استراتژی روحانی در مواجهه با اصولگرایان

خبرنامه دانشجویان ایران: رضا حیدری// تحلیل جامعه ایران بسیار دشوار بوده است. در هم تنیدگی زیاد مولفه های تصمیم گیری اعم از مسائل دینی عقلی، هویتی و فرهنگی در عرصه سیاست ایران بیش از پیش مانع آن خواهد شد که بتوان به راحتی برای این جامعه با این مختصات خاص برنامه و نسخه های تجویزی صادر نمود. شاید همین امر باعث شده است که ایران به گورستان تئوری های توسعه بدل شود. شاید همین تعدد مولفه هاست که نمی توان به راحتی این جامعه را به سمت یک هدف خاص مهندسی کرد و همین امر کار مسئولین اجرایی کشور را با دشواری بسیار مواجه ساخته است.

این تعدد مولفه ها منجر به آن خواهد شد که مزاج سیاسی ایران نیز ثابت نباشد. به بیان دیگر در هر مقطع تاریخی با برجسته شدن بخشی از آن (دینی، اخلاقی، غرب گرایانه و...) جامعه در یک موضوع واحد کنشی کاملا متضاد از خود نشان می دهد. از این روست که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که پیش بینی جامعه ایران بسیار سخت و یا غیرممکن است.

در واقع رفتار متضاد در یک موضوع واحد تنها مختص به مردم عادی نبوده و نیست بلکه در میان نخبگان نیز به کرات دیده شده است. اینکه فردی از دل جریان اصولگرایی مواضعی اصلاح طلبانه بگیرد و یا بلعکس. این مزاج دم دمی را می توان بخشی از فرهنگ سیاسی ایرانیان دانست. ویژگی شخصیتی که این روزها نیز بر شدت و حدت آن افزوده شده است.

روحانی رئیس جمهور این روزهای ایران، کسی است که در پای در دامن جریان اصولگرایی داشته اما امروز در برخی از مواضع سیاسی (به خصوص سیاست خارجی) از تندرو ترین اصلاح طلبان نیز پا را فراتر گذاشته است. بخشی از این فعل و انفعالات شخصی قابل پذیریش است اما این نکته که یک فرد در خصوص یک موضوع واحد رفتاری متناقض از خود نشان دهد نشان دهنده عدم نظام واره شدن تمامی ابعاد رفتاری و تصمیم گیری اوست. این مسئله در خصوص آقای روحانی در مسئله و موضع گیری های وی در مورد حجاب (ایشان از مصران اول انقلاب در خصوص حجاب اجباری بوده اند) تا به امروز صدق می کند.

البته بخشی موضع گیری های این چنینی را باید دال بر مانورهای سیاسی در جهت خرید، افزایش و یا تثبیت حامیان دانست. اما به یقین روحانی باهوش تر از آن است که بخواهد با این جنس مانورهای عوامانه در صدد افزایش آرای خود باشد. به اعتقاد نگارنده یکی از تخصص های آقای روحانی و صد البته هاشمی رفسجانی در به هم ریختن پازل بازی جریان رقیب است.

«تشکیک در تشکیلات» شاید عنوان مناسبی برای تحلیل رفتار سیاسی روحانی و هاشمی رفسنجانی باشد، آنجا که قبل از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم با معرفی ولایتی و البته همگامی با رضایی رسماً تمام معادلات را علیه سبد رأی جریان اصولگرا رقم زد تا در نهایت نیز با انصراف تاکتیکی عارف به نفع روحانی، وی از یک مذاکره کننده ساده به شخص اول کشور بدل شود. هاشمی متخصص بازی های اینچنینی است. البته وی دیگر صبر سال های پیشین را ندارد اما بازی با مهره های سیاسی را خوب می داند.

در واقع این تز که در انتخابات ریاست جمهوری می توان شخصتی نزدیک به اصولگریان تنها با هدف کاهش و تخریب سبد رای معرفی کرد همان روشی است که روحانی آن را  فراگرفته است. از این رو می توان این تحلیل را در گوشه ذهن داشت که روحانی - و صد البته تشکیلات حامی وی- فردی نزدیک به جریان رقیب و شاید بیش از یک تن را به عرصه انتخابات معرفی کند و جریان رقیب را با وجود وحدت در گزینه دچار اشکال کند، چرا که روحانی این نکته را به خوبی دریافته است که وی هیچگاه آن فردی نخواهد بود که بتواند با اتکا با توان تشکیلاتی، مدیرتی و شخصی خود با اختلاف گوی رقابت را از حریفان برباید و بر مسند ریاست جمهوری بنشیند. از این رو بیش از آنکه در صدد باشد رفتارهای خود را مهندسی نمایند بیشتر به دنبال آن است که زمینی را برای کنش رقبای خود طراحی کند و بتواند رفتارهای آنان را حدالمقدور مدیریت کند.

بخشی از این مهندسی رفتار را می توان در نحوه مواجه روحانی با عارف در انتخابات مجلس شورای اسلامی دانست. آنجا که عارف با رای مناسب و با فاصله، در صدر لیست رای دهندگان تهران قرار گرفت. عارفی که به یقین خود را برای برعهده گرفتن ریاست مجلس مهیا می کرد. البته عارف و مشاوران وی نیز بازی ساده را شروع نکرده بودند، حضور محمدرضا عارف در حوزه های که انتخابات به دور دوم کشیده شده بود و حمایت از کاندیدای اصلاح طلب آن حوزه تلاشی مناسب در جهت رای آوری آن کاندیدا و البته پی ریزی اقدامی تشکیلاتی در جهت حمایت از ریاست مجلسی او قابل تحلیل بود.

اما شاهد آنیم که همه چیز برخلاف میل وی رقم خورد. آنجا که روحانی و البته بدنه طرفداران امید در مجلس بر گرد لاریجانی حلقه زدند و حتی تشکیلات جریان اصلاحات و امید نیز حمایت خاصی از وی نکردند.  در واقع عارف در مجلس ذبح شد. وی کاملا دچار سوخت سرمایه شد. به بیان دیگر به صورت کاملاً مهندسی شده و در دل یک اقدام تشکیلاتی توان، پرستیژ و قدرت مانور عارف از وی گرفته شد و از قامت مدعی ریاست مجلس به سطح یک نماینده عادی تنزل داده شد. به زبان ساده تر، روحانی و اصلاح طبان تمام دارایی شخصیتی عارف را از وی گرفتند. انصراف از کاندیداتوری ریاست جمهوری تا بدل شدن وی به نماینده ساده مجلس شورای اسلامی.

این مهندسی یقیناً با هدف مهار عارف و سوخت او برای آینده ای نه چندان جهت حضور مجدد در انتخابات ریاست جمهوری صورت گرفت و روحانی به قیمت سوختن یکی از مهره های اصلی جریان اصلاحات به نفع خود، آن را انجام داد. همان طور که می توان گفت که لاریجانی بدل تمام قد روحانی در دل جریان اصوگرایی است می توان این ادعا را داشت که عارف همان بدیل حداد عادل است. به بیان دیگر این اقدام روحانی در جهت مهندسی و کنترل تشکیلاتی عارف، در آینده تنها می توان برای او یک شخصیت مهربان، دلسوز و ریش سفید در جریان اصلاحات متصور بود همان چهره ای که حداد عادل خواسته و یا ناخواسته برای خود ساخته است.

خلاصه آنکه روحانی این نکته را خوبی دریافته است که بیش از آنکه بر روی رفتارهای خودش مانور بدهد باید بتواند بازی رقیب را شناسایی و آن را مهندسی نماید. در واقع روحانی در پروژه مهار عارف نشان داد که در این قبیل مسائل باهوش تر از آن چیزی است که تا قبل از آن از خود نشان داده بود. حال باید در چند ماه آینده منتظر بود که آیا این بار روحانی اقدامی رو به جلو خواهد کرد و یا باز هم در صدد آن است که با همکاری دوستان اصولگرای خود همانند لاریجانی پروژه مهار جریان رقیب را اجرا نماید.