به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ( ISC )، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست ISC گفت: موسسه کلاریویت آنالتیکس ( ISI ) هر ساله به معرفی پراستنادترین پژوهشگران دنیا ( Highly Cited Researchers ) می پردازد. این فهرست شامل گروهی از پژوهشگران حوزه های موضوعی علمی مختلف بوده که در طول یک دهه گذشته با انتشار مقالاتشان توانسته اند بیشترین تعداد استنادها را دریافت کنند. این پژوهشگران براساس فعالیتشان در 21 رشته موضوعی انتخاب شده اند. همچنین پژوهشگرانی که در چند رشته به صورت همزمان ( Cross-Field ) فعالیت می کردند نیز تحت یک رشته جداگانه طبقه بندی شده اند.

دهقانی اظهار دشت: برای قرار گرفتن در فهرست پژوهشگران برتر، کلیه فعالیت های علمی 10 ساله اخیر در سطح بین المللی از جمله تعداد مقالات، تعداد استناد ها، تعداد مقالات پراستناد، تعداد استناد به مقالات پراستناد مورد بررسی قرار گرفته و همچنین مسایلی نظیر، رعایت اصول اخلاقی در پژوهش، رعایت میزان خوداستنادی در حد قابل قبول و نیز مقالات باز پس گیری شده در انتخاب یک پژوهشگر از این فهرست موثرند. بر این اساس تقریباً 6389 پژوهشگر در سال 2020 به عنوان پژوهشگر پراستناد انتخاب شده اند.

وی گفت: تعداد پژوهشگران انتخاب شده از یک رشته به رشته دیگر متفاوت است که علت آن تفاوت در تعداد کل پژوهشگران در رشته ها است. در رشته ریاضی کمترین تعداد 70 نفر و در رشته پزشکی بالینی بیشترین تعداد 482 نفر در سال 2020 انتخاب شده اند که این تفاوت ناشی از تفاوت در اندازه رشته ها یا به عبارت دیگر تعداد پژوهشگران هر رشته است.

دکتر دهقانی ادامه داد: برای انتخاب پراستنادترین پژوهشگران دنیا، مقالات یک درصد پراستناد در دوره زمانی 2009 تا 2019 مطابق با فهرست پایگاه شاخص های اساسی علم ( ESI ) پردازش شدند. تعداد استنادهای مقالات یک درصد پراستناد یکی از معیارهای اصلی انتخاب پراستنادترین پژوهشگران دنیا بوده است.

وی افزود: در سال 2020 تعداد پژوهشگران پراستناد حدود 6389 بوده که از این میزان تعداد 2493 نفر در حوزه موضوعی بین رشته ای ( Cross filed ) بوده اند. در سال 2019 تعداد پژوهشگران پر استناد برتر دنیا حدود 6200 بود بنابراین در فهرست سال 2020 حدود 200 پژوهشگر بیشتر انتخاب شده اند که مبتنی بر افزایش تعداد کل پژوهشگران برتر دنیا بوده است.

سرپرست ISC ادامه داد: از جمهوری اسلامی ایران در سال 2020 مشابه سال 2019 تعداد 12 پژوهشگر برتر با وابستگی ایران در لیست 6389 پژوهشگر پراستناد برتر دنیا قرار گرفته اند. لیست کامل پژوهشگران با ذکر وابستگی سازمانی و حوزه موضوعی آنها در جدول زیر ذکر شده است. حضور پژوهشگران برتر کشور به ترتیب در حوزه های موضوعی بین رشته ای (6 نفر)، کشاورزی (2 نفر)،ریاضیات (2 نفر) و مهندسی (2 نفر) بوده اند. ضمناً در فهرست اعلام شده برخی از پژوهشگران با بیش از یک وابستگی سازمانی متعلق به یک یا دو کشور ظاهر شده اند. در لیست ایران، دکتر نصرت اله وزیری، دکتر حسن کریمی مله، دکتر امید ماهیان و سید مهدی جعفری وابستگی دوم کشور ایران و دانشگاه های مشخص شده در جدول ذکر شده است.

جهت اطلاع از 70 نفر پژوهشگر پر استناد برتر دنیا در رشته ریاضیات دو نفر، دکتر مهدی دهقان و دکتر سجاد جعفری از ایران و از دانشگاه صنعتی امیر کبیر حضور داشته اند. همچنین، از 173 نفر در حوزه مهندسی دو نفر و نیز از 111 نفر در حوزه کشاورزی نیز دو نفر از ایران حضور دارد.

پژوهشگران برتر جهان اسلام

دهقانی در ادامه گفت: در لیست پژوهشگران برتر دنیا، نام 13 کشور اسلامی مشاهده می شود و بر این اساس سهم کشورهای اسلامی حدود 3% (2.85%) پژوهشگران برتر دنیا می باشد. کشور عربستان با 120 نفر، مالزی با 17 نفر، ایران با 12 نفر و ترکیه با 11 نفر بیشترین تعداد پژوهشگران پراستناد دنیا در میان کشورهای اسلامی را دارند. آمار کل تعداد پژوهشگران برتر جهان اسلام در جدول زیر ارایه شده و این افراد به ترتیب حروف الفبا از کشورهای اردن، امارات متحده عربی، اندونزی، ایران، پاکستان، ترکیه، عربستان سعودی، عمان، قطر، لبنان، مالزی، مصر و نیجریه می باشند. برای هر پژوهشگر یک یا دو و حتی سه وابستگی سازمانی در نتایج پژوهشگران پراستناد دنیا ذکر شده است و برخی از پژوهشگران نیز فقط یک وابستگی سازمانی دارند. وابستگی برخی دیگر به بیش از یک کشور است. اگر وابستگی اول سازمانی پژوهشگران در نظر گرفته شود برخی از کشورهای اسلامی حذف و آمار برخی دیگر تغییر می کند. مثلاً آمار عربستان سعودی از 120 پژوهشگر برتر به 104 نفر، آمار مالزی از 17 پژوهشگر برتر به 13 نفر، آمار کشور ایران از 12 پژوهشگر برتر به 8 نفر کاهش می یابد یا آمار کشور ترکیه براساس وابستگی اول سازمانی از 11 به یک پژوهشگر و آمار پاکستان از 9 به دو پژوهشگر برتر تقلیل می یابد.

کشور آمریکا با 2650 نفر (41.5 درصد)، چین با 770 نفر (12.1 درصد)، انگلستان با 514 نفر (8 درصد)، آلمان با 345 نفر (5.4 درصد)، استرالیا با 305 نفر (4.8 درصد)، کانادا با 195 نفر (3.1 درصد)، هلند با 181 نفر (2.8 درصد)، فرانسه با 160 نفر (2.5 درصد)، سوئیس با 154 نفر (2.4 درصد) و اسپانیا با 103 نفر (1.6 درصد) بیشترین تعداد پژوهشگران پراستناد دنیا را دارند. بر این اساس 84.2% پژوهشگران برتر دنیا متعلق به 10 کشور فوق می باشد.

سرپرست ISC افزود: میزان رشد پژوهشگران برتر کشور چین به طور قابل ملاحظه ای در حال افزایش است به طوری که در سال 2018 با 482 نفر (7.9 درصد)، در سال 2019 با 636 نفر (10.2 درصد) و در سال 2020 با 770 نفر (12.1 درصد) افزایش یافته است. این درحالی است که سهم پژوهشگران برتر کشور آمریکا در 2020 حدود 2.5 درصد و کشور انگلستان 0.3 درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته است. با توجه به اینکه سهم سایر 10 کشور برتر دنیا از پژوهشگران دنیا در 2020 تقریباً ثابت بوده است، به نظر می رسد افزایش سهم کشور چین از کاهش کشورهای آمریکا و انگلیس صورت گرفته است. همچنین 26 نفر از برندگان جوایز نوبل در این فهرست قرار دارند که 3 نفر آنها مربوط به برندگان نوبل سال جاری می باشند.

دانشگاه های هاروارد آمریکا با 188 پژوهشگر، آکادمی علوم چین با 124 پژوهشگر و استنفورد با 106 پژوهشگر سه سازمانی هستند که بیشترین تعداد پژوهشگران برتر دنیا را در اختیار دارند.

دهقانی گفت: پژوهشگران پراستناد، کیفی ترین و پراستنادترین مقالات علمی دنیا را انتشار داده اند و لذا در حوزه موضوعی تخصصی خود بعنوان پژوهشگر موثر در سطح بین المللی شناخته و معرفی شده اند. اما باید در نظر داشت که امروزه موثر بودن فقط در تعداد استنادها خلاصه نمی شود، بلکه رفع مشکلات جامعه و اثرگذاری اقتصادی، اجتماعی، فنآورانه و نوآورانه از سایر ابعادی هستند که می بایست مورد توجه پژوهشگران قرار گیرند.