مورد اشاره، مسئول مربوط بار دیگر بنده را برای گرفتن پاسخ دوباره به همان محل اولیه در چهار راه لشکر ارجاع داد که این مساله درست یک روز کامل طول کشید.

این در حالی است که دانشگاه و سیستم آکادمیک کشور طی سال های اخیر منتقد بروکراسی اداری در سطح کشور بوده است و حتی در این زمینه پایان نامه تعریف کرده است و برای آن راه حل نیز ارائه داده اما خود هنوز اندر خم یک کوچه است.

به نظر می رسد ریشه این مشکل در خود دانشگاه است چرا که دانشگاه اگر چه در پی حل مشکلات جامعه است و موشکافانه موضوعات مختلف را بررسی و مدت ها بروی آنها پژوهش می کند و برای آنها نظریه و راه حل ارائه می کند ولی از آنجا که نهاد دانشگاه در کشور بعنوان یک نهاد نخبگانی مطرح است و برای خود مرجعیت علمی قائل است حاضر نیست مشکلات خود را ببیند در حالی که بسیاری از مشکلات درون جامعه درون دانشگاه هم وجود دارد و دانشگاه باید در ابتدا دامن خود را از این مشکلات پاک کند.

متاسفانه دانشگاه از همان ابتدا که در کشور تشکیل شد بعلت اینکه یک پدیده جدید بود و قشر نخبه را پذیرش می‌کرد و محیطی جدا از جامه داشت خود را تافته ای جدا بافته از جامعه فرض کرد و همچنان فرض می کند به این ترتیب طبیعی است که مشکلات را ناشی از جامعه می بیند و ساختار خود را بی عیب ارزیابی می کند.

ساختار دانشگاهی در کشور ما نه تنها نظارت پذیر نیست بلکه یک سیستم کاملا خودمختار است بنابراین وقتی جامعه دانشگاهی را به دسته های اساتید و مدیران، کارمندان و دانشجویان تقسیم بندی می کنیم این دانشجویان هستند که در پروسه های اداری در پایین ترین نقطه ممکن قرار می گیرند و با توجه به اینکه حجم کارهای اداری در دانشگاه همواره مربوط به امور دانشجویان است این قشر مجبور است بروکراسی اداری را ناخواسته بپذیرد و دم نزند وقتی هم نهادهای نظارتی بر امور درون دانشگاه تعیین می شود عملا یک مرحله به مراحل بروکراسی اداری افزوده می شود چرا که افرادی که خود برای نظارت تعیین می شوند دانش آموختگان دانشگاهی هستند که هیچ عیبی برای خود متصور نیستند یا اگر هم عیبی می بینند تا بتوانند سایر همکاران خود را قانع به برطرف سازی مشکلات کنند سال ها طول می کشد و نتیجه مطلوب یا حاصل نمی شود و یا خیلی دیر حاصل می شود.

«اینیاتسیو سیلونه در رمانِ فونتامارا شخصیتی دارد به نام ((براردو)). این براردو که یک انقلابیِ شاد و سرِ حال است، از ظلمِ فئودال‌ها به تنگ آمده و کم مانده است که سر به بیابان بگذارد و یاغی شود. مثلِ همیشه در چنین موقعیتی فی‌الفور، یکی دو تا ایدئولوگ و مصلح دورش را می‌گیرند و از او می‌خواهند که سعی کند تا کار کند و با کارش مبارزه کند و در عینِ حال این مصلحان با ((دون چیر کوستانتسا))  یکی از فئودال‌های خوش‌قلب گفت‌مان می‌کنند تا او هم راضی می‌شود که یک تکه زمین به براردو بدهد.

دون چیر کوستانتسا عاقبت بعد از گفت‌مان‌های بسیار، دلش برای براردو که از بی‌زمینی به تنگ آمده بود، سوخت و زمینی بالای تپه به او داد تا آن‌جا زراعت کند. براردو با جدیت به زراعت پرداخت. سرخوش از این که در زمین خودش می‌کارد.

اما متاسفانه به خلافِ ضرب‌المثلِ متواتر، از آن‌جا که همیشه درهای عالم بر یک پاشنه می‌چرخند، به محضِ این که اولین باران بارید، سیل‌آب، محصولِ ذرتِ او را برداشت و به سمتِ تهِ دره و زمین‌های اربابی برد. یعنی چهار قلم محصولِ براردوی فقیر که پایش یک فصل مجاهدت کرده بود، ریخت وسطِ دریای محصولِ کوستانتسای فئودال! .» (برگرفته از کتاب نشت نشاء نویسنده رضا امیرخانی)

حکایت دانشگاه های ما هم همین است متاسفانه یکی از دلایلی که منجر به خروج نخبگان دانشگاهی از کشور می شود موضوع بروکراسی اداری و صدماتی است که به دانشجویان وارد می کند و به نوعی باعث دلزدگی آنها می شود و آنها را ترغیب می کند برای آنکه راحت تر و بدون دردسر ادامه تحصیل یا پژوهش دهند در دانشگاه های دیگر نقاط جهان به تحصیل بپردازند یعنی همان زمین شیبدار و معیوب داستان که اگرچه حاصلخیز است اما محصولش به زمین فئودال ها می ریزد.

در واقع نادیده گرفتن مشکلات درون دانشگاه باعث خواهد شد که دانشجوی نخبه که بیت المال صرف او شده به جهت بروکراسی اداری که موجبات کمبود امکانات دانشگاهی، سطح پایین علمی دانشگاه بخاطر درگیری های اداری و ... را فراهم آورده با تمام حس وطن پرسی و تعلق خاطری که به کشورش و خانواده اش و فرهنگش دارد مهاجرت را بر ماندن و دسته و پنجه نرم کردن با یک سیستم پیچیده اصلاح ناپذیر ترجیح دهد.

* گزارش از بهروز کلاته