به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از خبرگزاری دانشجو، نشست‌های مناظره و گفتگوی علمی با موضوع حجاب به همت بسیج دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد، انجمن علمی بینا رشته‌ای ماهاد و سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی در دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی برگزار شد.
اولین نشست باموضوع «واکاوی حجاب در آیات و روایات» باحضور محمدعلی ایازی، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی تهران و عباس اسماعیلی‌زاده، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
دومین نشست نیز به مناظره امیرحسین ترکاشوند، پژوهشگر قرآن و نویسنده کتاب حجاب شرعی در عصر پیامبر (ص) و محمدعلی وطن‌دوست، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با موضوع «حدود شرعی حجاب؛ بازخوانی نظریة حجاب حداقلی» اختصاص یافت.
در ابتدای این نشست امیرحسین ترکاشوند، پژوهشگر قرآن مطرح کرد: وجود زنان غیرآزاد مسلمان در زمان پیامبر (ص) و ائمه (ع) مجبور بودند بدون روسری و جوراب و آستین بلند در جامعه تردد کنند را نشان دهنده این است که رابطه تنگاتنگی میان حجاب و عفاف وجود ندارد به عبارتی «مادر بسیاری از امامان ما همان کنیزان سر برهنه بودند».
ترکاشوند تصریح کرد: حتی اگر بپذیریم رأی سنتی فقها در خصوص حجاب حداکثری زنان صحیح است، می‌توان گفت: این حکم به دلیل شرایط خاص زمان پیامبر (ص) بوده است. از شواهد این ادعا نیز می‌توان به حکم حجاب حداقلی مردان اشاره کرد که مطابق آنچه در احکام آمده است، این حجاب صرفاً شامل پوشاندن عورتین می‌شود. پیگیری این حکم نشان می‌دهد که عادت مردم آن عصر به برهنگی موجب صدور آن شده است.
در ادامه وطن‌دوست، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در نقد سخنان ترکاشوند خاطرنشان کرد: استناد به حجاب کنیز برای اثبات محدوده حجاب شرعی از نظر علمی و فقاهتی صحیح نیست؛ چراکه اولاً حجاب کنیز و حجاب زن آزاد دو موضوع متفاوت هستند و به لحاظ فقهی تعدد موضوعات موجب تعدد احکام می‌شود؛ لذا حکم مختص زنان کنیز را نمی‌توان به موضوع دیگری که همان زنان آزاد هستند تعمیم داد. دوماً «چرا از حجاب زن آزاد که تصریح به باحجاب بودن آنان کردید» محدوده حجاب شرعی زن امروز را استخراج نمی‌کنید؟ خصوصاً که در زمان حاضر بحث حکم زنان کنیز منسوخ شده و صرفاً با زنان آزاد مواجهیم.
وطن‌دوست در نقد سخنان ترکاشوند درخصوص ارتباط کنیزان بدون حجاب با ائمه (ع) و نیز حکم حجاب حداقلی مردان اظهار کرد: این از اولیات فقه است که عامل محرمیت یا عقد است یا کنیز بودن، و صرف کنیز بودن موجب محرمیت امام و آن کنیز می‌شود پس بی‌حجاب بودن کنیز در مجاورت امام فاقد اشکال است. همچنین الزامی شدن حجاب بر آن کنیز پس از امّ ولد شدن (و مادر امام شدن به تعبیر آقای ترکاشوند) از ابتدائیات فقه است. او استفاده از حکم حجاب حداقلی مردان برای اثبات حکم حجاب زنان را به حاشیه بردن بحث دانست و گفت که حجاب مرد و زن دو موضوع مستقل هستند که نیاز به بحث‌های جداگانه دارند، لذا نمی‌توان از یکی حکم دیگری را برداشت کرد.
وطن‌دوست در ادامه بیان کرد: روح دلایل نظریة حجاب حداقلی، که مدعی است پوشش زنان از زیر گردن تا زانو‌ها واجب است، بر پایة یکسری برداشت‌های تاریخی می‌باشد مبنی بر اینکه برهنگی در زمان پیامبر (ص) امری رایج بوده است. حال اگر بطلان این برداشت تاریخی اثبات شود، بنیان دیگر ادلة این نظریه و «برداشت‌هایی که تحمیل بر آیات حجاب و دیدگاه فقها شده است» فرو می‌ریزد.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد یادآور شد: اشعار دوران جاهلی به عنوان یکی از منابع شناخت فرهنگ عصر پیامبر (ص) نشان می‌دهد که در آن دوره پوشش و پوشیدگی رایج بوده و برهنگی دارای قباحت بوده است.
وی در ادامه به قرائت برخی از این اشعار پرداخته و نیز به تشریح داستان‌هایی نظیر طواف برهنه مردمان آن عصر که برای اثبات رواج برهنگی در آن دوره قرار گرفته است، با اتکا به منابعی نظیر سیره ابن هشام و ازرقی پرداخت.
ترکاشوند در پاسخ به نقد‌های وطن‌دوست گفت: که هدفش از مطرح کردن مثال حجاب کنیزان نه استخراج حکم حجاب زنان بلکه صرفاً کاستن از حساسیت‌ها نسبت به حجاب حداقلی بوده است. او سخنان خود را با این سوال ادامه داد که اگر بحث حجاب حداقلی را کنار بگذاریم، آیا امروزه می‌توان رأی سنتی حجاب را اجرا کرد؟ رأی که «پرده نشینی جزو لاینفک» آن است، چنانکه حتی حکم شده است که بهترین مکان برای نماز زن نه در مسجد که در قعر خانه است. احکام دیگری نظیر شرکت زن در تشییع جنازه و شرکت در اعتکاف نیز وجود دارد که برخی از فقها حکم به ممنوعیت آن‌ها داده‌اند.
وطن‌دوست به اظهارت ترکاشوند اینگونه پاسخ داد که: بله! شما از مطرح کردن مثال حجاب کنیز به دنبال استخراج حکم نبودید، اما اینکه از حجاب کنیز استنباط کنید که امروز نباید نسبت به بی‌حجابی حساسیت داشته باشیم بحث مستقلی است که نیاز به ارائه دلایل مختص خود را دارد که تاکنون اینکار از جانب شما انجام نشده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در نقد شیوه استدلال ترکاشوند تاکید کرد: «در شیوه بحث فقهی و فقاهتی برای اثبات یک نظریه باید به آیات و روایات استناد کرد، اما شما اصالت را به برداشت‌های تاریخی خود داده‌اید؛ و این برداشت‌های تاریخی علاوه بر آنکه معارض دارد، صلاحیت قرینه شدن برای تفسیر آیات و روایات را نیز ندارند.»
وطن‌دوست ادعای ممنوعیت حضور زنان در اجتماع بر اساس رأی سنتی را ادعایی بدون دلیل و خلاف بدیهیات تاریخی و خلاف سیره حضرت فاطمه (س) دانست.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه به نقد یکی دیگر از ادلة نظریة حجاب حداقلی یعنی رواج لباس‌های دوخته نشده در عصر رسول اکرم (ص)، با استناد به روایات و اشعاری که در آن‌ها سخن از پیراهن و دیگر البسه دوخته شده آمده، پرداخت.
ترکاشوند در این بخش از زمان خود مطرح کرد که کتاب حجاب شرعی در عصر پیامبر (ص) از سه بخش مباحث تاریخی، آیات و روایات و مباحث فقهی تشکیل شده است؛ و اینکه در این کتاب به بحث‌های تاریخی برای فهم آیات قرآن بها داده شده است باید موجب تشویق باشد.
پژوهشگر قرآن افزود: که در آیات مربوط به مردم عصر پیامبر (ص) حتی یک آیه که در آن اشاره به البسه دوخته شده باشد وجود ندارد. البته این بدان معنی نیست که اصلا البسه دوخته شده وجود نداشته است بلکه به معنی عدم رواج آن می‌باشد.
وی نظر فقهای سنتی مبنی بر پرده‌نشینی و حجاب نزدیک به ۱۰۰ درصدی زنان هنگام حضور در اجتماع را نشأت گرفته از رواج بی بندوباری گسترده در عصر پیامبر (ص) دانست.
وطن‌دوست خاطر نشان کرد: نمره منفی استدلال‌های شما بخاطر استناد به بحث‌های تاریخی نیست بلکه به این خاطر است که نقل‌های تاریخی شما علاوه بر آنکه ضعیف است، مانند نقل‌های صورت گرفته از تورات، بر روایات معتبر نیز مقدم داشته شده‌اند، حال آنکه روش علما در مقام رفع تعارض نقل تاریخی ضعیف با روایت‌های معتبر، طرد آن نقل ضعیف است.
در این بخش از نشست اساتید و دانشجویان حاضر در جلسه به بیان سوالات و دیدگاه‌های خود پرداختند.
ترکاشوند در ادامه مباحث خود با اشاره به آیات ۳۳ و ۵۳ سوره احزاب بیان کرد: که فقها برای اثبات پرده‌نشینی زنان به این آیات استناد کرده‌اند، حال آنکه این آیات به جهت الزام مردم به رعایت اصول معاشرتی با پیامبر (ص) و عدم ایجاد مزاحمت برای ایشان بوده است.
پژوهشگر قرآن در جمع‌بندی سخنان خود، حاضران را به مطالعه دقیق کتاب حجاب شرعی در عصر پیامبر (ص) دعوت کرد.
وطن‌دوست نیز با اشاره به برداشت ترکاشوند از آیات ۳۰ و ۳۱ سوره نور مبنی براینکه این آیات مربوط به گرمابه و استحمام است، اظهار کرد: که در هیچکدام از دو شأن نزولی که از امام باقر (ع) و مقاتل بن سلیمان ذیل این آمده، اشاره‌ای به این برداشت آقای ترکاشوند نشده است.
او نیز در پایان ترکاشوند را به بازنگری در کتاب خود با توجه به نقد‌هایی که در قالب مقاله و کتاب و پایان نامه بر آن نوشته شده، و نیز تلخیص آن دعوت کرد.
