خبرنامه دانشجویان ایران: مهدی النچری// از جمله وظایف وکیل در قبال موکل، آگاه‌سازی وی از اقدامات و تصمیمات خود است. وکلای ملت در مجلس شورای اسلامی، نیز برای تحقق این حق موکلانشان اقداماتی کرده‌اند. اولین‌بار فتحی، نماینده تهران، در ٨آذر ٩۶ طرح «شفافیت آراء نمایندگان» را به هیئت رییسه مجلس تقدیم کرد که البته هیئت رئیسه به دلیل تعدد طرحهای در دستور کار، این طرح را اعلام وصول نکرد.
٧مرداد ٩٧، حاجی دلیگانی، نماینده‌ی مردم شاهین شهر، برخوار و میمه طرح «شفافیت آراء نمایندگان» را به هیئت رئیسه تقدیم کرد.
موضوعی که قرار است محور اصلی این یادداشت قرار گیرد نه تاریخچه این طرح و نه ضروریات آن است. قصد دارم با نمونه قرار دادن این طرح، رفتار دوگانه برخی نمایندگان مجلس را بررسی کنیم.
در مجموع و تا کنون ٢١٠ نماینده مجلس، از طرق مختلف حمایت رسمی خود از این طرح یا طرحهای مشابه اعلام کرده‌اند. از طرق مصاحبه، صفحات رسمی نمایندگان در فضای مجازی و یا نقل قول، اما پای تصویب که میرسد، حتی یک فوریت آن ۵٩رای موافق و ١٠٨رای مخالف از صحن علنی مجلس می¬گیرد تا چه رسد به تصویب.
پس از گذشت یکسال از اعلام وصول این طرح، کمسیون آیین‌نامه داخلی مجلس نمونه‌ی ذبح شده‌ی این طرح که در آن تنها به افشای نام نمایندگانی که در رای‌گیری شرکت نمی‌کنند، اکتفا کرد. این به این معناست که تصور تصویب شدن طرحی مثل طرح حاجی دلیگانی که در آن به وضوح بر افشای رای موافق یا مخالف نمایندگان در صحن علنی تاکید شده است بیشتر شبیه یک رویا و آرمان است.
متن طرح پیشنهادی حاجی که طبق آن قرار است دو تبصره به آئین‌نامه داخلی انتخابات مجلس اضافه شود را باهم میخوانیم:
تبصره ۱- در تمام مواردی که به موجب این قانون رأی‌گیری به عمل می‌آید و مصادیق آن در ماده ۱۲۱ مشخص گردیده، جهت اطلاع مردم اسامی نمایندگان موافق، مخالفت و ممتنع، منتشر می‌شود. بدین منظور علاوه بر درج اسامی در مشروح مذاکرات، هیئت رئیسه موظف است نسبت به ایجاد سامانه الکترونیکی به طوری که قابلیت دسترسی به آن برای آحاد ملت فراهم باشد اقدام نماید.
تبصره ۲- در موارد استثنایی با تقاضای ۱۵ نفر از نمایندگان مجلس و با رأی موافق اکثریت مطلق حاضران، رأی‌گیری به صورت مخفی انجام می‌گیرد.
همانطور که در متن مشهود است، در صورت تصویب این طرح، هیچ ابهام و هیچ پنهانکاری در رای‌گیری نمایندگان باقی نمی‌ماند.
حال سوال اینجاست، اگر اکثر قریب به اتفاق نمایندگان مجلس، نظر موافق خود را نسبت به این طرح اعلام کرده‌اند پس چرا هنوز این طرح پشت دیوار تصویب مانده؟
نمایندگان مجلس خوب می‌دانند که مطالبه‌ی امروز مردم، شفافیت در ارکان مختلف حکومت و نظام سیاسی کشور است. نمایندگان مجلس خوب می‌دانند چقدر برای مردم مهم است بدانند در تصویب شدن طرحهای مهم و استراتژیکی مثل برجام که تبعات مثبت و منفی بسیاری دارد، کدام نمایندگان نقش مثبت و کدام یک نقش منفی داشته‌اند. برای مثال، حدود پانزده سال پیش، قانونی در مجلس به تصویب رسید که در آن وزارت تعاون می‌توانست مجوز تاسیس موسسات مالی و اعتباری را به افراد یا تعاونی‌ها تخصیص دهد. نمایندگان آن روز مجلس بر سر فسادزا بودن یا نبودن این طرح جدال بسیار داشتند. حالا و پس از مشخص شدن غلط بودن این تصمیم و ایجاد شدن مشکلات بسیاری برای مردم و دولت، آیا این حق مردم نیست که بدانند کدام نمایندگان با رای خود تصویب این طرح را ممکن کردند؟
حقیقت این است که در تصویب طرحهای مختلف در مجلس، لابی‌گری‌ها، مصلحت اندیشی‌ها و روابط بسیاری اثرگذار است. گاهی این لابی‌گری‌ها و این روابط، فسادهایی را ایجاد میکند که به دلیل مخفی بودن رای نمایندگان، فهمیدن مقصر و پیدا کردن متخلفین سخت است. این طرح میتواند باعث دستیابی به یک سیستم نظارتی کارآمد بر نمایندگان شود. جدای از همه‌ی مزایای این طرح،حتی اگر طرح مشکلاتی را هم ایجاد کندبازهم اجرای این طرح واجب و ضروری است. این طرح حق ملت است و اگر مشکلی بر سر راه تحقق این حق قرار دارد باید برای رفع آن کوشید و نه اینکه حق را به بهانه‌ی مشکلات احتمالی، به تعویق انداخت.
نکته‌ی بسیار مهم در روند تصویب این طرح، واکنش نمایندگان و استفاده ابزاری و تبلیغاتی از این طرح است. نمایندگان در محافل و رسانه‌های رسمی، خود را موافق این طرح معرفی می کنند و در خفا، جلوی تصویب این طرح را به بهانه‌هایی نظیر ایجاد فشار بر نمایندگان، می‌گیرند. این همان روشن شدن رفتار دوگانه و ناپسندی است که به نظر نگارنده، اولین دستاورد طرح است.
نظارت بر نمایندگان مجلس در ابعاد مختلف موضوعی است که باید برای تحقق آن، تلاش بسیار کرد. نمایندگان که خود طبق قانون اساسی، وظیفه نظارت بر ارگان‌ها و سازمان‌ها و اشخاص را برعهده دارند، نباید در پرده‌ای از ابهام و سوال قرار داشته باشند.
در این میان، نقش مطالبه‌گری افکار عمومی و به خصوص اقشار خاصی نظیر دانشجویان و اساتید برجسته حقوق، میتواند به تصویب سریعتر این طرح کمک کند.
مهتر ازتصویب یا عدم تصویب این چنین طرح هایی، ایجاد شدن یک روح نظارتی بر فضای مجلس است هر چند روند دستیابی به یک سیستم نظارتی کامل و دقیق بر رفتارو عملکرد نمایندگان روندی طولانی و زمان بر است، اما باید به عنوان یکی ازشاخصه های توسعه سیاسی، مورد توجه قرار بگیرد.
