به گزارش خبرنگار فرهنگی و اجتماعی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ اولین دوره نمایشگاه مجازی کتاب هم تمام شد؛ نمایشگاهی که به دلیل استقبال بالای مخاطبان ۳ بار تمدید شد تا در نهایت در ۱۰ بهمن ماه به کار خود پایان دهد و پرونده امسال نمایشگاه کتاب تهران هم بسته شود. نمایشگاه کتاب امسال را می توان یکی از عجیب ترین نمایشگاه های کتاب در طول ادوار برگزاری اش دانست؛ چرا که در این دوره هیچ خبری از راهروهای تو درتو و سالن های سرپوشیده و یا بخش ناشرانی که در زیر چادرهای بزرگ جانمایی شدند، نبود و همه ناشران در بستر فضای مجازی به فروش تازه های خود در کنار دیگر آثارشان می پرداختند. نمایشگاهی که عملا جنبه فروشگاهی به خود گرفته بود و علی رغم برگزاری نشست های مختلف در سطح داخلی و بین المللی اما این بعد نمایشگاه حتی در رسانه ها هم کمتر مورد توجه قرار گرفت.
فروش بیش از ۶۰ میلیاردی اولین نمایشگاه مجازی کتاب
فروش بالا را می توان تنها ویژگی مهم این دوره از نمایشگاه کتاب دانست؛ چرا که بر اساس آمارهای ارائه شده توسط وزیر ارشاد حدود ۶۲میلیارد تومان یعنی حدود ۱میلیون و دویست هزار کتاب در این دوره از نمایشگاه توسط بیش از هزار ناشر حاضر در نمایشگاه به فروش رسیده است؛ آماری که قطعا در شرایط این روزهای بازار نشر کشور می تواند قابل تامل باشد. از سوی دیگر برپایی ده روزه این نمایشگاه و رسیدن به آمار بیش از ۶۰ میلیاردی نشان می دهد که فرقی نمی کند نمایشگاه کتاب تهران در چه بستری برگزار شود، گویی تنها هدف برگزاری آن فروش آثار ناشران است و دیگر جنبه های نمایشگاهی در آن رعایت نمی شود. نقدی که هر ساله به نمایشگاه کتاب وارد می شود و بسیاری از فعالین عرصه کتاب معتقدند شیوه برگزاری آن صرفا باعث متضرر شدن بیش از پیش کتابفروشان در سطح کشور می شود.
نکته قابل تامل درباره اولین دوره نمایشگاه کتاب مجازی هم حواشی ایجاد شده پیرامون آن در همان روزهای اولیه شروع به کار نمایشگاه است؛ چرا که اخلال در سایت فروش نمایشگاه باعث شد تا تنها چند ساعت بعد از نمایشگاه، مخاطبان برای خرید آثار موردنظرشان با مشکلاتی زیادی روبه رو شوند. مسئله ای که در کنار استقبال بالا، دلیلی برای تمدید زمان برگزاری هم تبدیل شده بود. با این حال نمی توان از ویژگی های این دوره از نمایشگاه برای فروش بیشتری ناشران نیز چشم پوشی کرد. ارسال رایگان آثار خریداری شده توسط پست بهانه خوبی برای مخاطبان بود تا در این شرایط اقتصادی، حتما از فرصت نمایشگاه کتاب برای خرید کتاب هایشان استفاده کنند، به نظر می رسد مسئولین برگزاری این دوره همانند رسم هر ساله همه تلاش شان را برای بالا بردن میزان مخاطبان و طبیعتا افزایش رقم ریالی فروش آثار در نمایشگاه به کار بردند تا بتوانند بعد فروشگاهی نمایشگاه را بیش از پیش تقویت کنند.
بیشتر بخوانید
درست است که در برگزاری نمایشگاه کتاب به عنوان مهمترین رویداد فرهنگی کشور جای هیچ شکی نیست، اما به اعتقاد کتابفروشان این شیوه برگزاری تنها به نفع ناشران و خریداران بوده و در عمل کتابفروش را که در طول ایام سال نقش پل ارتباطی این دو را بازی می کند، از چرخه سوداوری نمایشگاه حذف می کند. این در حالی است که نادیده گرفتن کتابفروشان در شرایط کرونایی کشور و تمدید چند باره نمایشگاه کتاب مجازی از سوی دیگر باعث شده تا شرایط برای فعالین صنعت نشر که در قامت کتابفروش هستند، به مراتب سخت تر شود و آینده نامعلومی را پیش روی بخش مهمی از این قشر قرار دهد.
جنبه فروشگاهی نمایشگاه کتاب تهران باعث ضرر کتابفروشی ها می شود
محمداسماعیل عبادتی، مسئول کتابفروشی «نوک مدادی» در گفتگو با «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ درباره اثرات برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی گفت: در نمایشگاه کتاب، کتابفروشان همیشه متضرر شده اند؛ چرا که متاسفانه مردمی که اهل کتاب خوانی هستند، به نوعی شرطی شده و ترجیح می دهند در زمان های خاصی اقدام به تهیه کتاب هایشان کنند، مگر اینکه نیاز فوری به یک اثر داشته باشند. به عبارت دیگر مردم بیشتر در طرح هایی مانند پاییزه، زمستان کتاب و... اقدام به خرید آثار می کنند، از طرف دیگر نمایشگاه کتاب نیز ضربه مالی به کتابفروشان وارد می کرد و ناشران ترجیح می دادند در بازه زمانی برگزاری آن، آثارشان را برای فروش عرضه کنند.
وی با بیان اینکه هر سال بعد از برگزاری نمایشگاه کتاب، شاهد افت بازار فروش کتاب به مدت یک یا دو ماه هستیم، ادامه داد: امسال شاهد تمدید چند باره نمایشگاه کتاب مجازی هم بودیم که این خود جای بحث دارد. همچنین در سال های پیش کتابفروشان می تواستند در طرح های مختلف مانند پاییزه کتاب شرکت کنند، اما الان شاهد هستیم که نمایشگاه کتاب در ایام زمستان برگزار شده و عملا کتابفروشی ها دیگر از طرح زمستانه کتاب هم نمی توانند سهمی برای خود قائل شوند و قاعدتا کتابفروش در این ایام به شدت ضرر می کند و احتمال اینکه تا اوایل سال آینده هم شاهد پس لزرهای برگزاری نمایشگاه کتاب برای کتابفروشی ها باشیم، وجود دارد. قطعا در نمایشگاه کتاب، مخاطب اثر موردنظرش را با تخفیف قابل توجهی و به صورت مستقیم از خود ناشر خریداری می کند و طبیعتا تا مدتی بازار فروش کتاب اشباع می شود.
مسئول کتابفروشی «نوک مدادی» با اشاره به برگزاری نمایشگاه کتاب در دیگر کشورها تصریح کرد: تا جایی که بنده اطلاع دارم در نمایشگاه های کشورهای مهم در عرصه کتاب، اصلا بحث فروش اثار مطرح نیست؛ بلکه بیشتر به دنبال عرضه آثار جدید هستند. به عبارت دیگر در این نمایشگاه ها ناشران تلاش می کنند تا آثار خود را در راستای معرفی به مخاطبان عرضه کنند و بعد از اینکه مخاطب در جریان قرار گرفت، می بایست آثار را از طریق کتابفروشی ها تهیه کنند، اما در کشور ما وضعیت برعکس است و چه در زمان برگزاری فیزیکی نمایشگاه و چه در شرایط مجازی آن، کتابفروشی ها متضرر می شوند؛ چرا که در بازه زمانی ۱۰ روزه صرفا فروش کتاب را داریم تا جایی که در سال های گذشته شاهد اقامت بخشی از مخاطبان در شهر تهران برای خرید از نمایشگاه کتاب بوده ایم.
عبادتی گفت: یکی از محاسن نمایشگاه کتاب مجازی این بود که دیگر خبری از مخاطبانی که صرفا می خواستند با حضور در نمایشگاه تفریح کنند، نبود و تنها مخاطبانی که خواهان خرید آثار بوده اند، از نمایشگاه بازدید کردند؛ با این حال معتقدم معایب نمایشگاه کتاب مجازی مانند نمایشگاه فیزیکی به مراتب بیشتر از محاسن آن بوده است.
وی خاطر نشان کرد: متاسفانه این احتمال وجود دارد که سال آینده شاهد تعطیلی برخی از کتابفروشی ها باشیم؛ چرا که شیوع بیماری کرونا باعث شده تا کتابفروشی ها به سختی بتوانند خودشان را در بستر فضای مجازی حفظ کنند و قطعا اگر کتابفروشی هنوز فعالیت خود را در فضای مجازی آغاز نکرده باشد، با توجه به برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی بسیار بعید است که بتواند به حیات خود ادامه دهد.
گزارش از سجاد باقری