به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از خبرگزاری دانشجو، هنر‌های سنتی رشته‌هایی هستند که در صنایع‌دستی از آن‌ها با عنوان رشته‌هایی در حال منسوخ و یا منسوخ شده یاد می‌شود. رشته‌هایی که روزگاری به دلیل داشتن کاربرد از جایگاه ویژه‌ای در زندگی مردم برخوردار بوده و امروزه به سبب ورود تولیداتی که از تنوع و کاربری مناسب‌تری برخوردارند، جایگاه خودرا از دست داده‌اند.
صنایع‌دستی در معماری ایران تنها نقش مزین‌کننده فضا را ندارد؛ بلکه هرکدام در جایگاه خود کاربرد‌های گوناگونی دارد و از جمله این رشته‌ها گره‌چینی است.
محسن سپاسی، کارشناس صنایع دستی از دانشگاه مازندران است، وی در کار‌های فرهنگی دانشگاه فعالیت داشته و همچنین در سال ۹۴ دبیر کانون فرهنگی و تئاتر جشنواره «رویش دوم» بوده است. علاقه مندی او به صنایع دستی موجب شده تا در این رشته تحصیل کند و به عنوان پایان نامه نهایی خود درب دست سازی را ساخت.
در همین رابطه گفتگویی با این دانشجوی صنایع دستی ترتیب دادیم و از او در مورد علاقه وی به این رشته جویا شدیم.
در مورد پایان نامه خود توضیح دهید.
باتوجه به علاقه و رشته‌ای که در آن تحصیل کردم با مشورت استادانم تصمیم گرفت درب دست سازی را برای پایان نامه انتخاب کنم.
این درب از نوع چوب نراد روسی و سه لایی خارجی است و روکش آن هم از چوب راش تهیه شده و چوب‌های بکار رفته در گره‌چینی در را چوب‌های درختان آزاد، گردو، راش و سرخ‌دار تشکیل می‌دهند که با دقت بالا برش‌کاری و زاویه‌بری شده و براساس نقشه‌های گره ۱۰ تند اجرایی شده است.
برای ماندگار بالای درب به نحوی که چوب‌های به کار رفته در آن، در آینده دچار آسیب از نظر کرم‌خوردگی نشود، قبل از ساخت، قطعات چوبی توسط روش‌های پخت و آفت‌زدایی، ضدعفونی شده و سپس برای جلوگیری از ترک خوردگی‌های احتمالی در کوره‌های چوب خشک کنی، رطوبت آن به سطح رطوبت ماندگاری استاندارد ۱۲ درصد رسیده تا جلوی هرگونه ترک و خرابی احتمالی گرفته شود.
اجرای این طرح چه مقدار زمان برد؟
این پروژه طی مدت ۶ ماه در کارگاه استاد ارجمند واقع در شهرک صنعتی بشل و با نظارت اینجانب به مرحله درآمد و برای رسیدن به کارگاه استاد روزانه ۲ ساعت راه را تا فیروز کوه طی می‌کردم.
برای ساخت این درب چقدر هزینه کردید؟
هزینه نهایی اثر اجرا شده با احتساب مواد اولیه و هزینه‌های جانبی مبلغ ۲۰ میلیون ریال است که آورده این چنین طرح‌های در خارج از محیط دانشگاهی و در بازار کار در حال حاضر بالغ بر ۲۵۰ میلیون ریال ارزش‌گذاری می‌شود.
این درب در حال حاضر در کجا نصب شده است؟
این درب در دانشکده هنر و معماری نصب شده و به نوعی دانشجویان را به مدیریت دانشکده میرساند.
آیا تمام کار‌های این اثر با دست شکل گرفته است؟
بله. این کار با دست است، ولی نمی‌شود گفت که اصلا دستگاه در آن دخالت ندارد وسیله‌های مانند دلر و مته و اره برقی و اره فلکه در آن دخالت داشته است.
در مورد گره چینی که در این اثر به کار بردید، بیشتر توضیح دهید
گره چینی به هنری ایجاد شده با قطعات برش خورده چوب و شیشه‌های رنگی در اشکال مختلف و متعدد الاجرا و وحدت‌گرای هندسی که به طور هماهنگ در یک کادر مشخص و تکرار شونده در کنار هم قرار گرفته باشند گفته می‌شود. در واقع هندسه نقوش و گره‌کشی جزو جدانشدنی این هنر به حساب می‌آید.
در اصطلاح هنری گره‌چینی عبارت است از مجموعه‌ای از شکل‌های هندسی که با نظم و ترتیب و پیچ و شکل‌های هماهنگ و قرینه در کنار هم چیده شده‌اند.
در تعریف دیگر، گره‌چینی عبارت است از یک ترکیب هماهنگ از شکل‌های هندسی به هم پیچیده، موزون و جذاب که با استفاده از خط‌های راست شکل گرفته است.
گره‌چینی از چه تاریخی در ایران رایج شده است؟
گره‌چینی چوب از هنر‌های ظریفی است که از اوایل دوره اسلامی در ایران رایج بوده است. برخی پژوهشگران احتمال داده‌اند استفاده از این هنر از دوران خلفا عباسی آغاز شده و در قرن ۶ تا ۸ هجری قمری در مصر و سوریه متداول شده و از همان زمان به ایران رسیده است.
از این سبک کار به طور معمول در ساخت در‌های اماکن متبرکه، مقابر، منابر و از مشبک در پنجر‌های منازل و کاخ‌ها و نرده‌ها استفاده می‌شده است؛ به طور کلی از چوب و فرآورده‌های آن در بنا‌های صد سال اخیر به عنوان مصالحی موثر در ستون‌های چوبی، پوشش سقف‌های دوجداره خارجی و توفال‌سازی، در ساختن پنجره‌های ارسی و پنجره‌های ظریف با کار‌های هنری مختلف گره سازی، قواره‌بری و ... استفاده شده است.
آیا در شهر‌های غیر از مازندران هم می‌توان نمونه‌ای از گره چینی را دید؟
از بهترین نمونه‌های گره‌چینی در ایران می‌توان عمارت چهل‌ستون، هشت‌بهشت و خانه‌های تاریخی خانه اعلم، شیخ‌الاسلام، سوکیاس در اصفهان و تعدادی از خانه‌های تاریخی کاشان همچون خانه طباطبائی‌ها، خانه عباسیان، خانه بروجردی‌ها و تعدادی دیگر از این انواع خانه‌ها در یزد و شهر‌های قدیمی را نام برد.
بازار کار رشته صنایع دستی چگونه است؟
من زمانی که این رشته را انتخاب می‌کردم به بازار کار هم فکر کرده بودم و خدا را شکر جواب درستی هم گرفتم. کارگاه کوچکی دارم و هر روز تلاش می‌کنم در این زمینه تجربیات بیشتر کسب کنم.
آیا مسئولان دانشگاه برای ساخت این درب حمایتتان کردند؟
من این کار را به عنوان پایان نامه انتخاب کرده بودم اول تصمیم داشتم درب را در ابعاد کوچک تری بسازم؛ اما با پیشنهاد استاد ارجمند صحبت‌هایی که با مسئولین دانشگاه داشتم این درب را در ابعاد بزرگتری ساختم که مورد توجه مسئولان دانشگاه قرار گرفت و دانشگاه هم پول متریال را حساب کرد. جا دارد اینجا از استادم اقای ارجمند تشکر کنم که در این زمینه خیلی به من کمک کردند.
صنایع دستی در کشور ما چقدر شناخته شده است؟
صنایع دستی در ایران تاریخچه دیرینه دارد میراث ماندگار بسیاری برای ما، مردم امروز این کشور کهن به یادگار گذاشته که مجموعه این میراث، هویت تاریخی و ملی ما را تشکیل می‌دهد.
اگر کسی بخواهد این هنر را یاد بگیرد باید دوره آموزشی مقدماتی، متوسطه و پیشرفته را سپری کند. این هنر گره چینی تقریبا رو به موت است ما سعی کردیم این هنر را بروز کنیم تا از مد نیفتد، چون اگر به همان روش قبل بماند کسی دیگر به سمتش نمی‌آید امروزه هنر گره چینی تلفیقی از هنر مدرن است.
چه کشور‌هایی علاقه‌مند به هنر گره چینی هستند؟
در کشور باکو در حال سرمایه گذاری‌ها برای این اثر هستند؛ و با توجه به تحقیقی که کردم کشور ژاپن هم علاقه‌ای به هنر دارند. مسئولین ما باید توجه بیشتری به این هنر داشته باشند میراث فرهنگی استان در این زمینه حمایت‌های کرده است. امیدوارم در آینده بتوانیم این هنررا در سطح جهان مطرح کنیم.
