به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ همزمان با ۱۶ آذر، روز دانشجو گفتگویی تفصیلی با نمایندگان تشکلهای دانشجویی استان تهران، محمد جواد مداح دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شاهد، مجتبی فرجی دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه شهید رجایی، مهرزاد فریدی دبیر شواری تبیین مواضع بسیج دانشجویی استان تهران و احسان رشید دبیر انجمن اسلامی دانشجویان داشنگاه شهید بهشتی با موضوع: "چرایی رکود و انفعال جنبش دانشجویی؟" در خبرگزاری فارس داشتیم که شما را به خواندن آن دعوت میکنیم:
آیا جنبش دانشجویی نقش واصل بین مردم و نخبگان یا نقش مطالبهگری خواستههای آنها را میبایست داشته باشد، یا هیچ کدام از اینها و فقط باید به خود بپردازد؟
فرجی: یکی از دلایل وجود و فعالیت جنبشهای دانشجویی انجام مطالبه گری است که از طریق ایجاد رابطه متقابل بین مردم و نخبگان ایجاد میشود. هرقدر این جنبش دانشجویی با خودسازی بیشتر بتواند به عنوان قشر متفکر جامعه نسبت به مسائل و مشکلات روز کشور آگاه باشد و قدمی برای حل مشکلات اساسی خود و مردم بردارد رسالت خود را انجام داده است.
رشید: دو تفاوت اصلی بین یک دانشجوی تراز انقلاب اسلامی و دانشجوی عادی باید وجود داشته باشد که دانشجو با دو ویژگی رویکرد آرمان گرایانه و نگاه عمیق و تخصصی به مسائل و مشکلات به حلقه واسطی بین مردم و حاکمیت تبدیل میشود و این به این معنی نیست که با محافظه کاری به طرفداری از حاکمیت یا مردم بپردازد و حرفهای پوپولیستی بزند بلکه در تلاش است تا با نگاه عمیق اولویتهای اصلی مردم را دریابد و با تولید فشار اجتماعی آن را به مسئله حاکمیت و مسؤولان تبدیل کند.
از طرف دیگر مفاهیم پیچیده بالادستی را به صورت ساده شده و قابل فهم به مردم عرضه کند تا اقناع عمومی به وجود آید البته معنای اقناع کاری که برخی سیاستمداران با دور زدن مردم و فریب انجام میدهند نیست بلکه تلاش برای به وجود آمدن ذهنیت مشترک و منطقی است. مهمترین لازمه برای فعالیت در این چارچوب خودسازی و تقویت اراده است. عدم وجود این معیار ها باعث میشود مصداق آیه ۱۰۴ کهف از قرآن شویم که میفرماید: «الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَهُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعًا».
مداح: جنبش دانشجویی فرزند این مردم است و باید چون فرزند به مردم خود خدمت کند. مطالبهگری، ارائه راهکار برای برون رفت از مشکلات و این قبیل مسائل وظایفی است که در کنار توجه به مسائل درونی، اهتمام به تربیت افراد انقلابی و کادرسازی در راستای تحقق تمدن نوین اسلامی باید مورد توجه جنبش دانشجویی باشد.
فریدی: یکی از رسالتهای تشکلهای دانشجویی نقش رابط میان قشر نخبگانی جامعه با عموم مردم بوده و این وظیفه جزو ماموریتهای ذاتی کلیه تشکلهایی است که با ماهیت دانشجویی به عنوان یک تشکل برآمده از قوه عاقله کشور موضوعیت پیدا کردهاند.
چرا در چند سال اخیر جنبش دانشجویی فقط با بیانهها و برنامههای از قبل تعریف شده اعلام حضور میکند و دیگر از کنشگری جنبش دانشجویی در سطح جامعه و دانشگاه خبری نیست؟
مداح: جنبش دانشجویی نسبت به گذشته ظهور و بروز کمتری دارد ولی این به معنی این نیست که لزوما دانشجویان نسبت به قبل زحمت کمتری میکشند یا مثل گذشته دغدغه و توانایی تشخیص خود را درمسائل ندارند. با گسترش افسار گسیخته رسانهها و افزایش سطح اطلاعات جامعه، آگاهی مردم نسبت به مسائل افزایش چشمگیری داشته و این یعنی جنبش دانشجویی باید تلاشی بیش از پیش کند تا بتواند به رسالتی که برایش تعریف شده است عمل کند و به صورت تخصصیتر درگیر مسائل شود تا چون گذشته موذن جامعه باشد.
گسترش رسانهها و پمپاژ بیش از حد اطلاعات و هجمهها علیه جمهوریاسلامی کار را بیش از پیش برای این قشر سخت کرده و البته به همان مقدار حضور انقلابی این جریان را واجبتر کرده است البته با توجه به همین نکته یعنی گسترش رسانه بر جنبش دانشجویی واجب است تا زیان خودش را روزآمد کند که بتواند بهتر با جامعه ارتباط برقرار کند.
رشید: شاید یکی از دلایل اصلی کاهش کنشهای اجتماعی دانشجویان در سطح جامعه بی دغدغه شدن خود دانشجویان باشد و در حالی که حدود ۴ میلیون دانشجو در کشور در حال تحصیلاند و نسبت به دهه ۶۰ و ۷۰ کیفیت نخبگانی جامعه دانشجویی کاهش پیدا کرده است و این ادعا را میتوان با سوألهای مطرح شده در جلسه اخیر دانشجویان نخبه با رهبری اثبات کرد.
از طرفی در شرایطی هستیم که اولویتهای دانشجویان از مسائل فکری، سیاسی به مسائل معیشتی و اقتصادی تغییر کرده است؛ دانشجویی که برای خود آینده روشنی نمییابد توان تمرکز برای فعالیت فرهنگی اجتماعی گسترده را نخواهد داشت.
فرجی: درست است که کنشگریها در چند سال اخیر کمرنگ تر شده اما نمیتوان گفت که کامل از بین رفته است چون هم انفعال فضا و اعضای دانشگاه اعم از اساتید و کادر دانشگاه که تأثیر مستقیمی در محدود کردن فعالیتها و اذهان دانشجویان در یک چارچوب مشخص میگذارد را اشاره کرد همچنین وجود فضای منفعتطلبی که در سطح کشور هم تبدیل به سنت بدی شده است به این امر میافزاید.
فریدی: شما به یک روش اشاره کردید در واقع انتشار بیانیه یکی از بیشمار روشهایی است که در حوزه نقش آفرینی میتوان از آن بهره برد. اصولا در بحث نقش آفرینی پس از مشخص شدن مواضع، دانشجویان باید به سراغ انتخاب روش مناسب بروند و راهی که در اتاقهای فکر و با درگیر کردن افراد مطلع و متخصص بهترین روش مناسب را برای اعلام مواضع انتخاب کنند البته برداشت دیگری که از سوأل شما میشود داشت این که واکنشهای ما در روش قدیمی،معمول و تکراری بیانیه خلاصه شده که این مسئله را باید به عنوان آفت جنبش دانشجویی و نگاه غلط به حساب بیاوریم چرا که گفتمان سازی و نقش آفرینی و مطالبهگری از وظایف ذاتی جنبش دانشجویی است.
به نظر شما جنبش دانشجویی در خصوص مسائل روز کشور اعم از سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تا چه میزان باید ورود مصداقی و گفتمانی داشته باشد؟
مداح: ورود مصداقی با توجه به تعدد مصداقها و بیخبری از بسیاری مسائل پشت پرده میتواند جنبش دانشجویی را به حاشیه ببرد و درگیر بازیهایی کند که افراد سیاسی برای آنها مهیا کردهاند در حالی که ورود گفتمانی چنین نیست و هر قشری برای ورود گفتمانی نیاز به مطالعه و تحقیق ریشهای دارد و این مطلب علاوه بر اینکه ناخودگاه مانع درگیر شدن دانشجویان در بازیهای از پیش تعیین شده میشود، میتواند باعث حل شدن تعداد زیادی مشکل مصداقی با هم شود. در واقع این ویژگی گفتمان است که اگر به درستی تبیین شده و در عمل محقق شود، میتواند به صورت ریشهای خیلی از مسائل را حل کند.
البته باید توجه داشت که ورود مصداقی در جای خود اهمیت دارد و در بعضی موارد جنبش دانشجویی باید با این روش به ملت خود خدمت کند ولی با توجه به این نکته که در دام ورود مصداقی نیز نیفتد تا بتواند به صورت ریشهایتر به حل مشکلات بپردازد.
فرجی: نحوه فعالیت و ورود جنبش دانشجویی به مسائل و مشکلات کشور بستگی به شرایط آن مسئله دارد که در بعضی مواقع ورود گفتمانی و تذکر شفاهی کفایت میکند اما در بعضی دیگر لازم است که به صورت مصداقی وارد شود.
رشید: ورود مصداقی برای حل مشکلات جاری کشور باعث دلگرمی افراد حاضر در تشکل میشود و امید و خودباوری را به شدت تقویت میکند و از طرفی سبب آشنا شدن دانشجویان با واقعیتهای اجتماعی میشود که به خودی خود میتواند هدف ارزشمندی باشد اما اگر این ورود بدون پشتوانه فکری و گفتمانی باشد قطعا مفاسدی را به همراه دارد که از جمله آنها میتوان به مشکلات حقوقی، امنیتی و اجتماعی اشاره کرد.
یکی از مهمترین وظایف دانشجویان به گفته رهبری تصمیم سازی در جامعه است که دانشجویان باید مشکلات اصلی کشور را تشخیص داده و با گفتمان سازی آن را به مسئله اصلی کشور تبدیل کنند و در این صورت مسؤولان وارد ماجرا میشوند و با تصمیمات خود باعث تغییرات وسیع در جامعه میشوند که در صورت اثربخش بودن و کارآمدی موجب پیشرفت کل کشور میشود درحالی که ورود مصداقی این قابلیت را ندارد.
در حالت کلی نمیتوان نسخهای واحد برای همه مکانها و زمانها ارائه کرد ولی بهترین حالت وجود پشتوانه فکری و انجام کار مصداقی برای اثبات کارآمد بودن و اثربخشی ایده مورد نظر خواهد بود.
فریدی: ورود گفتمانی به مسائل کشور در تمامی حوزهها گزینه اول و همیشگی جنبش دانشجویی باید باشد و این را باید همیشه در سطح کیفی بالا دنبال کنند چرا که اساس در نظام مقدس جمهوری اسلامی بر پایه مردم سالاری دینی است و این اراده مردم همواره کشور را حرکت داده است لذا برای اینکه جریان عمومی مردم در مسیر درست الهی و سعادت حرکت کنند باید در فصای گفتمانی کار کرد و در کنار آن ورود مصداقی هم باید داشت.
همواره یکی از آفتهای جنبش دانشجویی مربوط به سوءاستفاده اعضا تشکلها از رانت موجود برای مطامع شخصی بوده است، برای جلوگیری از این معضل چه راه کارهایی را پیشنهاد میکنید؟
مداح: البته نفراتی که قصد استفاده از این رانتها را دارند در مقابل خیل عظیم جنبش دانشجویی خیلی ناچیز هستند اما در هر حال این آفت برای جنبش دانشجویی که از اساس با نیتی ورای نیتهای مادی و دنیوی پای کار اسلام و انقلاب آمدهاند بدون شک لکهای سیاه است.
برای کمتر کردن این مسئله نیاز است تا نهادهای بالادستی که به نوعی میتوانند رانت جنبش دانشجویی حساب شوند حساسیت بیشتری خرج دهند و البته خود جنبش دانشجویی اهتمام بیشتری نسبت به تربیت نیروی مخلص داشته و مسئله آموزش افراد باید بیش از پیش در بدنه این جریان مورد توجه باشد.
فرجی: مهمترین فاکتوری که یک تشکل در جذب و انتخاب اعضا باید در نظر بگیرد موضوع معنویت و توجه بیت المال و از همه مهمتر روحیه انقلابی است که اگر چنین روحیهای نداشته باشند کارشان از اساس ایراد دارد، همانطور که شاهد این ضعف در سطح کشور هم هستیم.
فریدی: تقوا و شرکت در اردوهای جهادی را پیشنهاد میکنم تا از نزدیک شاهد مشکلات مردم باشند و در این صورت ارزش و بهای خدمت به مردم را درک خواهند کرد.
اساسا اینکه میگویند جنبش دانشجویی در ایام انتخابات به سراغ اشخاص میرود این نوع نگاهها و نقدها را درست میدانید یا خیر؟
مداح: این به نوعی میتواند همان سوأل ورود مصداقی یا گفتمانی باشد که به سراغ اشخاص و احزاب رفتن میتواند جنبش
دانشجویی را در دام سیاسی کاری بندازد و او را از اهداف خود دور کند. جنبش دانشجویی قرار نیست برای دیگران انتخاب کنند بلکه برای انتخاب درست کار میکند و داخل خود جنبش میتواند سلایق متفاوتی وجود داشته باشد.
فرجی: بله، این کار باعث بالا رفتن اطلاعات عوام میشود و تأثیر زیادی در آگاهی عمومی دارد اما در ایام نزدیک به انتخابات به علت ایجاد جو هیجانی در مردم و کاندیداها باعث میشود نامزدها وعدههای مهربانانه کاذب بدهند و نمیتواند آن طور که باید در تبیین کاندیدای اصلح مؤثر باشد.
فریدی: خیر، چون اساسا برای نقد یک نگاه هم ما نیازمند مصداق یک شخص واقعی در آن هستیم. جنبشهای دانشجویی باید کاملا شفاف و بدون پرده با مردم سخن بگویند و در ایام انتخابات مثل ما نقش پررنگ جریانهای فکری و افراد را داریم لذا پرداختن به اشخاص هم امری بدیهی است.
نقش نهادهای بالادستی از قبیل وزارت علوم، وزارت بهداشت، نهاد رهبری و وزارت کشور در حمایت از مطالبات دانشجویی را چگونه ارزیابی میکنید؟
فریدی: نقشه راه دانشجو همواره بیانات و سفارشهای اکید رهبر معظم انقلاب بوده و خواهد بود و هرچند بخشها و نهادهای مختلفی از این جریان حمایت میکنند ولی نقش هیچ شخصی را به اندازه مقام معظم رهبری در تشویق، حمایت و پشتیبانی از مطالبات دانشجویی مؤثرتر نمیدانم.
مداح: حیات و بهبود وضعیت جنبش دانشجویی به نفع مردم و کشور است و حمایت مادی و معنوی حتی تعامل و همکاری توسط نهادهای مذکور میتواند به بهتر شدن شرایط کشور کمک کند. مسؤولان نهادها و وزارتخانهها باید این مسئله را درک کنند و با فراهم آوردن بسترهای لازم برای فعالیت و کمک به جنبش دانشجویی به دور از سیاسیکاری و در راستای بهبود شرایط کشور اقدام کنند.
فرجی: این نهادها باید به توانایی جنبشهای دانشجویی در از بین بردن مسائل مختلف ایمان داشته باشند وبرای حمایت از آنها با یکدیگر همراه و هماهنگ باشند که دراین صورت نقش خود را به خوبی انجام دادهاند.
چرا در اعتراضات مدنی و معیشتی اخیر جنبش دانشجویی نتوانسته مطالبه بحق مردم از مسؤولان را در دست گرفته تا این عرصه را برای ورود اشرار به صحنه خالی کند؟
مداح: در کشور ما بستری برای اعتراض درست وجود ندارد و شاهد هستیم که حتی صدا و سیما هم بعضا بایکوت خبری میکند و به انتشار اخبار به صورت سلیقهای میپردازد از طرفی به رروی خیلی از کسانی که اعتراض میکنند بلافاصله برچسب معاند با نظام میخورد و جنبش دانشجویی هم از این قاعده مستثنی نیست و بارها فریاد زده تا نهادهای مربوطه بستری برای اعتراض فراهم کنند.
وجود سوءاستفادههای احتمالی هم در کنار نبود بستر مناسب کار را سختتر و کم اثر کرده ضمن اینکه همگی شاهد هستیم که معاندان با نظام و آشوبگران از کوچکترین فرصتی استفاده میکنند و مطالبات حقیقی مردم را به حاشیه میبرند و جریان انقلاب
همیشه مجبور میشود تا مرز خود را با اغتشاشگران و ضد انقلاب مشخص کند. بدسلیقگی مسؤولان در گرانی بنزین هم بر سختی کار افزود و جریان دانشجویی قبل از اینکه بتواند تحلیل کند و معایب و مزایای این طرح را مشخص کند کشور را در آشوب و اغتشاش یافت.
فرجی: این ایراد علاوه بر جنبش دانشجویی بر حوزههای علمیه نیز وارد است که دلیل آن را میتوان فاصله گرفتن حوزه و دانشگاه از مردم و فعالیت قوی و برنامه ریزی شده منافقان برای تبدیل اعتراض به اغتشاش و آشوب گسترده در کشور دانست که به لطف خداوند منان و تدبیر به موقع مقام معظم رهبری این فتنه نیز خنثی شد.
فریدی: در اعتراضات اخیر ما با یک برنامه از پیش تعیین شده از سوی دشمنان و بدخواهان نظام رو به رو بودیم که در واقع یک واکنش سخت پرسرعت را شاهد بودیم که توسط افرادی با برنامه قبلی و تنها با هدف ضربه به اصل نظام انجام شد و در واقع عرصه سخت و نیمه سختی را آن هم در مدت زمانی بسیار اندک حداکثر دو روز داشتیم که عملا در آن موقعیت، فضایی برای عملیات جنگ نرم و اقناع سازی مردم وجود نداشت اما بعد از این اتفاق جنبشهای دانشجویی در گوشه و کنار این موضوع را پیگیری و قبل این اتفاق هم کارهای مثبتی در حوزه مباحث اقتصادی شده بود.
فارس: تا چه میزان قائل به نفوذ اساتید بی اعتقاد و کتب درسی عاری از مبانی انقلابی در فضای علمی دانشگاهها هستید؟
فریدی: با وجود داشتن اساتید بیشمار انقلابی و با ارزش اما با درصد قابل توجهی از اساتیدی رو به رو هستیم که حقیقتا حضورشان در نظام عالی کشور باعث ننگ است و این معیوب بودن سیستم گزینش اساتید در دانشگاهها را نشان میدهد در مورد کتب هم مشکلاتی وجود دارد ولی مشکل عمده و بزرگتر اساتید هستند.
مداح: از ابتدای انقلاب این نکته همیشه مطرح شده اما با توجه به افزایش حضور اساتید جوان و دغدغهمند در دانشگاهها میتوان امیدوار بود که در آیندهای نه چندان دور شاهد ریشهکن شدن این مشکل باشیم.
البته دو نکته قابل توجه است که اول اینکه اصلاح علوم انسانی ما نیاز به همت بیشتری برای عاری شدن از فرهنگ غربی و اصلاح شدن با فرهنگ اصیل اسلامی دارد و نکته بعد هم اینکه وزارت علوم و وزارت بهداشت باید اهتمام بیشتری نسبت به به کارگیری اساتیدی به دور از تفکرات غربی در دانشگاهها داشته باشد.
فرجی: این مسئله یکی از دغدغههایی است که نه تنها در دانشگاهها بلکه در سطح مدارس هم این معضل وجود دارد و همانطور که قبل هم اشاره کردم این اتفاق معلول عملکرد ضعیف وزارت آموزش پرورش و وزارت علوم در جذب اساتید و تألیف کتب درسی کارآمد است.
آیا با این گزاره موافق هستید که جنبش دانشجویی با بیانیه گام دوم انقلاب برخورد نمایشی و کاریکاتوری داشته و عملاً نتوانسته نقش مثبت خود را ایفا کند؟
فریدی: نه تنها جنبش دانشجویی بلکه بسیاری از نهادهای مردمی نیز به نظر من تاکنون نتوانستهاند انتظارات را نسبت به پرداختن این موضوع مهم و ارزشمند ایفا کنند که پرداختن به آن به عنوان نقشه راه، تنها و بهترین سازوکار برای رسیدن به اهداف مقدس انقلاب اسلامی مورد انتظار است که امیدواریم در این مورد کارهای خوبی انجام شود.
رشید: بیانیه گام دوم یک راهبرد بلندمدت است و قبل از ایفای نقش دانشجویان حوزه علمیه و علمای دانشگاهی باید به صورت دقیق و عمیق این بیانیه را عمق یابی کنند و دانشجویان نیز به تبع آن بتوانند نقش تبیینی خود را در این راستا ایفا کنند.
مداح: بسیاری ازنهادهای کشور (اگر نگوییم همه) برخوردی کاریکاتوری با بیانیه گام دوم داشتند و اتفاقا در مقایسه با آنها شاید بتوان گفت که جنبش دانشجویی عملکرد بهتری را تبیین و تأثیر این بیانیه در نوع کارکرد خود دارد.
البته مخاطب اصلی بیانیه جوانان بودند و جنبش دانشجویی باید با بررسی دقیق این بیانیه که به نوعی مانیفست جمهوری اسلامی حساب میشود مسیر خود را بهبود داده و اصلاح میکرد که تاکنون آن طور که باید شاهد این مسئله نبودیم.
فرجی: باید به یاد داشته باشیم که مخاطب اول بیانیه گام دوم انقلاب مسؤولان رده بالای کشور بودهاند که پس از قطع امید رهبری از آنها ایشان جوانان مؤمن وانقلابی را خطاب قرار دادند که طیف وسیعی از این جوانان را دانشجویان تشکیل میدهند و علت اصلی این عملکرد ضعیف ناشی از سیاستهای غلط تعیین شده توسط همین مسؤولان در ایجاد چارچوب برای کاهش فعالیت دانشجویان است.
در نهایت به عنوان صحبت پایانی اگر حرفی دارید بفرمائید و به عنوان راه کار عملیاتی راه برون رفت از آسیبهای موجود را ذکر کنید؟
رشید: مهمترین کار برای برون رفت از وضعیت موجود رسیدن به عقلانیت انقلابی است یعنی به صورت عمیق و دقیق در مورد صحبتهای رهبری با همدیگر گفتوگو کنیم و به صورت جدی برای عملی کردن آن دست به اقدام بزنیم.
در این وضعیت سخت معیشتی همه ما باید تا حد توان به اطرافیان خود توجه کنیم و تلاش شود تا سیاستمداران مردم را بین دوگانههای کاذب مخیر نکنند و از طرفی باید پایههای فکری و ایمانی خود را تقویت کنیم تا فتنههای پیش رو سبب انحراف ما نشود.
مداح: جنبش دانشجویی متشکل از دانشجویانی است که اکثرا بدون غرضهای مادی و دنیوی و فقط برای آینده این مرز و بوم وارد شدهاند و بدون چشمداشتی در حال فعالیت و خدمترسانی و تعلیم و تربیت هستند و شاید بتوان گفت جنبش دانشجویی به نوعی میتواند آیندهساز کشور حساب شود.
طبیعتا در این راه سخت بیاشتباه نیست و اتفاقا چون متشکل از جوانان بوده ممکن است در بعضی نقاط کم تجربه و خام عمل کنند و همین تجربیات میتواند برای آینده بسیار مفید و کارآمد باشد ولی با تمام این اتفاقات، جنبش دانشجویی باید به طور مداوم رسالت خود را برای خودش یادآور شود تا بتواند در بهترین مسیر حرکت کند و سایر بخشها و نهادها اگر دغدغه آینده نظام و بهبود شرایط کشور را دارند در حد توان به آن کمک کنند.
فریدی: تشکلهای دانشجویی همواره باید ایمان همراه با علم و عمل را توشه راه خود کنند و با ایمان به خدا و مسلح به سلاح علم وارد مشکلات و معظلات کشور شوند و نقش آفرینی تخصصی در حوزه حل اهم مسائل و مشکلات را به عنوان وظیفه ذاتی خود و از رسالتهای اصلی خود بدانند تا ان شالله همه مشکلات را بتوانیم با ورود جریان فعال نخبگانی کشور حل کرده و قدم به قدم به اهداف ارزشمند انقلاب نزدیکتر شویم.
فرجی: به نظر بنده جنبش دانشجویی و حوزه علمیه مثل دو بال یک پرنده که فعالیت هریک بدون دیگری بی فایده است همانطور به برکت خون شهدای حوزه ودانشگاه در کنار هم مثل سالهای ابتدایی انقلاب در به ثمر رسیدن آرمانهای آن تلاش کنند و امید است با بازگشت به روند قبلی، خود و جامعه را برای ایجاد دولت مهدوی آماده کنیم.