خبرنامه دانشجویان ایران: مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی وزارت علوم با اعلام بازنگری آیین‌نامه قبلی پذیرش بدون آزمون دانشجویان استعداد درخشان در مقطع دکتری، جزییات آیین‌نامه جدید را تشریح کرد.
به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ محورهای اصلی در خصوص شرایط شمول این آیین نامه بر اساس گفته‌های ایشان عبارتند از:
1- کسب معدل ۱۷ در مقطع کارشناسی ارشد و معدل ۱۶ در مقطع کارشناسی
2- فاصله دو سال بین زمان فارغ التحصیلی مقطع کارشناسی ارشد و دکتری
3- دارا بودن مدرک زبان از جمله آیلس و تافل
4- کسب حداقل ۱۰ امتیاز در بخش پژوهش و کسب امتیاز ۷۰ از ۱۰۰ در جدول طراحی شده
عبدالرضا نوه ابراهیم،مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی وزارت علوم با اشاره به کلیات این آیین‌نامه گفت: بر این اساس به دانشگاهها اجازه داده میشود که حداکثر ۲۰ درصد از ظرفیت دوره روزانه خود را به پذیرش بدون آزمون دکتری اختصاص دهد.
شاخص پژوهشی بخش عمده‌ای از امتیاز این جدول را دارد و ۴۰ امتیاز برای آن درنظر گرفته شده که بر این اساس مقالات علمی و پژوهشی معتبر، گواهی ثبت اختراع، برگزیده شدن در جشنواره‌های معتبر، مقالات چاپ شده در کنفرانس‌های معتبر، تالیف و ترجمه و کیفیت پایان‌نامه در این بخش امتیاز خواهد داشت.
برای شاخص آموزشی ۳۰ امتیاز درنظر گرفته شده است. در شاخص آموزشی معدل، کیفیت دانشگاه محل تحصیل هم در دوره کارشناسی و هم کارشناسی ارشد، طول مدت تحصیلی، برگزیده علمی شدن در المپیادها و مدرک زبان معتبر امتیاز خواهد داشت.
در بخش مصاحبه نیز که برای آن ۳۰ امتیاز درنظر گرفته شده، تسلط علمی داوطلب، نوآوری و کارآفرینی، شخصیت، نحوه تعامل، نگرش‌های فناوری اطلاعات مرتبط با رشته تحصیلی، توانایی فن بیان و انتقال مطالب و همچنین همراستایی زمینه‌های پژوهشی داوطلب با اولویت‌های گروه دیده میشود.
وی سال تحصیلی ۹۴ – ۹۵ را به عنوان زمان اجرایی شدن این آیین نامه اعلام کرد.
به گزارش عیارآنلاین، در ارتباط با رویکردهای مطرح در آیین نامه جدید پذیرش استعدادهای درخشان بدون آزمون در دوره دکتری چالشها و نکاتی مطرح است که در ادامه اشاره می‌گردد:
الف) چالشها و نقدهای وارد بر دامنه شمول آیین‌نامه
آنچه از شروط ذکر شده در بالا در مقایسه با آیین نامه قبلی وزارت علوم برداشت میشود این است که آیین نامه جدید سختگیرانه تر شده است.
یک قاعده کلی طراحی آیین نامه ها این است که عاملی برای ایجاد انگیزه جهت رشد و تلاش افراد باشد. هر قدر آیین نامه محدوده‌ی کمتری از افراد را شامل شود و شرایطش سخت باشد، افراد کمتری نیز جهت احراز شرایط آن تلاش خواهند کرد. به عنوان مثال در نظر گرفتن معدل ۱۶ برای مقطع کارشناسی در کنار معدل ۱۷ در دوره کارشناسی ارشد هر چند نشان دهنده توانایی بالای فرد است اما شرط شدن این مسئله باعث می شود دانشجویانی که معدل کارشناسی آن ها زیر ۱۶ است در دوره ارشد جهت احراز شرایط این آیین نامه تلاش نکنند، البته نباید منکر این موضوع شد که معدل کارشناسی قطعا باید در امتیازدهی برای پذیرش در دانشگاهها لحاظ شود و ضریب بالایی داشته باشد، اما شرط ورود قرار دادن آن شمولیت آیین‌نامه را کم میکند.
در کنار مسئله فوق، موضوع وقفه حداکثر دو سال بین ارشد و دکتری نیز شرط صلبی است که قطعا باید با شرایط دیگر و خصوصا با وضعیت خاص برجستگان علمی و فنی تنظیم شود. فرضا دانشجویانی که رزومه پژوهشی- کاری برجسته دارند به عنوان مثال:
۱- برجستگانی که مشکلات واقعی کشور را حل کرده و نفع بالایی به کشور رسانده اند و قراردادهای مناسب صنعتی و پژوهشی را محقق نموده‌اند و با آشنایی از مشکلات و مسائل کشور قصد دارند دوره دکتری هدف‌دار بگذرانند.
۲- برجستگانی که معمولا پروژه های جایگزین سربازی ویژه نخبگان بعد از دوره ارشد انجام می‌دهند.
و . . . که منجر به ایجاد فاصله بیشتر بین ارشد و دکتری میشود، ضروری است با به رسمیت شناختن تلاش آنها شرطی فاصله زمانی بین ارشد و دکتری، با فعالیت های علمی، پژوهشی این افراد جبران شود.
البته موضوع ایجاد تنوع در شرایط و توجه به برجستگیهای مختلف افراد برای آیین‌نامه فوق ضروری می‌باشد. ممکن است فردی معدل کارشناسی ارشدش قدری کمتر از ۱۷باشد اما به لحاظ پژوهشی افتخارات درخوری را عاید خودش و کشور کرده باشد و برجسته باشد و به معنی واقعی کلمه استعداد درخشان باشد ولی با شرط فوق و فقط به خاطر چند صدم نتواند وارد سیستم بررسی پذیرش بدون آزمون شود. لازم است تدابیر لازم در موارد اینچنینی اندیشیده شود و کاملا منعطف برخورد شود.
قطعا سختگیری و داشتن شاخصهای شفاف در مرحله مصاحبه و پذیرش و نه در مرحله درخواست داوطلبان لازم و ضروری است و به نظر میرشد مشکل اصلی در برخورد با استعدادهای درخشان در مرحله پذیرش است که شفافیت لازم در زمینه مکانیزم پذیرش دانشجویان برتر وجود ندارد و بعضا بی‌عدالتی‌هایی صورت میگیرد که منجر به دلسردی نخبگان و استعدادهای برتر کشور شده که آنها را به سمت خروج از کشور سوق میدهد.
ب) چالشها و ایرادات وارد بر تک آیین‌نامه‌ای عمل‌کردن
بدون شک، همه مسئولین و اساتید در دانشگاهها به موضوع تفاوت میان دانشگاهها و رشته‌ها واقفند و این موضوع باید در آیین‌نامه دیده شود. به عنوان مثال معدل ۱۶ دانشگاههای برتر و نخبه پرور با معدل ۱۷ دانشگاههای با رتبه‌های پایینتر تفاوت دارد و به معنی قوی بودن فرد با معدل ۱۷ نسبت به دانشجوی دانشگاه برتر با معدل ۱۶ نیست. برخی مواقع به یک روال عمل کردن و تک آیین‌نامه‌ای نمودن موضوعاتی مثل بحث استعدادهای درخشان، دست دانشگاهها را در قبال پذیرش افراد شایسته می‌بندد. مشاهده شده است که این افراد به دلیل مشکلات حاکم بر سیستم کنکور، خروج از کشور را ترجیح داده‌اند. در رشته‌های مختلف وضعیت پژوهش تفاوت دارد. نمی‌توان گفت که در همه رشته‌ها کسب امتیاز پژوهشی ۱۰ ضروری است.
با توجه به رویکرد وزارت علوم در خصوص دادن اختیارات به دانشگاهها پسندیده است که وزارت محترم علوم در این مورد حساس که سرمایه‌های نخبگانی کشور با آن درگیر هستند استقلال دانشگاهها را نادیده نگرفته و انعطاف لازم را داشته باشد که در غیر این صورت باید منتظر خروج عظیم سرمایه نخبگانی کشور باشیم.
ج) چالش‌های وارد بر نحوه اجرا
تغییر یکباره آیین‌نامه‌ها و قوانین همیشه مورد اعتراض نخبگان و استعدادهای برتر بوده است. این مسئله می‌طلبد که چنانچه اگر قانونی تغییر میکند فرصت کافی به افراد داده شود تا خود را با شرایط جدید وفق بدهند. پیش از این تغییر یکباره قوانین برنامه زندگی بسیاری از برجستگان علمی را به هم ریخته است که موجب سرخوردگی آنها شده است. البته این مسئله نخبه و غیر آن ندارد و در سایر آیین‌نامه‌ها و قوانین نیز اجرای تدریجی، منطقی و با انعطاف لازم و در نظر گرفتن فاصله زمانی مناسب میان ابلاغ و آغاز اجرا باید در نظر گرفته شود.
جمع‌بندی:
امید است مسئولان محترم وزارت علوم در خصوص ایجاد تغییر در آیین‌نامه پذیرش بدون آزمون دانشجویان استعداد برتر، دامنه شمول آیین‌نامه را نسبت به آیین‌نامه پیشین افزایش و نه کاهش بدهند و همچنین به نوعی با دادن اختیارات کافی به دانشگاهها و همچنین با در نظر گرفتن ماهیت رشته‌های مختلف تحصیلی انعطاف لازم را در برخورد با استعدادهای برتر داشته باشند. نهایتا در زمینه ایجاد شفافیت و نظارت لازم در نحوه پذیرش استعدادهای برتر و نخبگان در دانشگاههای کشور ضمن توجه به پیاده‌سازی آرام و تدریجی آیین‌نامه جدید، باعث دلگرمی بیشتر این قشر مهم از جامعه دانشگاهی کشور گردند.
