خبرنامه دانشجویان ایران: محمدرضا رجبی// مساله شایعه سازی و نشر شایعات از بلاهای بزرگی است که دامنگیر جوامع مختلف می شود و روح اجتماعی و تفاهم و همکاری را در میان آنها می کشد، بطوری که گاه فردی منافق یا معاند مطلب نادرستی جعل می کند و آن را در بین افراد پخش مینماید، و افراد دیگر نیز بعلت عدم سواد رسانه ای کافی بدون تحقیق در نشر آن سهیم میشوند و حتی شاید شاخ و برگهایی هم به آن می افزایند یا به قول معروف یک کلاغ و چهل کلاغ میکنند ، و بر اثر آن اضطراب و نگرانی در مردم ایجاد می کنند.در جوامعی که آزادی آگاهی وجود ندارد و در فشار و خفقان رسانه ای قرار دارند گاهی شایعه سازی و نشر شایعات به عنوان یک نوع مبارزه و یا انتقام جویی تعقیب می شود ولی برای اجتماعات سالمی نظیر جامعه اسلامی ایران که صداقت رسانه ای از رسالت های انقلابی حاکمان میباشد و فضا برای رشد مردم از طریق خوراک سالم رسانه ای فراهم است نشر شایعات زیان های فراوانی به بار می آورد.
به همین دلیل اسلام صریحا هم به مبارزه «شایعه سازی» میپردازد و هم جعل و دروغ و تهمت را ممنوع می شمارد.
از این روی است که در وقایع اخیر و آنچه که در این چند مدت بر کشور گذشت میتوان حکمت چرایی حرمت شایعه سازی را درک کرد.
خاصیت عنصر شایعه در این‌است که بیشترین اثر را بر روی قشر مردم معمولی جامعه مینهد و زمانی که این شایعات از بنگاه های شایعه پراکنی رسمی و صاحب مرجعیت رسانه ای نشر داده میشود تاثیر این خطر جدی تر میگردد.
شایعه ها در بستر مجازستان و فضای اینترنت محیط تنفسی گسترده تری دارند و صاحب برد رسانه ای بیشتری نیز هستند. در واقع فضای مجازی فرصتی طلایی برای تولید و رشد شایعه است.
همه گیر بودن مجازی و همینطور عدم امکان وجود فیلتر های صحیح برای مخاطبین در گزینش اخبار این امکان را در اختیار شایعه سازان قرار میدهد که در محیط رسانه ای و مجازی بتازند و موثر واقع شوند.
در جدید ترین نمونه اتفاق افتاده همزمان با رشد ویروس کرونا ( کووید ۱۹ ) در کشور اخبار جعلی و شایعات مربوط به آن نیز به شدت رشد نمود.
کشندگی صد در صد، ضریب دادن به نبود اجناس مورد نیاز در بازار، پنهانکاری، بالاتر بودن تعداد مبتلایان و …. بخش کوچکی از عملیات شایعه سازان در ایام شیوع این بیماری بوده است.
شایعاتی که حتی شاید از خود ویروس کووید ۱۹ خطرناک اند و مستقیما روان جمعی را آلوده می‌سازند و امکان زیست کم دغدغه را با ایجاد مسائل کاذب سلب میکنند.
تمام این کارکرد ها در شایعه جمع میشود تا امکان استفاده از شایعه بعنوان یک سلاح تمام عیار در جنگ نرم فراهم آید .
جنگ نرم خواستار تزلزل درونی و فروپاشی فکری جامعه هدف است و شایعه به خوبی میتواند این مهم را تامین نماید.
گوش سپردن به شایعه تسلیم خود به تیغ تیز و نامرئی دشمنی است که عامدانه و به قصد تسلیم کردن مخاطب به تزریق خبر جعلی میپردازد.
برخورد با این مخرب نرم فرآیند طولانی ای دارد و در عصر اینترنت و ارتباطات هیچ روش تقلیل گرایانه موثری برای دفع این مخرب وجود ندارد زیرا که فیلترینگ به حداقل کارایی رسیده و برخورد قهری نیز نمی‌تواند تکثر اخبار جعلی را حل نماید.
اما با همه خطرات احتمالی عنصر شایعه هنوز پادزهرهای اساسی برای مقابله با این عنصر جنگ نرم دیده میشود.
مهم‌ترین گمشده چندین ساله رسانه های ما اعتماد است؛امروزه جامعه بیش از هر چیز محتاج اعتماد به رسانه های داخلی هستند تا شایعات را از کارامدی خود بیاندازند و این مهم جز با ارتباط مستمر،حرفه ای و گسترده رسانه ها با مردم فراهم نمیشود.
در واقع برخورد با شایعه فعالیتی مداوم و کاری شایسته در حوزه شناخت، خبر و اقناع سوژه است و این مهم جز با ایجاد یک جبهه فراگیر ایجاد نمیگردد.
جبهه ای که بسان یک سیستم دقیق عمل نماید که هر جزء وظایف و کارکرد های خود را به خوبی بشناسد و از ظرفیت های خود برای رسیدن به ارتباط مستمر و حرفه ای استفاده به عمل اورد.
عدم‌تحقق تقریبی انچه که قید شد سبب گردیده است که در مواقع ضرور مردم ما در مقابل شایعات آسیب پذیر گرددند و استمرار این وضعیت میتواند اثرات منفی استراتژیک را در آینده به بار آورد.
تجربه های چند سال اخیر نظیر وقایع پلاسکو،دی ماه ۹۶، ابان ۹۸ و کرونا اثبات نمود که شایعه سازی از خود مسائل خطرناک تر ند چرا که هدف از شایعه سازی بدتر نمودن اوضاع است که تا کنون در بعضی مواقع موفق عمل نموده است.
گام بعدی برای مقابله با شایعه سازی ایجاد یک فرایند دقیق از اقناع سازی مخاطب است. از انجا که عمده شایعات بر مبنای دروغ بنا گردیده اند چنانچه جبهه رسانه ای باید بتواند با ارائه مستندات و امار چندین شایعه را خنثی سازند تا با اعتماد افرینی بتواند فرایند اقناع سازی را تسریع نماید و از قتلگاه شدن بستر رسانه جلوگیری به عمل اورد.
*مسئول واحد جنگ نرم دفتر تحکیم وحدت
