اساس بازدارندگی بر سه ضلع پیشگیری، تهدید به مجازات و ممانعت است.
منظور از پیشگیری، تدارک توان داخلی و خارجی برای جلوگیری از شکل گیری عوامل تهدیدآمیز است.
در بازدارندگی بر پایه تهدید به مجازات، هدف القای این پیام به طرف مقابل است که اقدام او هزینه بر است و هزینه آن بیشتر از سودی است که به دست خواهد آورد.
مکانیسم بازدارندگی براساس ممانعت به دنبال آن است که ازطریق کاهش امیددشمن در کسب موفقیت، بازدارندگی را به اجرا درآورد. بازدارندگی بر پایه ممانعت می‌تواند مستقیم و غیر مستقیم باشد. ممانعت مستقیم عبارت است از: خطاب قرار دادن طرف مقابل با گفتار و اقدامات غیر تهدیدآمیز، اما متقاعد کننده. ممانعت غیر مستقیم نیز عبارت است از: نمایش و مانور عمومی قدرت.
لازم به ذکر است که موفقیت بازدارندگی منوط به سه شاخصه است: (توانایی یا قابلیت و ظرفیت‌های مقابله به مثل)، (اعتبار تهدید یا ضد تهدید) و (ابزار انتقال تهدید یا ضد تهدید).
تهدید به دو علت می‌تواند فاقد توانایی لازم باشد: اول آنکه، یک بازیگر ممکن است فاقد تونایی فیزیکی برای عمل کردن به تهدید باشد. دوم، چنانچه تهدید نتواند در زمان اجرا آسیبی به دشمن برساند، فاقد توانایی ارزیابی می‌شود.
همچنین اعتبار تهدید نیز مشروط به عواملی است. اول آنکه تهدیدی اعتبار دارد که طرف تهدید شونده یا حوزه تهدید به آن باور داشته باشد. دوم، تهدیدات معتبر، تهدیداتی عقلانی و قابل درک باشد و سوم آنکه، احتمال اجرای تهدید همواره از سوی تهدید شونده با درصد بالا ارزیابی شود.
قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران:
قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران در سه ضلع پیشگیری، تهدید به مجازات و ممانعت را می‌توان در جلوه‌های غرورانگیز آن مشاهده کرد.
پس از گذشت شش سال از بحران منطقه و اوج گرفتن گروه‌های تروریستی، تنها عملیات تروریستی صورت گرفته در خاک‌های ایران، اقدام خفیف اخیر در مجلس و حرم امام خمینی بود که البته اقدام سریع نیروهای امنیتی، جلوه‌ای از توان بازدارندگی پیشگیرانه جمهوری اسلامی را به نمایش گذاشت.
بازدارندگی در بعد تهدید به مجازات را می‌توان در شلیک موشک‌های میان بُرد سپاه پاسداران جمهوری اسلامی به پایگاه نظامی داعش در دیرالزور سوریه مشاهده کرد. این اقدام نه تنها جدای از سایر ابعاد بازدارندگی نیست، بلکه تهدید آن فراتر از هدف صورت گرفته یعنی داعش می‌باشد. تصویب طرح جامع تحریم سپاه پاسداران، سپاه قدس و قدرت موشکی ایران توسط آمریکا، سفر ترامپ به عربستان و فروش یک صد میلیارد دلار تسلیحات، تَرَک خوردن ائتلاف ناکام عربستان با جدایی قطر از قبیله عربستان؛ همه تهدیداتی بودند که با اقدام متقابل ایران، اعتبار تهدیدات جمهوری اسلامی ایران را در هر سه ضلع: (توانایی یا قابلیت و ظرفیت‌های مقابله به مثل)، (اعتبار تهدید یا ضد تهدید) و (ابزار انتقال تهدید یا ضد تهدید) به نمایش گذاشت. یعنی قابلیت موشکی ایران نه قابل مذاکره است و نه تحریم‌های آمریکا بر آن اثری دارد. هم دارای توانایی فیزیکی است و هم در لحظه نیاز، به سرعت عملی می‌شود.
وجه مستقیم ممانعت در بازدارندگی را نیز می‌توان در خطابات صریح مقام معظم رهبری علیه اقدمات عربستان سعودی و آمریکا مشاهده کرد.
"دولت سعودی، دولتی است که دست بچّه‌ها دارد می‌گردد، بچّه‌های نابِخرد واقعاً، دست آنها است، امّا آن‌چیزی که انسان با تحلیل مسائل، با مشاهده مسائل می‌فهمد، حقیقتاً همین است که این دست آمریکا است، پشتیبانی آمریکا است".
"شما ببینید وقاحت دشمن تا کجا است. رئیس‌جمهور آمریکا در یک نظام قبیله‌ایِ عقب‌مانده‌یِ منحطِّ محض می‌ایستد در کنار رئیس قبیله و رقص شمشیر می‌کند".
وجه غیرمستقیم ممانعت در بازدارندگی را نیز می‌توان در مانورها و رژه‌های نظامی و گذارش های منتشر شده از سیلوهای موشکی مشاهده کرد.
نتیجه آنکه، ابعاد بازدارندگی و اعتبار اجرایی شدن آن، در پازلی از اقدامات جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر اعتبار زدایی از تهدیدات طرف مقابل، نقشه امنیتی منطقه را نه با معادلات کشورهای نایب، که به مقابله با توطئه‌های کدخدا! انجام می‌دهد.
منابع:
کتاب نظریه‌های امنیت نوشته علی عبدالله خانی
کتاب کاربرد نظریه‌های روابط بین الملل از عبدالعلی قوام
سایت http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33886
سایت http://www.mehrnews.com/news/3590868/
