به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»، «ژان تولی» کاریکاتوریست، فیلمنامه نویس و رمان نویس ۶۷ ساله فرانسوی است که تاکنون کتابهای متعددی را به نگارش درآوردهاست. کتابهایی که عمدتا در زمره آثار پرفروش و موفق محسوب میشوند و جوایز بسیاری برای نویسنده خود به ارمغان آوردهاند.
وی در ایران توسط ترجمههای احسان کرم ویسی از دو اثرش، به جامعه کتابخوان ایرانی معرفی شده و محبوبیتی قابل توجه به دست آوردهاست.
اولین اثر او که در ایران به بازار نشر راه یافت کتاب «مغازه خودکشی» است که در سال ۲۰۰۶ به نگارش در آمد و در در سال ۲۰۱۲ فیلمی بر اساس آن ساخته شد.
در سالهای اخیر نیز کتابی تحت عنوان «آدمخواران» را به رشته تحریر درآورد که در سال ۹۸ شمسی به فارسی برگردانده شد. کتاب نامبرده اینک موضوع گزارش ما را به خود اختصاص میدهد.
«آدمخواران» روایتگر یک واقعه تاریخی است که در سال ۱۸۷۰ در فرانسه رخ دادهاست.
در نیمه دوم قرن نوزدهم، در دوران حکمرانی ناپلئون سوم بر فرانسه، پروس همسایه شرقی فرانسه با این کشور وارد جنگ میشود، این جنگ به واقع جنگی نابرابر بود چرا که فرانسه توانی برای مقابله با پروس قدرتمند نداشت بنابراین شکست خورد و امپراتوری آلمان تشکیل شد.
شرح تاریخیای که بیان شد توصیف اوضاع تاریخی فرانسه در زمان وقوع این داستان است.
تمام داستان در یک دهکده رخ میدهد. دهکدهای که یکی از هولناکترین جنایات انسانی را به چشم میبیند و علامت سوال بزرگی در مورد رفتارهای بشر در تاریخ به جا میگذارد.
داستان روایت مردمیست که تحت تاثیر اخبار مخرب جنگ و در اثر ناآگاهی و کمسوادی دست به فاجعهای وحشتناک میزنند و جوانی فرانسوی را طی یک سلسله حوادث به آتش میکشند و میخورند!
این تمام داستان است اما شرح و تفصیل نحوه وقوع این ماجرا در کتاب به بهترین نحو بیان شدهاست. به گونهای که خواننده نمیتواند برای لحظهای کتاب را ببندد.
ژان تولی برای نگارش این اثر به پروندههای دادگستری اکتفا نکرده و خود پا به روستای مزبور گذاشته و تحقیقات میدانی بسیاری انجام دادهاست تا هیچ نکتهای از قلمش جا نماند. وی چنان در دریافت اطلاعات از اهالی روستا سماجت به خرج داده که اهالی او را تهدید کردهاند که اگر دست از سوالات خود برندارد قربانی بعدی خواهد بود!
در نهایت وی تاریخ را با ادبیات در آمیخته و داستانی جذاب، بر پایه واقعیت به نگارش در آوردهاست.
سوژهای که ژان تولی برای نوشتن برگزیده تنها بازگویی یک حادثه تاریخی صرف نیست بلکه زوایای جامعهشناسی و روانشناختی بسیاری را در خود گنجاندهاست.
ژان تولی با این اثر مخاطب را در برابر واژههایی چون «جمعیت» و «اتحاد» قرار میدهد و ابعاد دهتشناک این دو مفهوم را برای مخاطب هویدا میکند.
«اتحاد»، واژهای که همواره مفاهیم مثبت و انساندوستانه را به ذهن متبادر میکند در این داستان به کلی از معنا ساقط میشود و حتی ترسناک جلوه میکند.
از دیگر مفاهیم اجتماعی که در کتاب ذهن مخاطب را نشانه میگیرد اشاره به تقلید کورکورانه است. عملی که پتانسیل این را داد تا به یک جنایت منجر شود.
در واقع سوژهای که ژان تولی برای نوشتن برگزیدهاست یک سوژه هوشمندانهاست چرا که تنها محدود به قرن نوزدهم و آن مکان خاص نمیشود بلکه به طور تلویحی و استعاری به خوی درندگی پنهان
در تک تک انسانها اشاره میکند که در اثر تربیت ناصحیح و یا شرایط محیطی نامناسب در درون هر انسان به زیست میپردازد و در اثر ایجاد بسترِ بروز، ظهور مییابد.
این کتاب، آزمایش مارینا آبراموویچ هنرمند یوگسلاوی تبار را نیز در ذهن یادآوری میکند.
.jpg)
مارینا طی یک آزمایش اجتماعی در سال ۱۹۷۴ با عریان شدن در نمایشگاه از تماشاگرانش خواست تا با استفاده از ۷۲ وسیلهیی که در اختیار آنها گذاشته بود هرچه میخواهند بر سر او بیاورند. پس از ۹ ساعت، اجرا در حالی متوقف شد که یکی از افراد اسلحهای روی سر مارینا گرفتهبود تا او را بکشد در حالی که بدن وی به فجیعترین شکل ممکن زخمی شده بود.
نمونهای دیگر از مشاهده رفتارهای سادیستیک در انسانهای به ظاهر سالم، آزمایش زندان استنفورد است که در سال ۱۹۷۱ انجام شد و در سال ۲۰۱۵ فیلمی سینمایی با همین نام بر پایه آن ساخته شد. آزمایشی که جزو خطرناکترین آزمایشات روانشناسی شمرده میشود و حیرت محققان را برانگیخت.
مشاهده این نمونه و نمونههایی از این دست، بشر را با سوالاتی بنیادین در مورد رفتارهای اجتماعی مواجه میکند. سوالاتی از این قبیل که به راستی اخلاقیات تا چه اندازه محدود کننده خوی درنده انسان است؟
آیا اخلاق تنها تابع قانون است و زیر سایه قانون معنا مییابد؟
حد و مرز همراهی با جامعه تا کجاست؟
تقلید چه معایب و چه مزایایی را با خود به همراه داد؟
اخبار تا چه اندازه بر سلامت روان افراد تاثیرگذار است؟
سوالاتی که پاسخ به هریک فلسفهای خاص را میطلبد.
در پایان باید اشاره کنیم که اگر چه این کتاب، شاهکار محسوب نمیشود اما دستکم کتابیست خواندنی و جذاب که خواندن آن از حیث مستند بودن و بررسی رفتارهای جمعی بسیار حائز اهمیت است.
گزارش از لادن عظیمی
