جدایی دانشجو با کار در «وقت طلایی» تابستان!

خبرنامه دانشجویان ایران: «هیچی بیکارم!»؛ شاید این عبارت این روزها، یک جمله آشنا برای هر جوان باشد؛ مسئله ای که چندسالی است که به یک «بحران» خانواده های ایرانی تبدیل شده است. موضوعی که حتی مسئولین درجه اول کشور را هم درگیر خود کرده است، بطوری که وزیر کشور چندی پیش می گوید: "۳ بیکار فوق‌لیسانس در خانه دارم".

به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ فصل تعطیلی دانشگاه ها رو به پاپان است، و طبق اطلاعیه ها، دانشگاه ها از 20 شهریورماه میزبان دانشجویان جدیدالورود و قدیم خود هستند. از سویی دیگر تعطیلات تابستان همراه «سوژه تکراری» برای معلمان از قدیم بوده است که پس از بازگشت دانش آموزان به مدارس، اولین موضوع انشاء آنها می شد.

هرکس اوقات فراغتش را به گونه‌ای پر می کند، برخی افراد با تلویزیون تماشا کردن، برخی با انجام کارهای روزانه، برخی با تفریح و گردش و برخی دیگر هم با درس.

شاید در ابتدا این مسئله را کمتر شنیده باشید که کسی، اوقات فراغتش مثلا در تابستان را هم درس بخواند اما اگر کمی بیشتر و دقیق‌تر نگاه کنید تعداد این افراد آنچنان هم کم نیست؛ از دانش آموزان در انتظار کنکور گرفته تا دانشجویانی که به هردلیلی ترم تابستانی بر می دارند همه یک کار مشترک را برای پر کردن اوقات فراغتشان انتخاب کرده‌اند.

اما سوال اینجا است که آیا برای اوقات فراغت محصلین و به ویژه دانشجویان، طرح و برنامه ای چیده شده است.

به طور کلی دانشجویان برای پرکردن برنامه خود در تعطیلات دانشگاه به چهار  دسته تقسیم می شوند.

عده ای هستند که سه ماه به تعطیلات می روند و به نوعی تلاش یک ترم درس خواندن را «پس» می دهند. و سر از سینما رفتن، قرارهای خیابانی، سفر و خوش گذرانی های از این شکل در می آورند.

گروهی دیگر هستند که تابستان را به دید یک فرصت برای «پاس» کردن واحدهای پیشنیاز و دیگر واحدها می بینند و به دنبال شش واحد می روند.

و در نهایت عده ای کمی نیز هستند که فرصت را مناسب دیده و در بازار کار مشغول به کار یا تجربه در رشته تخصصی یا غیرتخصصی خود می شوند.

اما آیا برنامه ای از سوی ارگان های متولی در نظر گرفته شده است؟

طبق آمارهای رسمی در کشور چیزی در حدود 4 میلیون و 500 هزار دانشجو مشغول به تحصیل هستند، و طی سال‌های آینده حدود 580 هزار نفر با مدرک فوق لیسانس و 73 هزار نفر با مدرک دکترای تخصصی به جمع فارغ التحصیلان دانشگاهی اضافه می‌‌شوند.

جالب اینجا است درباره چگونگی گذران اوقات فراغت دانشجویان، تاکنون نظرسنجی ها و تحقیق های کمی صورت گرفته است؛ اما به طور نمونه در تحقیقی سال 88 صورت گرفته، عمده فعالیتهای دانشجویان در تابستان عبارت است از: مطالعه مطبوعات، 93%؛ گوش دادن به رادیو، 33%؛ رفتن به سینما، اندکی از دانشجویان. اهم آرزوهای دانشجویان، پرداختن به فعالیتهای فرهنگی، هنری، سیاسی و ورزشی است. عمده مشکلات دانشجویان برای گذران اوقات فراغت عبارت است از: مشکلات مادی، اجتماعی، خانوادگی و تربیتی.

البته قطعا این آمار در فضای امروز اجتماعی کشور که شبکه های اجتماعی حرف اول را می زند، تغییرات بسیاری کرده است؛ اما چیزی که در این نوع آمارها و تحقیق ها قابل تامل است عدم فعالیت شغلی و کاری دانشجویان در وقت «طلایی» تابستان است.

از سویی دیگر و با یک بررسی «سطحی» می توان به این نتیجه رسید که «تقریبا هیچ» برنامه یا آیین نامه ای برای ساماندهی اوقات فراغت جوانان و دانشجویان طراحی نشده است؛ شاید یکی از این آیین نامه ها به سال 84 برمی گردد که مرکز پژوهش های مجلس در "آیین‌نامه‌ اجرایی ‌برنامه ‌جامع ‌ساماندهی ‌اوقات "فراغت ‌جوانان"، که سازمان ملی جوانان (معاونت امور ساماندهی جوانان فعلی)، سازمان صدا و سیما، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت ارشاد را موظف به اجرای برنامه هایی برای جوانان می کند. که این آیین نامه را میتوان تنها آیین نامه رسمی دانست.

با بررسی این دست مصادیق میتوان به این نتیجه رسید که ارگان های متولی ساماندهی جوانان برای اوقات این قشر به خصوص دانشجویان برنامه ای مدونی ندارند.

تابستان فرصتی برای کار یادگیری دانشجویان
همانگونه که اشاره شد، در کشور 4 میلیون و 500 هزار دانشجو مشغول به تحصیل هستند، که اکثر این افراد تنها دارای آموزش های تئوریک حداقلی را گذرانده اند و آموزش های عملی تنها با دو واحد در کارآموزی خلاصه می شود.

یکی از پیشنهاداتی که می توان برای دستگاه های متولی داشت، این است که در تابستان برنامه  و سازوکاری چیده شود که هر دانشجو بتواند واحدی همچون کارآموزی اما به شکل مدرن تر به افراد ارائه شود، تا با معرفی نامه ای که به مراکز اداری، صنعتی، فرهنگی و... ارسال می شود، یک دانشجو در رشته مورد نظر به صورت عملی و طی 4 تابستان (دوره کارشناسی) آموزش رشته خود را ببند.

این سازوکار این خصوصیت را دارد که، 1- دانشجو در تابستان وقت خود را به بطالت نمی گذراند، 2- در رشته خود «کاربلد» می شود و از همه مهمترین 3- دریچه ای امید برای پیدا کردن شغل در این بازار بیکاری کشور می شود.

این مسئله آنجایی مهم می شود که طبق بررسی ها در دنیا حدود ۱۵ هزار شغل شناخته شده که در ایران با توجه به بعضی ملاحظات در حدود ۶ هزار و ۲۴۱ رشته شغلی وجود دارد، اما اگر از جوانان سوال شود، در بهترین حالت تنها ۱۰۰ شغل را می شناسند.

مسلم خانی، کارشناس عالی کارآفرینی درباره همین مسئله نیز می گوید: با وجود شناسایی ۶۲۴۱ رشته شغلی در ایران و ۲۳ الگو در این زمینه، نتایج یک پرسش از دانشجویان در شرف فارغ التحصیلی نشان می دهد که خواسته اول شغلی حدود ۸۱.۲ درصد آنها استخدام و پشت میزنشینی است. بخش بزرگی از آنها در جوانی و پس از آن تعریف می شوند و بالاترین درصد کارآفرینان ما نیز در سنین ۲۵ تا ۴۵ سال قرار دارند.

به گفته وی، حدود ۸۱.۲ درصد پرسش شوندگان که اغلب دانشجویان در شُرف فارغ التحصیلی بودند انتخاب اولشان برای شغل این بود که جایی باشد که بروند فرمی پُر کنند و میزی باشد تا بتوانند استخدام شوند. بنابراین ما در کشور از حدود ۲۳ الگوی شغلی، تنها یک مدل را برجسته کرده ایم.

به هر حال تابستان سال 95 نیز به پایان ماه خود رسید، و از ابتدای فصل دانشگاه ها، باردیگر ماجرای بیکاری و عدم علاقه جوانان به رشته تحصیلی باید بود؛ جالب است بدانید نتایج جدیدترین پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد از هر ۱۰۰ نیروی شاغل در بازار کار ایران تنها ۱۷ نفر بر اساس استعدادها، توانمندی‌ها و علایق خود فعالیت حرفه‌ای داشته و مابقی روزمرگی می‌کنند.

به این معنی است که با وجود اینکه در حال حاضر بیش از ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار دانشجو داریم اما باید پرسید آیا این تعداد مدرک تحصیلی همسو با این استعدادها و علایق افراد بوده و لزوما مدارک از کاردانی تا بالاتر از دکترا دارند، تحصیلاتشان متناسب با انگیزه هایشان بوده است؟

تابستان «فرصت طلایی» است که میتواند دانشجویان را با رشته تحصیلی شان آشتی داد!

* گزارش از محمدرضا حیاتی