استراتژی جدید در قبال ایران
الی لیک، از روزنامه‌نگاران تندرو در «بلومبرگ» نوشت: «از زمانی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور شده است، متحدان اروپایی نگران شده‌اند که او بخواهد به وعده انتخاباتی خود عمل کند و از توافق هسته‌ای با ایران خارج شود.»
در ادامه این گزارش آمده است: «کابینه امنیت ملی ترامپ ایده متفاوتی دارند. مقامات آمریکایی می‌گویند که استراتژی جدیدی در قبال ایران آماده شده است و انتظار تاییدیه رئیس‌جمهور را می‌کشد. قرار است به جای پاره کردن برجام، آن را محکم‌تر کنیم.»
در روز چهاردهم سپتامبر، انتظار می‌رود ترامپ تحریم‌ها علیه صادرات نفتی و بانک‌های ایران را بار دیگر براساس برجام لغو کند. براساس قانونی که در کنگره در سال 2015 تصویب شد، رئیس‌جمهور در مورد این تحریم‌ها، هر 120 روز یکبار باید تصمیم‌گیری کند. ترامپ پیش از این در ماه می دستور لغو تحریم‌ها را داد و انتظار می‌رود که مجددا دست به چنین کاری بزند.
3 نقص عمده برجام از دید آمریکا
با این حال، ترامپ قرار است نگرانی‌های دولت آمریکا درمورد برجام را تشریح کند. به گفته مقامات آمریکایی، برجام سه نقص عمده دارد؛ لغو محدودیت‌ها در مورد مسائلی از جمله میزان ذخیره اورانیوم با غنای پایین ایران بین 2025 تا 2030، شکست برجام در ممانعت از توسعه موشک‌های بالستیک از سوی تهران و تبصره‌های ضعیف در مورد بازرسی تاسیسات نظامی ایران.
مقام‌های آمریکایی گفته‌اند که ترامپ قصد دارد عدم پایبندی ایران را اعلام کند چراکه تهران به توسعه موشک‌های بالستیک ادامه می‌دهد.
این اقدام ترامپ موجب مرگ توافق هسته‌ای نخواهد شد. در عوض این موضوع را به کنگره ارجاع می‌دهد که می‌تواند برای رای دادن برای اعمال مجدد تحریم‌های مخرب علیه ایران تصمیم‌گیری کند. ترامپ تا 15 اکتبر باید درباره تاییدیه پایبندی ایران به توافق هسته‌ای تصمیم‌گیری کند. زمان‌بندی معافیت تحریم‌ها و ضرب‌الاجل صدور تاییدیه، یک فرصت دیپلماتیک ایجاد می‌کند. هفته آینده مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک تشکیل جلسه خواهد داد و ترامپ نیز با رهبران فرانسه و بریتانیا دیدار خواهد کرد و احتمالا از آنها خواهد خواست آلمان را متقاعد کنند تا از آغاز مذاکرات مجدد درباره توافق هسته‌ای با ایران حمایت کند.
با توجه به ضرب‌الاجل 15 اکتبر و نشست مجمع عمومی سازمان ملل، ترامپ برخی اهرم‌های فشار را همراه با اروپایی‌ها خواهد داشت؛ اروپایی‌هایی که از توافق حمایت کرده و بانک‌ها و شرکت‌های انرژی آنها منتظر عقد قراردادهای جدیدی با ایران هستند. اگر کنگره تحریم‌های مخرب را بار دیگر اعمال کند، سرمایه‌گذاران اروپایی مجبور خواهند بود بین انجام کسب‌وکار با آمریکا یا همکاری با ایران، یکی را انتخاب کنند.
آغاز مجدد مذاکرات بر سر توافق هسته‌ای
مارک دوبویتز، رئیس بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها در این‌باره گفت: «ترس واقعی که ترامپ از توافق هسته‌ای خارج شود، در حال ترساندن اروپایی‌هاست.»
پیش از این فرانسه و بریتانیا آمادگی خود را برای آغاز مجدد مذاکرات بر سر توافق هسته‌ای اعلام کرده‌اند. دو دیپلمات آمریکایی گفته‌اند همتایان فرانسوی و بریتانیایی آنها نشان داده‌اند که حاضر هستند ایران را به خاطر برخی معایب موجود در توافق هسته‌ای، تحت فشار قرار دهند.
سخنگوی وزارت خارجه فرانسه ماه گذشته در جمع خبرنگاران تاکید کرد: «امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه 29 آگوست اعلام کرده است که توافقنامه وین می‌تواند تکمیل شود آن هم از طریق کار برای دوره زمانی پس از 2025 میلادی و از طریق یک کار ضروری در زمینه استفاده از موشک‌های بالستیک.»
موضع‌گیری عجیب صالحی
در داخل کشور اما علی‌اکبر صالحی در یک موضع‌گیری عجیب گفت: «اگر آمریکا از توافق خارج شود ولی اروپا بماند، ایران احتمالا به برجام پایبند می‌ماند.» این سخنان در حالی از سوی رئیس سازمان انرژی اتمی بیان می‌شود که بیشترین نفع ایران از برجام مربوط به برداشتن تحریم‌های ظالمانه طرف آمریکایی است و درصورتی که آمریکا از برجام خارج شود، منافع کشور در این راستا به خطر خواهد افتاد. از سوی دیگر از آنجا که انگلیس، فرانسه و آلمان در گذشته نشان داده‌اند که حاضر به تنها گذاشتن آمریکا نیستند و همواره ارادت خود را به ایالات متحده نشان داده‌اند، بعید به نظر می‌رسد که بدون رضایت آمریکا نفعی به کشورمان برسانند.
بنابراین بازی برجام بدون حضور آمریکا و رفع تحریم‌ها از سوی این کشور که البته عده‌ای در داخل کشور آن را کدخدا می‌نامند و جلب رضایت کدخدا را کلید حل مشکلات عنوان می‌کنند، بازی خطرناکی برای ایران خواهد بود و درنهایت به ضرر ما تمام خواهد شد.
آمریکا ایران را به سمت کدام «وضعیت قرمز»می‌برد؟
محمدجواد لاریجانی با بیان اینکه «باید به خانم موگرینی و اروپا قاطعانه بگوییم اگر قرار باشد توافقنامه ایران(برجام) با گروه 1+5 به 1+4 تنزل پیدا کند برای ما قابل قبول نیست و دیگر برای ما برجامی وجود ندارد.» لاریجانی در مورد اظهارات اخیر محمدجواد ظریف نیز گفت: «وزیر محترم امور خارجه گفته‌اند «ما داغ پاره کردن یا نقض برجام را بر دل ترامپ می‌گذاریم»، زیرا آنها به دنبال اذیت کردن ایران هستند تا ایران بگوید برجام برای من منفعتی نداشته، لذا عطایش را به لقایش بخشیدم. معنی این حرف {آقای ظریف} این است که در هیچ شرایطی نمی‌خواهیم برجام را پاره کنیم که این موضوع هم مساله بسیار عجیبی است. حتی اگر نمی‌خواهیم برجام را پاره کنیم، چرا چنین حرفی می‌گوییم؟ باید توجه کنیم گفتن این حرف چه آثاری دارد، یا اینکه برخی دیگر از مسئولان عنوان کردند «این تحریم‌ها چندان مهم نیست و تصویب تحریم سابقه هم داشته است.» گرچه ما سابقه تحریم داریم و قبل از برجام تحریم‌های زیادی علیه ایران اعمال شده است اما ایران از نظر توانمندی هسته‌ای در حال رشد و پویایی بود. حالا که چنین بلایی بر سر توانمندی هسته‌ای آورده‌ایم، بنا نبود که تحریم‌ها ادامه یافته یا تحریم‌های جدیدی هم به آن اضافه شود.»
تلاش ترامپ درباره نقض برجام
عباس اسدی استاد روابط بین‌الملل درخصوص گزارش جدید آژانس در تایید پایبندی ایران به تعهدات برجام و احتمال تغییر موضع دولت آمریکا درباره توافق هسته‌ای ایران، گفت: «ترامپ به دنبال تحریک ایران است تا واکنش ایران موجب نقض برجام شود و دست آمریکا را برای بازگرداندن تحریم‌ها باز کند البته ایران هم محتاطانه رفتار می‌کند تا بهانه‌ای دست آمریکا ندهد. آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند هر اقدامی لازم است، انجام می‌دهند تا ایران را ناقض برجام نشان دهند. ترامپ موضع قابل اتکایی ندارد و ضدونقیض صحبت می‌کند و فردی غیرقابل پیش‌بینی است و دارای ثبات نیست که بتوان به آن اعتماد کرد. دولت آمریکا به دنبال آن است که در گزارش خود به کنگره در 15 اکتبر نظر منفی علیه ایران جمع کند تا اعلام نماید که ایران تخطی کرده و حاضر نیست برجام را عملیاتی کند. آمریکا با فشارهای رسانه‌ای بر ایران راهبرد خود را پیش می‌برد؛ این در حالی است که آمریکا بسیاری از تعهدات برجام را نقض کرده و گام‌های منفی علیه ایران برداشته است و در واقع با اقدامات خود روح و متن برجام از بین رفته، اما ایران تلاش می‌کند بهانه دست آمریکا ندهد.»
برجام مانند مجازاتی است که برای مجرم نوشتند
فریدون عباسی رئیس سابق انرژی اتمی کشور معتقد است: «در برجام تقریبا برای ما هم شلاق، هم تبعید و هم زندان نوشته شده است و هم خسارت مالی باید بدهیم.
همین که پول‌هایمان را نمی‌دهند. همه اینها مجازات است ولی این را به‌عنوان سیب و گلابی به جامعه معرفی می‌کنند. خیلی جالب است یعنی مجازاتی که برای جامعه ما نوشته است و خودمان هم امضایش کرده‌ایم. آمریکا به آژانس فشار می‌آورد که آژانس وارد بازدیدهای نظامی شود و در بازدیدهای نظامی، کاری کند که بازی را به‌هم بزند و دوباره مذاکرات را شروع کند و امتیاز بیشتری بگیرد. آیا از داخل ما علامت‌هایی یا پیغام‌هایی را دریافت کرده است؟ نه اینکه این پیغام‌ها را کسی بگوید بله، بیایید بازدید کنید. پیغام‌ها، رفتارشناسی است. یعنی از رفتار و گفتار مقامات سیاسی ما آنها این برداشت را کردند، از میزان سست بودن به پرداختن اقتصاد مقاومتی، آنها این برداشت را می‌کنند که الان می‌شود به ایران فشار بیشتری وارد کرد. پس چرا می‌خواهند از ابزارهای سازمان بین‌المللی مثل آژانس استفاده کنند. الان این ماموریت را به آژانس می‌دهند که شما بروید به مراکز نظامی ایران گیر بدهید.»
* مسئول بسیج اسبق دانشگاه علامه طباطبایی
