خبرنامه دانشجویان ایران: حسن ثابتی// یکی از اموری که محل پرسش اساسی و همیشگی فعالان دانشگاه‌پژوهی است، اینکه جایگاه موضوع دانشگاه در نهادهای رسمی کجاست؟ به عبارت دیگر چه مجموعه‌هایی متولی امور دانشگاه‌پژوهی هستند؟ در این یادداشت قصد داریم به این پرسش، پاسخ مختصر داده و اشخاص حقوقی مسئول و فعال در زمینه دانشگاه‌پژوهی را معرفی کنیم.
در یک بررسی میدانی اولیه 50 مجموعه در زمینه دانشگاه در دو دهه اخیر و البته به‌گونه مشخص و مستقیم ماموریت و فعالیت داشته‌اند، استخراج شده‌اند. این فعالیت‌ها شامل انتشارات، پژوهشی، ژورنالیسم علمی در چارچوب فصلنامه‌ها، همایش و... است. در این یادداشت مجال کافی برای معرفی تک‌تک این مجموعه‌ها وجود ندارد؛ اما به‌طور کلی می‌توان این نهادها را به سه دسته کلی تقسیم کرد.
اول نهادهای حاکمیتی از جمله شورای عالی انقلاب فرهنگی (کمیسیون تعلیم و تربیت)، وزارت علوم و مجلس (کمیسیون آموزش و مرکز پژوهش‌ها) هستند که رویکرد حاکم بر این دسته نهادهای مطالعاتی عمدتا با نگاه کمک به اتخاذ تصمیمات و مصوبات و آیین‌نامه‌هاست.
دوم می‌توان از نهادهای دولتی مطالعاتی و پژوهشی از جمله موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی وزارت علوم، پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری دانشگاه شریف، پژوهشکده مطالعات علم و فناوری دانشگاه شهیدبهشتی نام برد. این نهادها مبتنی‌بر پژوهش‌های عمیق و معمولا چندوجهی با موضوعات و مسائل دانشگاهی به‌منظور روشن کردن ابعاد و حل مسائل علمی آن فعالیت هستند.
سوم نهادهای عمومی غیردولتی مانند انجمن آموزش عالی ایران، انجمن مطالعات برنامه‌ریزی درسی، انجمن ترویج علم، انجمن فلسفه تعلیم و تربیت، انجمن جامعه‌شناسی و تشکل‌های دانشجویی که عمدتا با رویکرد برگزاری همایش‌ها و نشست‌ها در تبیین عمومی مسائل دانشگاه و آموزش عالی فعالیت می‌کنند.
تازه‌ترین رویداد در این زمینه پیگیری‌های وزارت علوم در ایجاد واحدهایی در دانشگاه‌های بزرگ باعنوان «دفاتر دانشگاه‌پژوهی» است. هدف اعلام‌شده از تاسیس این دفاتر، ایجاد دستیاری به مدیران دانشگاه‌ها و ارائه راه‌حل‌های علمی و اجرایی به نظام دانشگاهی کشور است.
اما به نظر می‌رسد این دفاتر دارای نگاهی صرفا از منظر رشته مدیریت و اقتصاد به دانشگاه هستند و پیمایش‌های «تحقیق و توسعه‌ای» را مدنظر دارند در حالی که دانشگاه‌پژوهی (همان‌گونه که قبلا نیز تشریح شده است) رویکردی چندرشته‌ای شامل فلسفه، جامعه‌شناسی، فقه، سیاست، تربیت و روانشناسی و... نیز است؛ لذا بهتر است نام این واحدها به «دفاتر تحقیقات نهادی و مدیریتی درباره دانشگاه» تغییر کند یا اینکه بستر فعالیت همه رشته‌های لازمه دانشگاه‌پژوهی در آنها فراهم شود. در هر صورت نکته مهم خلأ ارتباط معنی‌دار و مستمر میان همه نهادهای فعال و مسئول در زمینه دانشگاه‌پژوهی است.
در اکثر موارد این نهادها آشنایی اندکی از فعالیت‌های یکدیگر داشته و این امر باعث موازی‌کاری و عدم هم‌افزایی لازم خواهد شد. به نظر می‌رسد برگزاری آیین سالانه‌ای به‌منظور گردهم آمدن این نهادها و ارائه دستاوردها، تجارب و فعالیت‌های خود به عموم و هم‌اندیشی‌های بین‌بخشی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
