به عبارت دیگر هر روز که به رقابت کاندیدا در پای صندوق های رای نزدیک می شدیم تضارب نظرات پیرامون مسائل مربوط به سیاست خارجی بیشتر در میان متن مردم خودنمایی می کرد.در قاب رسانه ملی نیز جدال میان نامزدها حول محور مذکور گاها بر رادیکال شدن فضای انتخابات به قدری اثرگذار بود که قهوه خوردن فلان کاندیدا با میتران فرانسوی و شیوه دفاع بهمان نامزد در مذاکرات آلماتی از منافع ملی به محور اصلی نطق های انتخاباتی نامزدها تبدیل شده بود.
انتهای تمامی این فراز و فرودها به انتخاب حسن روحانی به عنوان یازدهمین رییس جمهور ختم شد و همانطور که طبق شعارهای وی در ایام انتخابات قابل پیش بینی بود،فصل تغییر در سیاست خارجی بزودی فرا رسید و روحانی با معرفی محمد جواد ظریف به مجلس به عنوان وزیر امور خارجه نشان داد که راهی غیر از راه دولت های نهم و دهم را در مواجهه با فضای بین المللی را بر می گزیند.البته حضور روحانی و اظهارات وی در زمینه روابط بین المللی فی نفسه یادآور حضور وی به عنوان رییس مذاکرات کاخ سعد آباد در سال 1382 است که ماحصل آن مذاکرات در زمان دولت هشتم تعلیق فعالیت های هسته ای ایران در راستای سیاست های دولت وقت بر مبنای "تنش زدایی" بود. هدایت مجدد مذاکرات هسته ای جمهوری اسلامی توسط حسن روحانی و اینبار در کسوت رییس جمهور بسیاری از منتقدین را نگران وضعیت مذاکرات می کرد و یاداوری تجربه تلخ مذاکرات شکست خورده سعد آباد در زمان شیخ دیپلمات به شاه بیت سخنان نخبگان سیاسی منتقد وی بدل گشته بود.
فارغ از تجربیات سالهای گذشته رییس جمهور در مذاکرات هسته ای، این دور از مذاکرات با جدیت و فشردگی بیشتری بوسیله وزیر امور خارجه دنبال می شد که در همان گام اول در آذر 92 شهر ژنو با میزبانی وزاری امور خارجه 1+5 شاهد دسترسی به توافق اولیه بر سر چارچوب کلی توافق هسته ای احتمالی بود.
تصویب بیست دقیقه‌ای!
توافقی که حسن روحانی در پیامی به رهبری آن را "ترک در دیوار برجام" دانست و رهبری نیز در پاسخ، آنچه که روحانی "مرقوم" داشته بود را شایسته تقدیر دانست.پس از انتشار متن چارچوب های مورد توافق منتقدین آن وارد عرصه شدند و محور های توافق ژنو را ناعادلانه خواندند.در این زمینه عمده نکات در نقد آنچه که در ژنو توافق شده بود،ذیل مبحث قابل تفسیر بودن بندهای آن و غیر قابل اعتماد بودن غرب تعریف می شد.مرحله بعدی از این توافق مهم پس از چند دوره مذاکرات فشرده در لوزان سوییس حاصل شد که مجددا ایران و کشورهای 1+5 به تفاهمنامه دیگری دست پیدا کردند.هر مرحله از این توافق مهم که پشت سر گذاشته می شد انتقادات عمیق تر و گسترده تری را از طرف منتقدین برمی انگیخت که در مقابل نوع مواجهه مسئولین دولتی علی الخصوص تیم مذاکره کننده با این انتقادات خلاصه در رویارویی های رسانه ای رادیکال می شد. اظهاراتی چون "به جهنم بروید تا نلرزید" و "بی سواد و بی شناسنامه خواندن منتقدین" در پاسخ به انتقادات مربوط به سیاست خارجی و توافقات مرحله ای دولت روحانی بود.شهر بعدی که میزبان آخرین مرحله از توافق نهایی هسته ای بود،وین اتریش بود و همگان در انتظار یکی از مهم ترین اتفاقات بین المللی در چند سال اخیر بودند که نهایتا متن نهایی توافق را در قالب برنامه جامع اقدام مشترک یا همان "برجام" منتشر کردند.
روند تصویب برجام به عنوان مهمترین سند روابط خارجی ایران پس از انقلاب اسلامی با حمایت های علی لاریجانی در مجلس "اصولگرا" در مدت بیست دقیقه طی شد و در یکی از نادرترین رخداد های عالم سیاست،این تصویب بیست دقیقه ای از سوی علی لاریجانی "تصمیم کشور" خوانده شد و در رابطه با اینکه کشور کدام یک از اجزای ساختار سیاسی جمهوری اسلامی چنین تصمیمی را گرفته است هیچ توضیحی داده نشد.
از میان مسئولین وفعالین سیاسی داخل کشور نیز حسن روحانی را می توان خوشحال ترین فرد از برجام دانست.چرا که جنس اظهارات پس از برجام وی، حقیقت نگاه روحانی مبنی بر "نگاه به خارج از کشور برای حل مشکلات کشور" را عیان تر از گذشته می ساخت. آفتاب تابان خواندن برجام و گره زدن برجام به مسئله آب خوردن مردم خود عمق این نگاه روحانی را به نمایش می گذاشت.
گشایش اقتصادی حاص از برجام؛ شاید هیچوقت!
اما دوران گرفتن عکس یادگاری با دستاوردهای وعده و وعیدی برجام به زودی تمام می شد و مردم در انتظار گشایش های اقتصادی بودند که قول آن را از رییس جمهور دریافت کرده بودند. رفته رفته فضای تعریف و تمجید از برجام و فتح الفتوح خواندن آن رخت برمی بست و مطالبات اجتماعی برای لمس نتایجی که مذاکره کنندگان و مسئولین برجام از آن صحبت می کردند در حال غلبه بود.جهت تقریب به ذهن ذکر این مثال می تواند راهگشا باشد که در سال 94 و در دوران وعده های "گلابی برجام" دو قطبی انتخابات مجلس ذیل "برجامیان" و "نابرجامیان" شکل گرفت. اما در زنگ حساب سالهای پس از آن و بخصوص در انتخابات سال 96 کمتر پیش می آمد که حسن روحانی خود را در مقام پاسخگویی نسبت به نتایج برجام تعریف کند.در حالیکه تا قبل از آن حتی از برجام های دوم و سوم نیز سخن رانده بود.
گلابی کال برجام
تنها توجه به یک نکته نهایی می تواند وضعیت برجام در سالگرد دو سالگیش را به خوبی روشن سازد و مواضع رییس جمهور در ارتباط با مسئولیت‌های برجام است. به عبارت بهتر در همان روزگار وعده "گلابی برجام" وی مدعی تمامی مسئولیت مذاکرات بود و در همین راستا نیز جمله معروف "تمام مسئولیت مذاکرات با من است" از سوی روحانی تبدیل به تیتر اول جراید حامی او شد.اما در ادامه و در روزگار "زنگ حساب" در 16 آذر 95 در دانشگاه تهران تمامی مراحل مذاکرات را با هماهنگی رهبری دانست و این مهم در حالی ادعا می شد که رهبری مدتها قبل تر از آن علم به جزییات مذاکره را انکار کرده و گفته بودند که تنها از کلیات با خبرند.بنظر می رسد همینکه ریاست جمهوری روزگاری به تنهایی سعی در ثبت امضای توافق به نام خود می کرد و روزگاری دیگر با شریک تراشی قدم به قدم آن را با اطلاع رهبری می داند بیانگر حال و روز نه چندان امیدوار کننده طفل دو ساله برجام است.
از "تقریبا هیچ" رییس کل بانک مرکزی هم که بگذریم بدون شک نمی توان اعمال خصمانه دولت مهاجمی مانند دولت آمریکا را در به قبراق بودن این فرزند نوپا رسید.
با این تفاسیر و با ضربات مکرری که روح و جسم برجام را جریحه دار کرده است،نمی توان آن را نسخه شفا بخش اقتصاد بیمار ایران دانست و در واقع بیش از اینکه بخواهد صیقل لکه های اقتصاد باشد مطالبه تشریح نتایج آن سوهان روح ریاست جمهوری است.
