به گزارش خبرنگار صنفی - آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ پدیده سیگارکشیدن دانشجویان در دانشگاه‌ها امروز یکی از معضلات نظام آموزش عالی کشور است؛ به خصوص اینکه مشخصا در بعضی از دانشگاه‌ها دانشجو می‌تواند در صحن دانشگاه و در ملاء عموم دانشجویان دختر و پسر، اساتید و کارمندان، سیگاری! دست بگیرد و دود کند. اما ریشه‌ی این اشکال کجاست؟
فرقی نمی‌کند دانشجوی علوم‌پزشکی باشید یا فنی؛ علوم انسانی بخوانی یا غرق در فرمول‌های علوم پایه شوید؛ خلاصه اینکه یکی از ژست‌های روشنفکری امروزی در دانشگاه‌ها که عمدتا با نشانه‌های ظاهری در دانشجویان جلوه می‌کند، دست گرفتن سیگار است؛ اما فقط در خوشبینانه ترین حالت ممکن، سیگار مبداء ورود دانشجو به استعمال سایر مخدرهای شایع امروزی نمی‌شود، غالبا ولی این طور نیست.
بعضی داوطلبانی که بعد از اعلام نتایج، در کنکور پذیرفته و راهی دانشگاه‌ها می شوند، مجبورند به شهرهای دیگر بروند و در خوابگاه‌های دانشجویی مستقر شوند؛ والدین‌شان نیز نفس راحتی می‌کشند و بعضا ممکن است فرزند خود را تا دانشگاه برای اولین و آخرین بار بدرقه کنند. آنها از این که فرزندشان سد کنکور را شکسته، راضی و خرسند هستند و او را با خاطری آسوده به دانشگاه می‌سپارند. تصورشان این است که او از هر نظر، مورد مراقبت و کنترل قرار می‌گیرد پس با خیالی راحت به خانه بازمی‌گردند.
از طرفی دانشجویان با ورود به محیط دانشگاه و آشنایی با فضای خوابگاه، با مسائل و مشکلات خاص و البته عدیده‌ای مواجه می‌شوند. دوری از خانواده، غم غربت، زندگی با افرادی که از لحاظ فرهنگی با او یکسان نیستند و... . همه اینها زندگی جدیدی را برای دانشجو رقم می زند که گاهی در این زندگی تازه، دچار مشکلات و ناهنجاری‌هایی می شود؛ بی توجهی به این ناهنجاری‌ها آثار نامطلوبی برای دانشجو و حتی جامعه دارد.
گفتنی است طبق آخرین آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر 20.4 درصد دانشجویان سیگار می کشند؛ در حالی که این نسبت در جامعه 12 درصد است. این آمار تکان دهنده، هشدار مسئولین حوزه سلامت کشور در خصوص استعمال دخانیات را بیش از پیش مهم جلوه می‌دهد؛ اما چرا با توجه به اینکه معمولاً دانشجویان اولین کسانی هستند که از اخبار و آمار کشور مطلع می‌شوند مورد آسیب بیشتری در این زمینه قرار گرفتند؟
در سیگار، حداقل چهار هزار ماده سمی وجود دارد که یکی از آنها نیکوتین است. سالانه 50 هزار نفر در کشور بر اثر استعمال دخانیات، جان خود را از دست می‌دهند، در حالی که روزانه بیش از سه میلیارد تومان صرف هزینه مصرف سیگار در کشور می شود.
علاوه بر این، کشیدن سیگار می تواند مقدمه ای برای مصرف سایر مواد دخانی شود؛ جدیدترین تحقیقات پزشکی و پژوهش انجمن سرطان آمریکا، دلایل جالبی را به عنوان اصلی‌ترین عوامل گرایش به سیگار اعلام کرده است؛
- تحریک
- ژست
- کسب آرامش
- کاهش احساسات منفی
- هوس
- عادت
بی تردید می‌شود گفت که روی آوردن جوانان به سیگار، به عوامل روانی، عاطفی و محیط خانوادگی نیز بستگی دارد؛ عده ای از دانشجویان در بین خانواده و خویشاوندان خود، افرادی سیگاری دارند و قبل از ورود به دانشگاه سیگار کشیدن را شروع کرده‌اند؛ اما به واقع چند درصد دانشجویان بعد از ورود به دانشگاه سیگار را تجربه می‌کنند؟
عده دیگر اما بعد از ورود به دانشگاه به سیگار کشیدن روی آورده اند. سیگار کشیدن دانشجویان خوابگاهی، بیش از دو برابر دانشجویان بومی است که در بین خانواده خود زندگی می‌کنند. سیگار کشیدن به ویژه در خوابگاه ها، متاسفانه به عنوان یکی از کم هزینه ترین روش‌های پر کردن اوقات فراغت دانشجویان نیز به شمار می‌رود. کشیدن سیگار در چنین محیطی، نه تنها ضد ارزش نیست، بلکه حتی می تواند نشانه روشنفکری و گذر از محدودیت‌های خانه باشد. نتایج یک تحقیق دانشجویی در یکی از دانشگاه‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از دانشجویان درباره علل استعمال سیگار، نظرشان این بوده که مصرف سیگار مد شده است و نشانه شخصیت است.
ناصر، دانشجوی رشته علوم سیاسی می گوید:
«بچه که بودم، برای پدرم سیگار می خریدم و بعضی وقت ها توی راه سیگار را بو می کردم؛ بوی مخصوصی داشت. از بوی آن لذت می بردم. یک بار که سیگار روشن پدرم را کنار باغچه دیدم، آن را برداشتم و کنار لبم گذاشتم؛ سعی کردم ادای پدرم را دربیاورم. بعد از آن، دنبال ته سیگار می گشتم و کم کم کشیدن سیگار را شروع کردم. الان روزی ده عدد سیگار می کشم». گاهی دوستان و افرادی که دانشجو با آنان رفت و آمد داشته است، وی را تشویق به کشیدن سیگار کرده اند».
فریدون، دانشجوی سال دوم علوم اجتماعی می گوید:
«اول دبیرستان که بودم، به خانه دوستم رفت و آمد می کردم و با همدیگر درس می خواندیم. یک شب که خانه یکی از دوستانم رفته بودم، او سیگاری روشن کرد. اول همه با تعجب به او نگاه می کردیم ولی بعدها برایم عادی شد. ابتدا هفته ای یک عدد می کشیدم و الان هم به آن عادت کرده ام».
محسن، فارغ التحصیل مدیریت بازرگانی است؛ وی می‌گوید:
«بعد از ورود به دانشگاه و به دلیل قرار گرفتن در حلقه‌ای از دوستان جدید که غالبا سال بالایی بودند و سیگاری، من هم یواش یواش سیگاری شدم؛ البته خوابگاهی بودنم سرعت بیشتری به سیگاری شدنم داد، شاید اگر خوابگاهی نبودم هیچ وقت سیگری نمیشدم».
سمانه، دانشجوی ریاضی یکی از دانشگاه‌های بزرگ تهران است و در این باره می‌گوید:
«حتی یک لحظه فکر درباره اینکه روزی بخواهم سیگاری شوم، قبل از ورود به دانشگاه مرا از خنده روده بر می‌کرد؛ من و سیگار؟ اما بعد از ورود به دانشگاه و اینکه دیدم دانشجویان پسر و دختر در ملاء عام سیگار می‌کشند و کسی کاری به کارشان ندارد، وسوسه شدم؛ خوابگاهی بودم، دوماه یکبار هم شاید پدر و مادر پیرم را نمی‌دیدم و این موضوع باعث شد تا انگیزه سیگار کشیدن پیدا کنم».
فرشاد، دانشجوی رشته زبان درباره گسترش اعتیاد به سیگار در میان دانشجویان می گوید:
«در اتاق های پر جمعیت هفت، هشت نفری خوابگاه، کافی است در اتاق یکی از بچه های ترم اول، سیگاری باشد تا بقیه بچه ها را آلوده کند».
احساس کاذب و تلقین درباره آثار سیگار نیز عامل دیگری برای روی آوردن به این ماده دخانی است؛ به طوری که بسیاری از دانشجویان تصور می کنند کشیدن سیگار، ذهن آنها را آماده تر می‌کند و بر همین اساس بسیاری از آنان شب امتحان سیگار می‌کشند.
خیلی از دانشجویان خوابگاهی نیز نخستین تجربه استعمال سیگار را به شب‌های امتحان مربوط می دانند. یکی دیگر از دلایل گرایش به سیگار در میان دانشجویان، بی توجهی به اوقات فراغت دانشجویان است. برخی از دانشجویان، علت سیگاری شدن دانشجویان را نداشتن امکانات تفریحی مناسب، برای دانشجویان می‌دانند.
محمد، دانشجوی یکی از دانشگاه‌های سیستان و بلوچستان می‌گوید:
«سیگار، عادت نیست و بستگی به محیط دارد. زمانی که من پیش پدر و مادرم می روم، چند روزی که آن جا هستم، اصلاً لب به سیگار نمی زنم و به فکر سیگار نمی افتم؛ ولی تهران که می آیم، تا نرده های دانشگاه را می بینم، یاد سیگار می افتم. سیگار، تنها برای پر کردن اوقات بی کاری است».
متاسفانه در آیین نامه انضباطی دانشجویان، کشیدن سیگار تخلف محسوب نمی شود و نامی از سیگار برده نشده است. عده ای عقیده دارند که برخورد انضباطی و دخالت مجموعه اداری و کارمندی دانشگاه، مؤثر نخواهد بود و توصیه به آموزش در خصوص عوارض دخانیات، با انتشار نشریه، تهیه تابلو و برگزاری کارگاه های آموزشی را پیشنهاد می کنند، با این حال، بسیاری از دانشجویان خواستار برخورد قانونی با افراد سیگاری شده اند.
نظر سنجی انجام شده از سوی مدیریت امور دانشجویان دانشگاه علم و صنعت ایران بر روی 800 دانشجوی این دانشگاه در سال 82 نشان می‌دهد که 748 نفر (93.5 درصد) از این گروه با کشیدن سیگار در مکان‌های عمومی دانشگاه مخالف بودند و تنها 52 نفر (6.5 درصد) با این موضوع مخالف نبودند.
برخی از دانشجویان به عنوان بخش مهمی از جامعه، گرفتار این معضل شده اند و اغلب آنان مانند سایر افراد سیگاری برای اعتیاد به سیگار پاسخ درستی ندارند؛ یکی دوری از خانواده، مشکلات خانوادگی و غم غربت را عامل گرایش به سیگار معرفی می کند و دیگری از تنهایی می گوید و سیگارکه نقش همدم را برایش ایفا می کند. دست آخر هم از بی کاری و نداشتن تفریح می گویند و سیگار کشیدن را تفریح می داند.
نخستین راه حل آن در دست مسئولین آموزش عالی کشور است؛ باید امکانات ورزشی ـ فرهنگی بیشتری در اختیار دانشجویان قرار گیرد. هرچند که این امکانات به تنهایی نمی تواند جلوی اعتیاد دانشجویان به سیگار و مواد مخدر را سد کند.
گسترش روح فرهنگ و برنامه‌های مذهبی و دینی، افزایش فعالیت های دانشجویی و تشکیلاتی راه حل‌های دانشجویان در این نظر سنجی بود. ایجاد فضاهای خوابگاهی مناسب، تفریحات بیشتر، ایجاد امکانات کار در زمان های تعطیلی و بی کاری دانشجویان، کنترل و نظارت بیشتر خوابگاه‌ها و جلوگیری از ورود افراد غریبه و فارغ التحصیلان در خوابگاه‌ها، ارائه آموزش‌های لازم به دانشجویان و برخورد جدی با دانشجویان خاطی از دیگر راهکارهایی است که دانشجویان برای برخورد با گسترش اعتیاد در دانشگاه‌ها عنوان کردند.
دانشگاه یک محل عمومی محسوب می‌شود و سیگار کشیدن در آن باید جرم شناخته شود، همانطور که در مراکز عمومی اینگونه است؛ اجرای دقیق و قاطعانه این قانون می تواند تأثیر بسزایی بر محیط های دانشگاهی داشته باشند.
