یکی از مسائل مورد مناقشه طی چند سال اخیر درباره شرکت های دانش بنیان، بحث متولی آن بوده است؛ مسئله ای که طی چند سال اخیر و بخصوص در دولت یازدهم و حاشیه های فراوانی که در ماجرای وزرای علوم پیش آمد، نگرانی ها را دوچندان کرده است.
خبرنامه دانشجویان ایران: یکی از مسائل مورد مناقشه طی چند سال اخیر درباره شرکت های دانش بنیان، بحث متولی آن بوده است؛ مسئله ای که طی چند سال اخیر و بخصوص در دولت یازدهم و حاشیه های فراوانی که در ماجرای وزرای علوم پیش آمد، نگرانی ها را دوچندان کرده است.
به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ وزارت علوم و معاونت علی و فناوری ریاست جمهوری دو رکن اصلی تولید علم و پژوهش در کشور هستند، که هر کدام از این دو نهاد وظایف خاصی را برعهده دارند؛ بعد از تاکیدات فراوان رهبر انقلاب مبنی برشکل گیری شرکت های دانش بنیان و استفاده از تمام ظرفیت ها برای حمایت از آنها، این دو نهاد با مصوبه مجلس در سال 89 (1) و ابلاغ قانون "حمایت از شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات"، بطور قانونی متولی وظیفه پیاده سازی این «حرکت بزرگ» را برعهده گرفتند.
اما این مسئله در دولت قبل و ابتدای دولت جدید با مشکلاتی همراه شد؛ گروهی معتقد بودند موازی کاری در حوزه علم و فناوری به دلیل تداخل فعالیت معاونت علمی و فناوری با وزارت علوم ، موجب کندی در فرآیند توسعه فناوری و توجه به شرکت های دانش بنیان و در نهایت تجارت سازی می شود؛ همین مسئله باعث شد که اختلافاتی در دولت محمود احمدی نژاد و دولت فعلی بوجود بیاید، و حتی این مساله تا انجا پیش رفت که در ابتدای دولت یازدهم برخی انحلال معاونت علمی و فناوری را راه‌کار حل شدن مساله فوق می‌دانستند، تا اینکه در اواسط سال 92 و با انتصاب سرنا ستاری که تنها چند روز بیشتر از ریاستش بر پژوهشگاه صنعت نفت نگذشته بود، این بحث در بدنه دولت جدی تر شد.
معاونت علمی و فناوری نهاد ریاست جمهوری را می توان مهمترین سازمان تاثیر گذار در پروسه اقتصادی کردن دانش، دانست؛ این مسئله آنجایی اهمیت دارد که رهبر انقلاب در در دیدار شرکت‌کنندگان در هفتمین همایش ملی نخبگان جوان در مهر 92 درباره اهمیت این نهاد می گویند: " این معاونت علمی رئیس‌جمهور، بخش بسیار مهمّی است، کار بسیار حسّاسی است - این معاونت با اصرار بنده، با دنبالگیری بنده در چندین سال قبل به‌وجود آمد - بعد هم بنیاد نخبگان. مسئول این معاونت مهم و این بنیاد مهمّند. به نظر من مهمترین کاری که این دو وزارت و این معاونت مهم میتوانند انجام بدهند، این است که باید همّت خود را صرف کنند برای زمینه‌سازىِ نوآوری علمی؛ نوآوری مهم است. این جریان نوآوری نباید متوقّف بشود؛ هر قدمی باید به دنبال خود، قدم بعدی را پیش بیاورد. برای اینکه ما بتوانیم جریان نوآوری را در کشور حفظ کنیم، یک رصد دائمی لازم است؛ دائم بایستی همین مسئولین محترمی که در معاونت علمی حضور دارند، این جریان علمی در کشور را رصد کنند؛ ببینند گره‌ها کجا است، گیرهای کار کجا است. بخش معاونت علمی هم که یک مجموعه‌ی ستادی است برای هماهنگ کردن دستگاه‌ها، و خود دستگاه‌های علمی کشور یعنی این دو وزارت، و پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌ها و مراکز گوناگون علم و فنّاوری که مجریان کار هستند، اینها باید همه هماهنگ عمل بکنند؛ ناهماهنگی ها بایستی از بین برود." (2)
نقش این معاونت در تجاری دانش مهمترین وظیفه این نهاد است، بطوری که این موضوع در بندهای مختلف اساس نامه این نهاد تاکید شده است: (3)
1- برنامه‌ریزی، هماهنگی بین بخشی و هم افزایی در «نظام ملی نوآوری» در جهت تحقق اقتصاد دانش بنیان
2- هماهنگی و هم‌افزایی بین برنامه‌های توسعة کشور و سیاستهای کلان توسعة علم و فناوری کشور
3- هدفمندسازی، هدایت و توسعه پژوهشهای کاربردی، تقاضا محور و مأموریت گرا و کمک به تجاری‌سازی نتایج آنها حمایت از گسترش فعالیت تحقیق و توسعه در کشور و ارتقای توان «مدیریت فناوری» در شرکتهای دانش بنیان
4- ارتقای کارآفرینی فناورانه و بهبود فضای کسب و کار دانش‌بنیان و هدایت سرمایه‌های کشور جهت تولید کالاها و خدمات دانش‌بنیان
5- انجام اقدامات لازم جهت توسعه اولویت‌های علم و فناوری نقشه جامع علمی کشور
و...، این موارد گویای نقش مهم این نهاد در توسعه علم و تجاری سازی آن در کشور است.
همانطور که به آن اشاره شد، موازی کاری و تقسیم وظایف بین وزارت علوم و معاونت علمی یکی از مهمترین اختلافات چند سال اخیر بود؛ البته شاید بتوان انتخاب محمد فرهادی به عنوان گزینه نهایی وزارت علوم را حل کننده بخشی از این اختلاف ها دانست، البته این مسئله تنها مورد اختلافی نبود و تداخل وظایف و اختیارات نهادها از مواردی بود که بعدا مطرح شد؛ که در آبان ماه سال گذشته بود که ستاری از آغاز به کارکردن کارگروه حل اختلاف میان این معاونت و وزارت علوم تحقیقات با تشکیل کارگروهی خبر داد. وی در مصاحبه ای در آن زمان درباره این کار گروه می گوید: اعضای این کار گروه شامل دو نماینده از وزارت علوم، دو نماینده از معاونت علمی و یک نفر که مورد اعتماد دو طرف باشد، تشکیل شده است.
به گفته وی مهمترین اختلافات دو طرف در زمینه هایی همچون ترکیب اعضای هیات امنای صندوق ملی نوآوری و شکوفایی، ترکیب کار گروه شرکت های دانش بنیان و نحوه مصرف بودجه پژوهشی دستگاه های اجرایی است.
ستاری درباره دیگر موارد اختلافی می گوید: اختلافات قبل که با وزارت علوم وجود داشت در زمینه این بود که آیا یک درصد از بودجه شرکتهای دانش‌بنیان باید در اختیار معاونت علمی باشد یا در اختیار وزارت علوم که معتقدیم در این زمینه اختلافی وجود ندارد و باید هدف ما بهره‌گیری از 99 درصد بقیه بازار کشور و تحت تسلط قرار دادن آن به سمت شرکتهای دانش‌بنیان باشد."
پژوهش برای وزارت علوم و شرکتهای فناور و تجاری‌سازی در حوزه معاونت علمی
تشکیل این جلسات باعث شد که دو طرف به یک تعریف واحدی برای تقسیم وظایف شود، تا اینکه ستاری در اشیه هم‌اندیشی شرکتهای دانش بنیان در حوزه سلامت که در محل پارک علم و فناوری پردیس برگزار شد، درباره این مسئله می گوید طی تفکیک صورت گرفته، پژوهش با وزارت علوم است و حق ذاتی آقایان این است که در این زمینه نظارت داشته باشند و بحث شرکتهای فناور و تجاری سازی نیز در حوزه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.
مهم بودن نقش معاونت علمی در تجاری سازی دانش و فناوری یکی از مسائل بدون اختلاف در بین جامعه نخبی کشور است، دارا بودن زیر ساخت ها و نداشتن موانع قانونی برای برنامه ریزی و استفاده از ظرفیت فضاهای پژوهشیخچون همچون پارک های فناوری در دانشگاه‌ها و ارتباط و حمایت موثر از با جامعه نخبگی کشور و فعالین وزارت علوم می تواند کشور را در پیاده سازی «اقتصاد دانش بنیان» و به تبع آن تجاری سازی و کسب ثروت از دانش و فناوری کمک کند؛ که باید دید طی سال های آینده می توان این روش کار، سند چشم انداز 1404 را محیا کند؟
ادامه دارد....
* گزارش از محمد رضا حیاتی
1-http://rc.majlis.ir/fa/law/show/789035
2- http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=24176
3- http://www.isti.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=410
مطالب مرتبط::
* بازشناسی چالش‌های اقتصاد دانش بنیان در ایران- بخش اول
* بازشناسی چالش‌های اقتصاد دانش بنیان در ایران- بخش دوم
* بازشناسی چالش‌های اقتصاد دانش بنیان در ایران- بخش سوم
* بازشناسی چالش‌های اقتصاد دانش بنیان در ایران- بخش چهارم
* بازشناسی چالش‌های اقتصاد دانش بنیان در ایران- بخش پنجم
* بازشناسی چالش‌های اقتصاد دانش بنیان در ایران- بخش ششم
* بازشناسی چالش‌های اقتصاد دانش بنیان در ایران- بخش هفتم
