مساله اصلی تحریم است، نه تصویب FATF

خبرنامه دانشجویان ایران: دانشور خدابنده‌لو// وزارت خزانه‌داری آمریکا در تلاش است دسترسی کشورهایی که از سیستم پولی بین‌المللی تحت سلطه آمریکا اخراج شده‌اند، به سیستم‌های پولی موازی از طریق نظارت FATF دچار محدودیت شود. زاراته، معاون سابق مبارزه با تروریسم و جرائم مالی وزارت خزانه‌داری آمریکا در کتاب جنگ خزانه‌داری به‌صراحت می‌گوید تاسیس FATF به‌دلیل تحت فشار قراردادن و محدودکردن کشورهایی بود که سیستم مالی آمریکا در انجام آن ناتوان بود و در رابطه با نقش آمریکا در فشار FATF به ایران می‌گوید با ایجاد فرآیندهایی درون نظام FATF می‌توانیم ایران را تحت نظارت دقیق قرار دهیم. با این مقدمه به بررسی اجمالی FATF می‌پردازیم.

مسدود شدن مسیرهای درآمد نفتی  یکی از ویژگی‌های مشترک مسیرهای درآمد نفتی، مشخص نبودن ذی‌نفع واقعی مبادلات است و از اهداف FATF این است که به شناسایی و دسترسی به اطلاعات دقیق مالی در بانک‌ها و موسسات مالی بپردازد. اجرای توصیه‌های FATF منجر به افشای اطلاعات حساب‌ها، بانک‌ها و معرفی ذی‌نفع و افرادی است که در انتقال پول نفت دخیل هستند. در صورت اجرایی‌شدن برنامه اقدام FATF امکان دور زدن تحریم‌ها و انتقال درآمدهای نفتی از طریق نظام بانکی از بین می‌رود.

اقدامات بی‌تاثیر FATF   عدم امکان اجماع علیه ایران، طبق اعلام گروه ویژه اقدام مالی یا همان FATF در صورتی که ایران لوایح الحاق به کنوانسیون‌های CFT و پالرمو را نپذیرد، کشورها ملزم به گزارش‌دهی تراکنش‌های خود با ایران به نهاد FATF می‌شوند. به دلایلی ازجمله تلاش برای همکاری با ایران و وجود شرکای مهم و اثرگذار بین اعضای FATF، اجماع صورت نخواهد گرفت. با وجود تحریم‌ها نظارت FATF علیه شعب خارجی ایران بی‌تاثیر خواهد بود. در بیانیه‌ای که FATF منتشر کرده است، آورده شده کشورها نظارت‌های خود را بر شعب خارجی شرکت‌ها و موسسات افزایش دهند. بازهم به‌دلیل وجود تحریم‌های آمریکا، اتحادیه اروپا و قطعنامه‌های شورای امنیت درخواست FATF هیچ تاثیری بر روابط خارجی ایران نخواهد گذاشت. درصورت تصویب برنامه اقدام، با وجود کشورهایی نظیر آمریکا، شورای همکاری خلیج‌فارس و رژیم غاصب صهیونیستی، اجماع برای لغو اقدامات متقابل صورت نخواهد گرفت.

مساله اصلی تحریم است، نه تصویب FATF  علت عدم دسترسی ایران به شبکه بانکی دلاری، تحریم‌های آمریکاست. بانک‌های اروپایی تا زمانی که تحریم‌های آمریکا پابرجا باشد حاضر به تبادل مالی با ایران نخواهند شد و این موضوع هیچ ارتباطی با حضور یا عدم حضور ایران در لیست FATF ندارد. سخنگوی دولت به‌نمایندگی از تمامی موافقان تصویب FATF دو دلیل را مطرح می‌کند: «حرکت به سمت مبادلات شفاف و کمتر بهانه‌دادن به کشورهای متخاصم» و «اگر در چارچوب این قالب‌ها و اقدام‌ها حرکت نکنیم زمینه را برای قطع کامل همکاری‌های بانکی فراهم می‌کنیم.»

مساله‌ای که او مدنظر قرار نداده‌ این است که درک درست شرایط تحریمی ایران و تاثیر شفافیت مبادلات مالی بر حوزه اثرگذاری تحریم‌ها به‌خصوص تحریم‌های مالی و بانکی است. تحریم‌ها هنگامی می‌توانند موثر باشند که مبادلات شفاف شوند و بتوان ذی‌نفعان را شناسایی کرد، بنابراین افزایش شفافیت، مبادلات مالی تحریم‌ها را موثرتر و دقیق‌تر خواهد کرد. راهبرد «گرفتن بهانه از دست دشمن» از اساس غلط است، چراکه در طول 40 سال و همچنین در آینده متخاصمان نظام در حال مطرح‌کردن تهمت‌ها و تهدیدهای بی‌اساس علیه ایران بودند و خواهند بود. اگر دولت راهبرد خود را بر این اساس بچیند هیچ‌گونه دستاوردی شامل حال مردم نمی‌شود. نکته مهم دیگر آنکه وقتی بهانه‌ای از دست دشمن گرفته شود، یعنی دشمن توانسته با این ابزار و روش امتیازات بیشتری بگیرد در نتیجه بهانه‌تراشی‌ها را افزایش می‌دهد.

ایران از سال ۲۰۰۹ تا سال ۲۰۱۶ میلادی به مدت هفت‌سال در لیست سیاه FATF قرار داشت. همزمانی آن با تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه ایران موجب شده بود ایران هیچ ارتباطی با نظام دلاری و بانک‌های بزرگ غربی نداشته باشد. بنابراین بودن یا نبودن در لیست سیاه FATF در عمل تفاوتی برای ایران ندارد. ایران در همان ایامی که در لیست سیاه بود کشورهایی چون چین و روسیه بدون توجه به مشاوره‌های FATF مبادلات را خارج از نظام دلاری انجام می‌دادند. با توجه به عدم توجیه کارکرد FATF و تشریح منافع آن برای عموم جامعه توسط مسئولان دولتی، این‌طور برداشت می‌شود که دولت به سیاست مشخص خود که همان فرار از پاسخگویی است متوسل شده و اجرای این‌گونه قراردادها را به حل مشکلات معیشتی و اقتصادی گره می‌زند تا به آن ضریب دهد و با علم بر اینکه FATF هم نمی‌تواند اقدامی برای حل مشکلات انجام دهد، بنابراین آن را ابزار خوبی می‌داند تا در جهت فرار از پاسخگویی و عملکرد ضعیف خود استفاده شود.اما راهکار جایگزین همان استفاده از ارزهای ملی در مبادلات دوجانبه و چندجانبه است. اجرای برنامه‌های FATF یقینا هیچ دستاوردی نخواهد داشت و تنها با این اقدام اطلاعات مالی و پولی ایران در اختیار کشورهای مقابل قرار خواهد گرفت و نتیجه آن اشراف آمریکا به تبادلات مالی و افزایش اثرگذاری تحریم‌هاست. نکته پایانی آنکه با توجه به به بن‌بست رسیدن آمریکا در تحریم‌های همه‌جانبه علیه ایران، تصویب FATF می‌تواند نفس تازه و همچنین بن‌بست تحریم را برای آمریکا بگشاید و نقطه‌زنی آن را در تحریم دقیق‌تر کند.

* دبیر سیاسی دفتر تحکیم وحدت