به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ کشور عراق به دلیل دارا بودن پیشینه تمدنی و مذهبی از اهمیت زیادی نزد پیروان هر سه دین مسیحیت، اسلام و یهودیت برخوردار است. تحقق سفر اخیر پاپ فرانسیس به عراق پس از وقفه‌ای طولانی در سفر نمایندگان واتیکان به این کشور در دوران همه گیری کرونا و همچنین مسائل امنیتی حاصل از فعالیت های گروهک تروریستی داعش و تنش های فرقه ای و ناآرامی های سیاسی اخیر در این کشور بر اهمیت تحقق این سفر افزوده است.
در واقع از سال ۲۰۰۰ میلادی سفر به عراق موضوعی بود که پاپ‌های وقت واتیکان به دنبال آن بودند؛ بطوریکه «پاپ ژان پل دوم» قصد داشت سال ۲۰۰۰ میلادی برای آغاز یک سری بازدیدها به کشور عراق و شهر مقدس «اور» سفر کند اما به دلیل قطع مذاکرات با صدام این دیدار لغو شد و در سال‌های بعد از سقوط صدام نیز «پاپ بندیکت شانزدهم» از طرف دولت عراق برای بازدید به عراق دعوت شد اما شرایط امنیتی بعد از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و ناامنی‌های بعدی جاری در این کشور مانع از تحقق این سفرها شد.
جمعیت مسیحیان عراق بیش از حمله آمریکا به عراق و اقدامات گروهک تروریستی داعش در این کشور، چیزی حدود یک و نیم میلیون نفر بوده است، اما پس از اتفاقات رخ داده جمعیت مسیحیان این کشور به حدود ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار نفر کاهش یافته است.
«پاپ فرانسیس» نیز ضمن دیدار با آیت‌الله سیستانی، هدف از این سفر را تحقق یک «امر آرمانی» دانسته و آن را وظیفه ای برای «سرزمینی که سالها شهید شده است» نامیده بود؛ اما آنچه سبب گردید تا این کشور شهید نامیده شود، بی ارتباط با اقدامات برخی از رهبران کشورهای غربی که اقدامات خود را تحقق امر و آرمان الهی می‌دانستند، نبوده است؛ به طور مثال بوش پسر قبل از حمله به عراق و افغانستان اظهار داشته بود: «ماموریتی از جانب خداوند به من محول شده است، خداوند فرموده است جورج برو با تروریست‌ها در افغانستان به جنگ و من این کار را کردم؛ پس خداوند به من فرمود جورج برو و به دیکتاتوری و ستم در عراق پایان بده و من این کار را کردم.»
در نتیجه همین اقدامات جمله ای بین مسیحیان این کشور رایج شد که «بوش به خاطر راهی که وارد آن شد، دستانش به خون آغشته شده است و اوباما برای راهی که از آن می خواست خارج شودو دستانش آغشته به خون شد»، این اصطلاح اشاره به نقش و حضور آمریکا در این کشور و تاثیر آن در کاهش جمعیت مسیحیان و آثار سوء ناشی از این حمله بوده است.
اما آنچه سبب حضور "پاپ فرانسیس" در منطقه و شبه جزیره عرب در سال‌های اخیر شده نکته ای است که باید بدان پرداخت؛
اظهارات پاپ بندیکت شانزدهم (پاپ سابق) در این خصوص که «اسلام دین خشونت است» سبب شد تا روابط الازهر و واتیکان برای پنج سال رو به سردی گراید، تا اینکه پس از روی کار آمدن پاپ فرانسیس و دیدار احمد الطیب شیخ الازهر با پاپ فرانسیس در سال ۲۰۱۶ در واتیکان سبب برقراری مجدد روابط و گفتگوها بین واتیکان و الازهر شد و در فوریه ۲۰۱۹ به طور مجدد شیخ احمد الطیب و پاپ فرانسیس به عنوان دو شخصیت های مرجع و شناخته شده در مسیحیت و تسنن در ابوظبیِ امارات با یکدیگر دیدار و گفتگو کردند. این دیدار که به میزبانی امارات برگزار شده بود مقدمه ایجاد سندی به نام «سند برادری بشریت برای صلح جهانی» گردید؛ این سند با هدف تقریب مسیحیت و اسلام به وجود آمد و واتیکان در مواضع خود اعلام کرد که به دنبال این است تا این سند به امضای یکی از مراجع مطرح شیعه نیز برسد.
پس از امضای این سند، کشورهای عربستان سعودی، مصر، امارات و بحرین در سازمان ملل ابتکاری را مطرح کردند که به مناسبت امضای این سند در ۴ فوریه ۲۰۱۹، هر سال ۴ فوریه به عنوان «روز جهانی برادری انسانی» نامگذاری شده و از سال ۲۰۲۱ در سطح جامعه جهانی این روز به عنوان «روز برادری انسانی» گرامی داشته شود. بنابراین در دسامبر ۲۰۲۰ سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای را به تصویب رساند که طی آن ۴ فوریه به عنوان «روز جهانی برادری انسانی» اعلام شد.
هرچند هر یک از کشورهای مطرح‌کننده این طرح به ویژه عربستان و امارات طی اقدامات خود در سال‌های اخیر در منطقه و بویژه حمله به یمن ناقض ارزشهای انسانی و برادری انسانی بوده‌اند اما با پیشگامی در ارائه چنین ابتکاری بدنبال استفاده از فرصت های دیپلماسی عمومی و دینی در دنیای امروز برای کسب و تثبیت جایگاه و نقش خود در دنیای مسیحیت و اسلام هستند؛ در واقع حضور پاپ در عراق و دیدار وی با آیت‌الله سیستانی تکمیل پازل گفتگوی ادیان و بازتاب دهنده اهمیت و نقش دیپلماسی دینی در واتیکان و نزد افکار عمومی دنیاست.
هرچند این سفر جایگاه برجسته‌ای در تقریب ادیان ابراهیمی داشته و سبب نزدیکی ارزشهای اسلامی و مسیحیت هم چنین گفتگوهای دینی شده و خواهد شد، اما با توجه به مسائل جاری سیاسی _ امنیتی در منطقه غرب آسیا، این سفرها در بلندمدت نتیجه‌ای جز نمایش و مانور گفتگو نخواهد بود؛ چرا که هرچند این سفرها با هدف تحقق آرمان‌های انسانی، از بین بردن رادیکالیسم افراطی و احقاق حقوق اقلیت های مذهبی انجام می‌گیرد، اما اولویت منافع کشورها در پیگیری اهداف خود از سویی و اقدامات برخی از کشورهای عربی در تولید تفکرات افراطی در منطقه سبب می شود تا چنین رخدادها و گفتگوهایی بدون ضمانت‌های اجرایی تضمینی، چیزی جز اسناد و نام‌گذاری‌های تاریخی نباشند؛ در واقع اولویت عینی اهداف و منافع بر ارزشهای انسانی نزد برخی از کشورهای عربی مسلمان منطقه، کشورهای غربی مسیحی و رژیم صهیونیستی یهودی دومینویی از ایجاد، مدیریت، تشدید و تحمیل بحران را در منطقه پیگیری کرده و خواهند کرد، تا معادلات منطقه‌ای را به نفع خود رقم زنند.
چنان‌که در سال های اخیر نیز شاهد آن بودیم که رژیم صهیونیستی به عنوان پرچمدار یهودیت اقدام به ایجاد و تحمیل بحران کرده، برخی کشورهای عربی منطقه به عنوان پرچمداران اسلام وهابی اقدام به تشکیل و حمایت از بحران ها کرده و رهبران کشورهای غربی به‌عنوان مسیحیان معتقد به آرمان‌های الهی اقدام به مدیریت این بحران ها در سطح گسترده و بدون توجه به حقوق و ارزشهای انسانی و برادری کرده اند؛ بنابراین علی‌رغم عدم پایبندی برخی دولت‌ها بویژه در شبه‌جزیره عرب به اصول سند برادری بشریت برای صلح جهانی، انجام سفر پاپ به عراق می‌تواند نشان از حیات و پویایی اندیشه صلح‌جویانه نزد رهبران و پیروان هر دو آیین اسلام و مسیحیت باشد و زمینه را برای گفتگوهای دینی و اندیشه‌ای هر دو دین فراهم آورد.
گزارش از سعیده اسدی-کارشناسی ارشد مطالعات خاورمیانه
