بخش سوم: حق عضویت و فعالیت در تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان
دانشجویان حق دارند، در چارچوب قوانین و مقررات، به فعالیت سیاسی در قالب تشکل‌های اسلامی بپردازند. تشکل‌های اسلامی می‌توانند «هر نوع فعالیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در حدود اساسنامه تشکل در داخل دانشگاه و در چارچوب ضوابط و مقررات دانشگاه و این آیین نامه و سایر قوانین موضوعه کشور»[1] داشته باشند.
تشکل‌ها به منظور تحقق اهداف خود می‌توانند در چارچوب قوانین و مقررات[2] به برگزاری سخنرانی، تجمع، راهپیمایی، میزگرد، تریبون آزاد، نصب تابلوها، انتشار نشریه و راه‌اندازی هر نوع پایگاه اطلاع‌رسانی اقدام کنند. لازم به ذکر است که تشکل‌های دانشجویی زیر نظر شورای فرهنگی و هیئت نظارت بر تشکل‌های اسلامی دانشگاه فعالیت می‌کنند.
از تشکل‌های اسلامی با گرایش‌های مختلف می‌توان به بسیج دانشجویی، انجمن اسلامی دانشجویان، جنبش عدالتخواه دانشجویی، انجمن اسلامی دانشجویان مستقل و جامعه اسلامی دانشجویان اشاره کرد که در این میان بسیج دانشجویی آئین نامه و برخی ضوابط خاص خود را دارد.[3]
حق تشکیل تشکل‌های اسلامی و اتحادیه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان
دانشجویان با گرایش‌های متفاوت فکری و سیاسی از حق تأسیس «تشکل‌های اسلامی» و «اتحادیه‌های تشکل‌های اسلامی»، در چارچوب قوانین و مقررات[4]، برخوردارند. دانشجویان متقاضیِ تأسیس تشکل اسلامی می‌توانند بر مبنای ضوابط موجود، درخواست خود را، به عنوان هیئت مؤسس، به هیئت نظارت بر تشکل‌های اسلامی دانشگاه ارائه دهند و مجوز فعالیت بگیرند. همچنین تشکل‌های اسلامی دانشگاههای گوناگون می‌توانند درخواست خود را مبنی بر تشکیل اتحادیه تشکل‌های اسلامی دانشجویی به هیئت نظارت مرکزی وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری ارائه دهند. «تشکل‌های اسلامی دانشجویی با عضویت حداقل بیست تشکل [...] می‌توانند اتحادیهای را تشکیل دهند»[5]
حق فعالیت مطبوعاتیِ سیاسی
دانشجویان حق دارند هم در قالب تشکل‌های اسلامی (با تأیید شورای فرهنگی- اجتماعی دانشگاه و مجوز کمیته ناظر بر نشریات) و هم، به صورت مستقل، با مراجعه به دبیرخانه کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی دانشگاه، درخواست اخذ مجوز نشریه دانشجویی (با زمینه انتشار سیاسی) کنند و دیدگاههای خود را در حوزه مسائل سیاسی منتشر کنند.
«نشریات دانشگاهی از کلیه حقوق مصرح در قانون مطبوعات جمهوری اسلامی ایران برخوردارند.»[6] و «در انتشار مطالب و تصاویر جز در موارد اخلال به مبانی و احکام اسلام و حقوق عمومی و خصوصی مطابق ماده 6 قانون مطبوعات، آزاد هستند.»[7] نشریات دانشجویی تحت نظارت «کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی دانشگاه» فعالیت می‌کنند.
حق بیان افکار و اندیشه ها
آزادی بیان و اندیشه از حقوق اساسی و اولیه دانشجویان است. در فضای دانشگاه ظرفیتهای متنوعی برای تحقق آن در نظر گرفته شده است، ازجمله می‌توان به «تشکل‌های اسلامی»[8]، «نشریات دانشجویی»[9]، «کرسی‌های آزاداندیشی (در قالب کرسی مناظره، کرسی نقد و نظر، کرسی پرسش و پاسخ شبهات)» [10]، و «خانه ملی گفتگوی آزاد»[11] اشاره کرد که دانشجویان می‌توانند در قالب آن‌ها، افکار و اندیشه های خود را بیان کنند.
حق انتقاد و مطالبهگری
دانشجویان طبق قانون حق دارند نسبت به عملکردهای نادرست مسئولان دانشگاه و سیاستها و رویه های نادرست کشور انتقاد و اعتراض داشته باشند و نقد خود را از مسیرهای قانونی بیان کنند. دانشجویان می‌توانند در قالب «نشریات دانشجویی»[12]، «شورای صنفی رفاهی»[13] و «تشکل‌های اسلامی»[14] از این حق خود استفاده نمایند.
***************
[1] ماده 2 آییننامه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان و الحاقات بعدی آن (مصوب 1378 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
[2]این قوانین و مقررات در آییننامه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان و الحاقات بعدی آن (مصوب 1378 شورای عالی انقلاب فرهنگی) و دستور العمل اجرایی آییننامه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان (مصوب 1382 وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) به تفصیل آمده است.
[3]برای مطالعه بیشتر مراجعه نمائید به اصول کلی نحوه تاسیس بسیج دانشجویی (مصوب 1369 شورای عالی انقلاب فرهنگی) و قانون تشکیل، تقویت و توسعه بسیج دانشجویی (مصوب 1370 مجلس شورای اسلامی) و آئین نامه اجرایی قانون تشکیل، تقویت و توسعه بسیج دانشجویی (مصوب 1379 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
[4] برای آگاهی از این قوانین و مقررات به آییننامه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان و الحاقات بعدی آن (مصوب 1378 شورای عالی انقلاب فرهنگی)، دستور العمل اجرایی آییننامه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان (مصوب 1382 وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)، آییننامه اتحادیه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان (مصوب 1380 شورای عالی انقلاب فرهنگی) و دستور العمل اجرایی آییننامه اتحادیه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان (مصوب 1384 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
[5]ماده 3 آییننامه اتحادیه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان (مصوب 1380 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
[6] ماده 27 دستورالعمل اجرایی ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی (مصوب 1386 وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) ضمن اشاره به مورد گفته شده در توضیح این حقوق به برخی از موارد اشاره کرده است، ازجمله: «1. جستجو، کسب و انتشار اخبار داخل و خارج دانشگاه به منظور افزایش آگاهی جامعه دانشگاهی با رعایت موازین قانونی و حفظ مصالح جامعه، 2. هیچ مقام دولتی و غیردولتی حق ندارد برای چاپ مطلب یا مقالهای درصدد اعمال فشار بر نشریات برآید یا به سانسور و کنترل محتوای نشریات مبادرت ورزد ...».
[7] ماده 30 دستورالعمل اجرایی ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی (مصوب 1386 وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)
[8] برای آگاهی از این قوانین و مقررات به آییننامه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان و الحاقات بعدی آن (مصوب 1378 شورای عالی انقلاب فرهنگی)، دستور العمل اجرایی آییننامه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان (مصوب 1382 وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)
[9] برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به ضوابط ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی (مصوب 1383 شورای عالی انقلاب فرهنگی) و دستورالعمل اجرایی ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی (مصوب 1386 وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) و قانون مطبوعات جمهوری اسلامی ایران (مصوب 1379 مجلس شورای اسلامی)، لازم به ذکر است مقدمه دستورالعمل اجرایی ضوابط ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی، هدف از تدوین دستورالعمل مذکور را «ساماندهی و حمایت از فعالیت نشریات دانشگاهی و قانونمندکردن اینگونه فعالیتها، نهادینه ساختن فضای آزاداندیشی، نقد و گفتگوی سازنده و تأکید بر حق آزادی بیان و همچنین ایجاد فرصتهای فراگیری مهارتهای روزنامهنگاری و ارتقای سطح دانش عمومی و تخصصی دانشگاهیان» دانسته است.
[10] آییننامه تشکیل کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی (مصوب 1393، وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری)
[11] برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به اساسنامه خانه ملی گفتگوی آزاد (مصوب 1385 شورای عالی انقلاب فرهنگی) و آییننامه برگزاری جلسات خانه ملی گفتکوی آزاد (مصوب 1385 هیئت حمایت از کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره)
[12] بند 3 از ماده 27 «دستورالعمل اجرایی ضوابط ناظر بر فعالیت نشریات دانشگاهی» اذعان دارد:«نشریات دانشجویی حق دارند نظرها، انتقادهای سازنده، پیشنهادها و توضیحات دانشجویان و مسئولان دانشگاه را با رعایت موازین اسلامی و مصالح دانشگاه و جامعه درج کنند.
[13] ماده 2 «آئین نامه شورای صنفی رفاهی» اهداف این شورا را شامل :«تقویت فضای مشارکت، همکاری و تعاون، ایجاد همدلی در میان دانشجویان و مسئولین دانشگاهی؛ افزایش آگاهی دانشجویان با حقوق و تکالیف دانشجویی؛ تقویت فرهنگ پیگیری حل مشکلات رفاهی و ...» دانسته است.
[14] آیین نامه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان و الحاقات بعدی آن (مصوب 1378 شورای عالی انقلاب فرهنگی) و دستور العمل اجرایی آیین نامه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان (مصوب 1382 وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)
