هرچند این یک چهره انقلاب است، اما چهره ژانوسی انقلاب یک جنبه دیگر نیز دارد و آن سازندگی است. اگر لباس رزم از تن زیباروی انقلاب برگیریم، با وجهی دیگر از انقلاب آشنا خواهیم شد که حداقل در سال‌های اخیر در پس حجاب غفلت پنهان شده است.
انقلابی که در سال‌های اخیر از آن سخن گفته می‌شود، آغشته به مفاهیمی چون کشتن، زندانی شدن، شکنجه شدن، تعقیب و گریز، قانون‌شکنی، هراس و واهمه، ستیزه و... است. در حالی که امام خمینی؟ره؟ نشانی دیگری از انقلاب می‌دهد که با مفاهیمی دیگر شناخته می‌شود: من روی این انقلاب‌های روحی و این حس تعاونی که در ملت ما پیدا شده است و آن شجاعتی که در ملت ما پیدا شد و این علاقه‌ای که من ادراک می‌کنم ...این برکتی بود که خدای تبارک و تعالی به شما ملت مسلمان مؤمن داد و من دلخوشیم به این تحولات است. (صحیفه امام، ج 9، ص: 408)
اجازه دهید انقلاب را بدون جامه رزم هم مشاهده و توصیف کنیم تا «انقلاب‌روحی» و «حس تعاونی» را که امام خمینی(ره) به آن اشاره می‌کنند بهتر درک کنیم. البته قطعاً منظور این نیست که سلاح را از انقلاب بگیریم و جنبه مبارزه‌جویی آن را نفی کنیم. بلکه این یادداشت صرفاً بر این نکته تأکید دارد که انقلاب را جامع و کامل ببینیم واگر غرش آن را در میدان نبرد مشاهده کردیم، دست‌های پربرکت آن را در بناکردن هم ببینیم و از این ظرفیت انقلاب اسلامی که به خصوص امروز مورد نیاز است حتماً بهره ببریم.
انقلاب اسلامی علاوه بر ستیز و مبارزه در ساختن و برافراشتن نیز توانمند است. «جهاد سازندگی» یکی از نشانه‌های توانایی انقلاب اسلامی در ساختن و ایجاد کردن است. دقیقاً به خاطر انقلاب و روحیه انقلابی بوده که تحصیل‌کردگان دانشگاه به روستاها می‌رفتند و به مردم محروم خدمت می‌کردند. امروز هم اگر ظرفیت انقلاب اسلامی به میان بیاید بسیاری از افراد حاضر هستند برای سازندگی کشور وارد عمل شوند.
ویژگی دیگری که این جنبه از انقلاب دارد ایجاد روحیه «همیاری» است. انقلاب اسلامی علاوه بر اینکه شعار مرگ سر می‌دهد و دشمنان را به مبارزه فرا می‌خواند، همیاری و همکاری میان مردم را به وجود آورد و می‌آورد. اوایل انقلاب بسیاری از افراد از حق خود می‌گذشتند و داشته‌های خود را در اختیار فقرا و نیازمندان قرار می‌دادند. انقلاب اسلامی توانسته بود مردم را حول یک آرمان جمع کند و به همکاری با یکدیگر فرا بخواند. از دل این همکاری بود که مردم در گروه‌های کوچک و بزرگ تأمین امنیت محله‌ها را در قالب کمیته‌های انقلاب اسلامی بر عهده می‌گرفتند، نیازهای خانوارها را از طریق بسیج اقتصادی و تعاونی‌های محل برآورده می‌کردند و دانشمندان جوان در گروه‌هایی به نام جهاد دانشگاهی جمع می‌شدند و تلاش گروهی را سامان می‌دادند.
در غیاب این روحیه همیاری انقلاب است که اکنون رقابت‌ها و منفعت‌جویی‌های شخصی بر جامعه حاکم شده و مانع از همکاری میان مردم شده است. دقیقاً به دلیل فقدان همین روحیه انقلابی است که بی‌اعتمادی اجتماعی رواج یافته و مانع این است که حتی دو دوست و هم‌کلاسی، سرمایه و دانش خود را به اشتراک گذاشته و یک شرکت تأسیس کنند. چون هر کس تقریباً مطمئن است که شریک و همکار او به منفعت خود می‌اندیشد و در اولین فرصت تمام منافع را به مصادره می‌کند. حجم بالای پرونده‌های قضایی با موضوع خیانت در امانت و سوءاستفاده‌ها تأییدکننده این باور عمومی است. پادزهر این روحیه ناسالم اجتماعی که به انواع اختلاس‌ها و کلاه‌برداری‌ها منجر شده رخ نمودن این جنبه از انقلاب و رواج دوباره روحیه انقلابی در میان مردم و مسوولان است. در این صورت سرمایه اجتماعی و انسجام ملی انباشته شده و بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور قابل حل خواهد بود. همانطور که این روحیه انقلابی جوانان دهه هشتادی را راهی میدان‌های نبرد سوریه کرد و عزت و افتخار برای ایران آفرید. آیا همین روحیه نمی‌تواند جوانان توانمند را در کنار هم گرد آورد و تولید اقتصادی را رونق دهد؟
اندیشه انقلاب اسلامی اگر از قفس سیاست آزاد شود و به جامعه راه یابد در این صورت به جای تأکید بر ارزش آزادی، به «عدالت» اولویت می‌دهد. در این صورت دیگر مجالی برای طرح این مسأله نمی‌ماند که برخی آزادی حجاب را از نظام جمهوری اسلامی بخواهند و به سیاستمدارانی رأی دهند که با ایجاد برخی آزادی‌های اجتماعی، از ایجاد برابری و عدالت طفره روند.
این روحیه انقلابی در میان نظامیان و در صنایع دفاعی هنوز وجود دارد و به همین دلیل شاهد پیشرفت‌های متعدد نظامی هستیم. اگر همین روحیه در بخش‌های دیگر صنعت نیز نهادینه شود، پیشرفت‌های متعدد اقتصادی و صنعتی و فناوری را شاهد خواهیم بود.
بله، انقلاب فقط مبارزه و برانداختن نیست و اگر این جنبه از انقلاب اسلامی فراگیر و ترویج شود و در قلب و جان نسل جوان جا بگیرد، همیاری به وجود آمده باعث پیشرفت و توسعه و سازندگی می‌شود و زندگی اجتماعی بسیار گواراتر خواهد بود.
* استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه سیاسی
