تبعات این حضور گسترده در عالم مجازی که طبق گزارش مرکز تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران در بین مردان بیش از 60 و در بین زنان بالای 55 درصد است، اکنون انقطاع نسلی در جامعه ایران را بیش از پیش خود را نشان داده است و شوربختانه جامعه ایرانی را در مولفه هایی شبیه به جوامع غربی کرده است.
خبرنامه دانشجویان ایران: تبعات این حضور گسترده در عالم مجازی که طبق گزارش مرکز تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران در بین مردان بیش از 60 و در بین زنان بالای 55 درصد است، اکنون انقطاع نسلی در جامعه ایران را بیش از پیش خود را نشان داده است و شوربختانه جامعه ایرانی را در مولفه هایی شبیه به جوامع غربی کرده است.
به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ اکبر شهبازی* در تحلیلی درباره تفاوت های دهه هفتادی ها و هشتادی در فضای امروز اجتماعی کشور نوشت: متولدین دهه 70 و اینک دهه هشتادی ها مدتهاست که محل بحث بسیاری از محافل شده اند از شوخی های شبکه های اجتماعی و نقل و قول های روزانه گرفته تا مسله مورد نزاع جامعه شناسان و حتی سیاستمداران.
این نوع برخورد در وهله اول و از نگاه جامعه شناختی بیشتر به تفاوت نسلی برمی گردد که با ورود تدریجی این نسل به جامعه و نقش آفرینی های اجتماعی آنان پدید آمده است. به بیان دیگر دهه هفتادی ها که در فضای متفاوت تری نسبت به نسلهای گذشته خود رشد و در نهایت شخصیت یافته اند اکنون با ورود عینی تر به فضاهای اجتماعی وکنش متقابل با نسل های قبلی دچاری تزاحمی شده اندکه نمود اجتماعی آن اکنون در بحث های روزمره دیده می شود.
این تضاد البته دلایل گوناگونی می تواند داشته باشد از نظر زیمل جامعه شناس کلاسیک آلمانی «بازی» یکی از مهمترین عوامل موثر در جامعه پذیری کودکان است، به نوعی که افراد با شرکت در بازی های گروهی در دوران کودکی، خود را برای ایفای نقشهای بزرگسالی آماده می کنند از نظر زیمل در بازی است که افراد قراردادهای اجتماعی را یاد می گیرند، اهمیت همکاری اجتماعی در مواقع لزوم را آگاه می شوند و در عین حال با مسئله تقابل و درگیری با گروههای مقابل آشنا می شوند. حالا بنگریم که تا چه میزان بازی های دوران کودکی دهه هفتادی ها با نسلهای پیشین خصوصا دهه شصتی ها تفاوت داشته است.
دهه هفتادی هایی که خصوصا در طبقه متوسط شهری رشد یافته اند اوقات فراغت خود در دوران کودکی را به دور از گروههای همسال و ارتباطات اندک و دایره محدود با آنان و بیشتردر فضای آپارتمانی وپای بازی های کامپیوتری گذرانده اند و طبیعی است که جامعه پذیری متفاوت تری نسبت به نسلهای گذشته خود داشته باشند و اکنون با ورود به سنین نقش آفرینی اجتماعی رفتاری متفاوت تر از نسلهای پیشین داشته باشند.
علاوه بر این هویتهای شکل گرفته پس از دهه هفتاد خصوصا در جامعه شهری عمدتا بر فردیت تاکید داشته است، یعنی از روح جمعی کاسته و بر فرد گرایی تاکید بیشتری شده است و این مسئله یعنی دروازه ورود به مدرنیته.
فضای شکل گرفته پس دوران جنگ و سیاستهای دولت سازندگی که اولا با رویکردهای توسعه محورو تک بعدی زمینه فاصله طبقاتی را فراهم آورد و در وهله دوم با محوریت قرار دادن و اصالت رفاه بر هر مقوله دیگری، عملا مانور اشرافیت راه افتادو رئیس دولت سازندگی بی هیچ ابایی،آن را از تریبون نماز جمعه نیر رسما اعلام کرده بود.
اما نتیجه چنین سیاستهایی بر خلاف گفته های مسئولان دولت سازندگی خرد شدن ناگزیر عده ای زیر چرخهای توسعه نبود، بلکه نتیجه این سیاستها، حرکت سریع عده ای از کارگزارانی ها روی چرخهای توسعه و له شدن "قاطبه" طبقه متوسط شهری و البته جماعت روستایی زیر چرخ های توسعه بود.
فضای شکل گرفته در دهه سازندگی درباغ سبز توسعه را به همه نشان می داد اما تنها نورچشمی ها رخصت ورود و تمتع از باغ را داشتند و الباقی صرفا به حسرت باغ سبز و اندرونی هایش می نگریستند حسرتی که البته موجب سرخوردگی و طبعا اقدامات بعدی مردمانی میشد که خود را محروم از همه آنچه میدانستند که عده ای دارا شده بودند، رقابت ثروت شکل گرفت بی آنکه همه به ثروت دست یابند اما همه آرزوی دست یافتن به ثروت را درخود حفظ کردند و البته تاکنون حفظ کرده اند.
فضای سیاسی و فرهنگی تنگ همین دوره نیز بدون شک از عواملی است که در شکل گیری شخصیتهایی که اکنون شاهد نقش آفرینی آنها هستیم موثر بوده اند اما بی شک در این فراِیند خود دهه هفتادی ها تا اینجای مسئله بی تقصیر بوده اند آنچه بیشتر موجب شکل گیری شخصیتهای آنان در فضای فعلی شده است بی شک الگوهای ذهنی و عملی است که تحت تاثیر شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حاکم بر دهه هفتاد و البته تغییر نگرش و جهان بینی حاکم بر خانواده ها پس از جنگ پیش آمده است و این نسل را به گونه ای تربیت کرده است که هم اکنون شاهد آن هستیم.
دهه هفتادی ها، تربیت یافته پس نسل تاریخی دهه شصت هستند که بی شک حماسی ترین وقایع تاریخ ایران را به نام خود ثبت کرده اند دهه طلایی شصت که اگرچه کودکانش با صدای موشکهای صدام از خواب بیدار می شدند اما فضا و اتمسفر ذهنی حاکم برآنان عالمی دیگر بوده است و همچنین الگوهای ذهنی و عملی آنان که برخاسته از روح ملی و شیعی بوده است.
درست در اوان همین انقطاع نسلی بود که مقام معظم رهبری مسئله تهاجم فرهنگی را در ابتدای 70 شمسی مطرح کردند اما بی توجهی مسئولان فرهنگی وسیاسی وقت به این مسئله و حاکم شدن شرایطی که ذکر آن رفت حاصلی داشته است که اکنون در دهه 90 شاهد آن هستیم.
فرد گرایی بیش از حد که ویژگی اصلی مدرنسیم به تعبیر فلاسفه ای چون نیچه و دکارت است اکنون در این نسل بیش از پیش دیده می شود، فرد گرایی حاصل این باشد که دهه هفتادی ها شاید کمتر نسبت به نسل های سابق خود روحیه جمعی داشته باشند و علاوه بر این حس تعلق جمعی و گروهی نیز کمتر در این گروه دیده می شود.
جدال سنت و مدرنیته اگرچه در دهه های گذشته تنها در شکل آکادمیک و یا در نزاع های فرهنگی و سیاسی دیده می شد اما اکنون مدرنیسم در بخش عمده ای از قشری که ذکر آن رفت اتفاق افتاده است و وضعیت اکنون با ورود جامعه به آنچه عصر اطلاعت و دهکده جهانی مک لوهان تعبیر می شود، شدیدتر شده است.
مدرنیته بدون قضاوت ارزشی درباره آن تبعات تاثیر گذاری برجامعه ایرانی دارد نقد سنت های دینی به شیوه ای که درمسیحیت پس رنسانس انجام شد و قیاس مع الفارق اسلام با این ادیان و در اولویت قرار گرفتن عقل ابزاری و در نهایت نقد هرگونه شناخت غیرتجربی و پوزوتویستی خطرناکترین مسئله ای است که می تواند دین و دینداری را حتی در جامعه به حاشیه ببرد.
اکنون که تبعات هشدارهایی که درباره تهاجم فرهنگی غرب در دهه هفتاد به صورت عینی تر مشاهده میشود اکنون دهه هشتادی هارا درک و تحلیل نمایم.
دهه هشتادی ها با تجمع خود در خردادماه تنها سنسورهای نهادهای امنیتی را حساس کردند و ای دریغ که مسولان فرهنگی همچنان درخواب هستند یا خود را به خواب زده اند، و این نسل اکنون برای آینده آماده می شوند.
به اطرافیان خود اگر نگاه کنیم کودکان معصومی را می بینیم که آمال و آروزوی شان در آپارتمان های تودر توی بدون محیط بازی و جست و خیز، در تبلت ها و گوشی های هوشمند خلاصه شده است.
این نسلِ آگاه از نظر ژورنالیستی و البته بدون عمق معرفتی، هویت خود را اکنون فراتر از چهار دیواری مستقر در آن می بیند و خود را درقالب های گروههای ذهنی ومجازی تصور می کند که اگر چه به آنها احساس تعلق حقیقی ندارد اما نبود فضای حقیقی برای تعامل صحیح موجبات زندانی شدن در مزاجستان ناچاری را پدید آورده است.
دهه هشتادی ها نسبت به دهه هفتادی ها در انزوا و فردیت بیشتری قرار دارند و کمترین تعامل بین آنها و محیط واقعی وجود دارد، اما در عین حال بیشترین ارتبا با فضای مجازی را دارند و از طریق انفجاراطلاعاتی در عین اگاهی بیشتری نیز در محیط و جهان پیرامونی دارند.
تبعات این حضور گسترده در عالم مجازی که طبق گزارش مرکز تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران در بین مردان بیش از 60 و در بین زنان بالای 55 درصد است، اکنون انقطاع نسلی در جامعه ایران را بیش از پیش خود را نشان داده است و شوربختانه جامعه ایرانی را در مولفه هایی شبیه به جوامع غربی کرده است. افزایش سرسام آور خودکشی هادر سالهای اخیر، نرخ بالای 50 درصد طلاق در شهرهای بزرگ، بالارفتن سن ازدواج و در عین حال پایین آمدن سن میل به ازدواج (کاهش سن بلوغ)، افزایش خانه های مجردی و... همه و همه هشدار هایی است که زنگ خطرش اکنون در جامعه به صدا در آمده است که محصول بی توجهی فرهنگی مسئولان به هشدارهای دهه هفتاد است متاسفانه بسیاری از قربانیان ناهنجاری های اجتماعی مذکور همان نسل پس از جنگ هستند که در سایه بی توجهی و خرد شدن زیر چرخهای توسعه اقتصادی اکنون استخوانهایشان همزمان زیر چرخ های ناملایمات و ناهنجاری های فرهنگی خرد میشود و صدایی هم از کسی حتی از خودشان در نمی آید و اگر تاملی نشود بی آینده مناسبی برای این وضعیت پیش بینی نمی شود.
انچه قاتل نوجوان ستایش انجام دادهشداری مهیب بود به تغییر زلزله واری که درحال اتفاق افتادن است و زیر پوست شهر است از این نوع فجایع.
واما.. دهه هشتادی ها اکنون در فضایی مدرن تر ومتفاوت تر از دهه هفتادی ها جامعه پذیر میشوند و اینکه اینان تا چه میزان پایبند به قواعد اجتماعی ایرانی – اسلامی در آینده باشند بی شک در برنامه ریزی های امروز ریشه خواهد داشت.
آنگاه اگر دغدغه بالاترین مسولان فرهنگی کشور افزایش پهنای باند اینترنت و مسئله کنسرتها باشدو حوزه های علمیه به عنوان مسئول ترین نهاد در حوزه دینِ مردم نامهربان و بی توجه به قضایا باشد آینده نیز تا حد زیادی قابل پیش بینی است...دریابیم دهه هشتادی ها را...
دریابیم گروههای مردمی و فعالان مذهبی در مساجد دانشگاهها و هیئات مذهبی را...
* دبیر سیاسی سابق جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران
