به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ بیش از یک هفته از اعلام نتایج کنکور سراسری ۹۸ و ورود به مرحله انتخاب رشته داوطلبان می‌گذرد، بحث بر سر عدالت در نظام آموزشی کشور و همچنین شکاف ناعادلانه کیفیت آموزشی در استان‌های مختلف کشور و همچنین بین مدارس دولتی، سمپاد، خصوصی و... بالا گرفته است.
اعلام رتبه های برتر کنکور سراسری 98 نیز به مانند سال‌های گذشته ثابت کرد که این نفرات برتر همگی از مدارس خاصی همچون سمپاد، نمونه دولتی یا غیردولتی بودند و دانش‌آموزان مدارس دولتی هیچ جایگاهی در بین نفرات برتر کنکور ندارند. اما فارغ از این ماجرا، نظام آموزشی کشور دچار گسل طبقاتی و همچنین دانشگاه‌ها و رشته‌های برتر نیز برای طبقات خاصی از جامعه شده است.
با این تفاسیر، «عدالت آموزشی» در کشور از آن دست عناوین باکلاسی شده که که مسئولین حوزه آموزش و پرورش و سازمان سنجش گاهاً از آن استفاده می‌کنند تا جلوی برخی انتقادات صریح را بگیرند!
مجلس قانون توسعه مدارس غیردولتی را به تصویب رسانده است اما همین قانون در اصل سی‌ام، دولت‌ها را موظف کرده تا وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه دانش‌آموزان تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و همچنین باید وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهند.
فارغ از قوانین مصوب در مجلس و دولت، سوال اصلی اینجاست چرا مدارس به بنگاه‌های اقتصادی تبدیل شده که عده‌ای با پرداخت پول بیشتر از امکانات تحصیلی و کیفیت آموزشی بهتری برخوردارند و آنهایی که از وضعیت مالی نامناسبی برخوردارند، باید در پایین ترین سطح امکانات آموزشی و تحصیلی جای بگیرند؟!
اینکه دولت‌ها، خصوصی‌سازی را به حوزه آموزش وارد می‌کنند به منظور کاهش هزینه‌های اجتماعی و کنترل کسری بودجه است چرا که تاسیس مدارس غیردولتی و خاص با هدف جبران کمبودهای آموزشی بوجود آمده است. این مدل خصوصی‌سازی مدارس شاید از یک وجه خوب باشد ولی از طرف دیگر شلوغ بودن کلاس‌های مدارس دولتی، کیفیت پایین آموزش و عدم اختصاص سرانه مالی کافی از طرف دولت موجب بی‌عدالتی آموزشی در سطح مدارس کشور شده است.
محرومیت طبقات پایین جامعه از آموزش مناسب
علی‌محمد حاضری عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در پژوهش «مدارس غیرانتفاعی و تحرک اجتماعی» بیان کرد: «مدارس غیرانتفاعی هم از حیث امکانات مختلف آموزشی و هم از بعد کیفیت آموزشی وضعیت بسیار مطلوبتری نسبت به مدارس دولتی داشته اند. لذا تاسیس مدارس غیرانتفاعی صرف نظر از تاثیری که برسطح و کیفیت مدارس دولتی می گذارد، راهی برای تجلی رسمی نابرابری فرصتهای آموزشی است.»
مجید حسینی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز معتقد است: «وقتی آموزش و پرورش به جای برگزاری نمایشگاه حمایت از مدارس محروم، نمایشگاه حمایت از مدارس غیرانتفاعی برگزار می کند، یعنی سیاست اش خصوصی سازی و تقویت مدارس غیرانتفاعی است. «مدارس غیرانتفاعی»، «کلاس های زبان»، «مافیای کنکور»، «اردوهای کنکور» و صدها عنوان پولی دیگر در آموزش و پرورش شکل گرفته که باعث شده طبقات بالا بهترین سهم از آموزش را داشته باشند و کنکور امسال نماد این وضعیت بود.»
رضا امیدی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره وضعیت عدالت در نظام آموزشی بیان کرد: «خصوصی‌سازی آموزش نه در جهت ایجاد برابری که در جهت تشدید نابرابری در دسترسی به آموزش عمل کرده است. مهم‌ترین شاخص شکاف طبقاتی در ایران، آموزش است. در سال 95 این شکاف بین دهک بالا و پایین جامعه برای پرداخت هزینه در حوزه آموزش، 47 برابر بوده و طبق آمارهای خام در سال 96 به 58 برابر رسیده است.»
سیستم آموزشی لیبرال!
آمریکا لیبرال ترین کشور در جهان است ولی در این کشور تنها 6 درصد مدارس خصوصی وجود دارد و مابقی دولتی‌اند. «نیک نژاد» از پژوهشگران عرصه عدالت آموزشی و تحصیلی می‌گوید: «مدارس خصوصی ما تا قبل از دولت تدبیر و امید 10 درصد بود و ظرف 6 سال گذشته به 16 درصد رسیده است. طبق آمارها در کشور 24 نوع مدرسه داریم که برخی از این مدارس به رغم دولتی بودن به شکل خصوصی اداره می شوند.»
او می گوید:« در واقع همه این 24 نوع مدرسه از خانواده ها پول دریافت می کنند بنابراین ما در حوزه آموزش از کشورهای لیبرال هم لیبرال تر هستیم و حتی مدارس دولتی ما هم رایگان نیست. این امر حاصل سه دهه سیاستهای آموزشی در کشور است که امروز به زشت ترین شکل ممکن در قامت بی عدالتی آموزشی خودش را نشان می دهد که نمونه آن را در نتایج کنکور می بینیم.»
نبوغ دانش‌آموزان یا مدارس خاص؟!
جای خالی مدارس عادی در پرورش رتبه‌های برتر کنکور در سال‌های ۹۴ و ۹۵ به چشم می‌خورد. در سال ۹۴ حدود ۸۰ درصد و در سال ۹۵ هم حدود ۷۵ درصد رتبه‌های برتر از مدارس فرزانگان و تیزهوشان هستند و از بین سایر پذیرفته‌شدگان هم هیچ یک از مدارس عادی نیستند، ضمن اینکه در هر دو سال تمامی رتبه‌های برتر از کلانشهرها بوده‌اند.
طبق آمار و ارقام کسب نتایج نشان می‌دهد که در سال ۹۶ در مجموع ۳۶ رتبه برتر در پنج رشته امتحانی ریاضی، تجربی، علوم انسانی، هنر و زبان سهم تهرانی‌ها بیش از ۴۷ درصد بوده و استان‌های آذربایجان شرقی، اصفهان، یزد، کردستان، مازندران و خراسان‌جنوبی از دیگر استان‌های موفق در کنکور ۹۶ بوده‌اند؛ البته در سال ۹۶ هیچ اثری از مدارس دولتی در بین رتبه‌های تک رقمی کنکور نیست!
۱۵ نفر اول کنکور سال ۹۷، در مدارس پولی و غیردولتی به تحصیل مشغول بودند. همچنین نگاهی به نتایج کنکور ۹۷ و ۹۸ رتبه‌های برتر نشان می‌دهد، ضرب‌المثل «توانا بود هر که دارا بود» میان کنکوری‌ها صادق است و مدارس لاکچری بهترین رتبه‌ها را از آن خود کرده‌اند.
*گزارش از یاسین قاسمی
