به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از مرکز تحقیقات کامپیوتری نور، رونمایی از پایگاه لغت‌نامه برخط قاموس نور با مشارکت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و مؤسسه لغت‌نامه دهخدا در تهران برگزار شد. این مراسم در راستای رعایت پروتکل‌های بهداشتی با حضور حداقلی میهمانان و پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی، به صورت مجازی و به صورت پخش زنده برگزار شد.
یکی از سخنرانان مراسم رونمایی از پایگاه لغت‌نامه قاموس نور، حجت‌الاسلام دکتر محمد حسین بهرامی رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بودند که در ادامه مشروح سخنان ایشان را از نظر می‌گذرانیم.
حجت‌الاسلام دکتر محمد حسین بهرامی در ابتدای سخنان خود ضمن تشکر از حُسن میزبانی جناب آقای دکتر بی‌جن‌خان و مجموعه مؤسسه لغت‌نامه دهخدا برای برگزاری مشترک مراسم رونمایی از سامانه لغت‌نامه نور با عنوان قاموس نور افزود: ما در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی موظف هستیم به فراهم کردن زیرساخت‌های پژوهشی برای کسانی که در حوزه علوم اسلامی مشغول تحقیقات هستند و در همین راستا طی حدود سه دهه گذشته مرکز موفق شده حجم قابل توجه یا می‌شود گفت حجم قریب به اتفاقی از منابع علوم اسلامی در رشته‌های مختلف علوم اسلامی را به نسخه دیجیتال و نرم‌افزارهایی در قالب‌ها و حامل‌های مختلف نظیر نرم‌افزارهای رومیزی، وبگاه‌ها و اپ‌های موبایل و ... تبدیل و در اختیار پژوهشگران قرار دهد.
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی یکی از حوزه‌هایی که به صورت جدی از ابتدا مد نظر مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بوده را مباحث مربوط به زبان، ادب و لغت فارسی عنوان کرد و بیان داشت: همین‌طور که جناب آقای دکتر بیجن خان به درستی اشاره نمودند به عنوان بستر و حاملی که بخش عمده‌ای از علوم اسلامی در این فضا شکل گرفته است، پژوهش‌های علوم اسلامی به خصوص در قالب دیجیتال آن، به جز با تحقیق و فراهم کردن زیرساخت‌های مرتبط با لغت و ادبیات قطعاً نتیجه مطلوب را ارائه نخواهد داد. از این جهت در کنار سایر رشته‌های علوم اسلامی بحث ادبیات عرب و ادبیات فارسی به صورت خاص مد نظر بوده و اقداماتی در این زمینه انجام شده است.
وی افزود: در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نرم‌افزارهای فاخری در حوزه ادب فارسی تولید شده است. نرم‌افزارهایی که برای برخی از بزرگان و برخی از آثار تولید شده مانند نرم‌افزار حافظ، شاهنامه، مثنوی و پروین که نسخه‌های متفاوت این آثار را گردآوری و تبدیل به نسخه دیجیتال کرده‌ایم. علاوه بر این هم حواشی، شروح و اطلاعات پیرامونی قابل توجهی گردآوری شده و هم نسخه‌های صوتی بسیار ارزشمندی با صدای اساتید و صدا‌پیشگان بزرگواری مثل مرحوم آهی -که به صورت کامل حافظ را قرائت نموده‌اند- یا جناب آقای ساعد باقری- که زحمت قرائت عطار را کشیده‌اند- و یا سرکار خانم ژاله علو و سرکار خانم بی‌نیاز – که پروین را قرائت کرده‌اند- با کیفیت بسیار بالایی فراهم شده است.
دکتر بهرامی در توضیح کارهای آینده مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در حوزه ادب فارسی و مشکلات پیش‌روی آن نیز افزود: کار کتابخانه نظم و نثر فارسی از دیگر کارهای جامع و فاخری است که در حال شکل گرفتن است. بخش عمده‌ای از آن به اتمام رسیده و البته مشکلات مالکیت معنوی مثل هر حوزه دیگری به خصوص در حوزه زبان فارسی برای ما وجود دارد. متأسفانه هنوز این فرهنگ در برخی از عزیزان غلبه پیدا نکرده که مجوز نشر دیجیتال آثار خود را به ما بدهند و ما نیز به رعایت این حقوق بسیار حساس هستیم و امیدواریم که به زودی این اثر را عرضه کنیم.
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بیان داشت: در مجموع آثار فارسی که در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی گردآوری شده ما امروز یک پیکره دو میلیارد کلمهای از کتاب‌ها و مجلات متقدم و متأخر- که با دقت بالا و قابل قبولی که معمولاً مورد اعتماد فرهیختگان این حوزه قرار گرفته- داریم که با شیوه خاص و ابداعی مرکز به نسخه دیجیتال تبدیل شده‌اند. این پیکره قریب به دو میلیون شکل کلمه فارسی را به صورت غیر تکراری دارد که اینها به یک نسبتی برچسب‌های قابل توجهی نظیر برچسب زمانی و برچسب حوزه دانشی به همراه دارند و می‌توان برچسب‌های دیگری مانند برچسب جغرافیا را نیز بدان اضافه کرد.
پیکره متناظر حدود 600 کتاب فارسی و عربی که برخی از اینها در سطح کلمه، بعضی در سطح فراز و بعضی در سطح جمله یا حداکثر در سطح پاراگراف به هم متصل شده‌اند و در بسیاری از کارهای ماشینی مانند بحث ترجمه ماشینی و مانند آن می‌تواند بسیار قابل استفاده باشد.
پیکره اشعار درون متنی که ما در اختیار داریم، با توجه به اینکه نگارش حجم وسیعی از کتاب‌ها مربوط به قرون ابتدایی است و در لابلای متن کتب، اشعاری مورد استناد قرار گرفته‌اند یا نویسنده خود تولید یا انشاء کرده و در کتاب خودش آورده، که مجموعه‌ای ارزشمند و بی‌نظیری است.
حجت‌الاسلام دکتر محمد حسین بهرامی در بخش دیگری از سخنان خود به توضیح پایگاه قاموس نور پرداخت و افزود: امروز کار قاموس کار جدیدی است که در اختیار علاقمندان به حوزه لغت فارسی قرار می‌گیرد. در این سامانه تعداد 7 لغت‌نامه فارسی به اضافه تعدادی از دائرهالمعارفها و اصطلاح‌نامه‌های تخصصی ارائه شده است.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بعد از دوره‌ای که وظیفه اولیه خود را گردآوری منابع و عرضه آن‌ها در قالب نرم‌افزارها می‌دید، وارد فاز جدیدی در حوزه علوم اسلامی شده که از آن با عنوان «علوم انسانی دیجیتال» یاد می‌شود. با این نگاه که با آمدن فضای دیجیتال تنها در اختیار قرار دادن نسخه دیجیتالی، اتفاقی نیست که در علوم رخ می‌دهد، بلکه فناوری اطلاعات بعضی اوقات، ابزار، روش و حتی تا حدی ماهیت و غایات علوم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علوم انسانی و علوم اسلامی هم به عنوان زیرمجموعه آن، همین تأثیر را از فضای فناوری اطلاعات می‌پذیرند.
مثال مشهود آن بحث دائرهالمعارفها و دائره‌المعارف‌نویسی است. دائره‌المعارف‌های ما زمانی ایرانیکا، بریتانیکا و دائره‌المعارف بزرگ اسلامی و مانند اینها بود، ولی مسیری که طی شده، امروز مفهوم جدیدی به نام ویکی‌پدیا با یک روش جدید، نگاه جدید و یک دامنه تأثیرگذاری جدید پدید آورده که لازم است ما در همه علوم اسلامی و انسانی، این بازتعریف و بازآفرینی علوم را در فضای دیجیتال داشته باشیم.
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به توضیح ضرورت بازتعریف و بازآفرینی در حوزه لغت و ادب فارسی پرداخت و بیان داشت: در حوزه علوم اسلامی ما تلاش خود را داریم و حتماً این اتفاق در حوزه لغت فارسی و ادب فارسی هم باید روی دهد. ما کارهایی را آغاز کرده‌ایم و ان‌شاءالله در هفته پژوهش سال جاری «آزمایشگاه هوش مصنوعی و علوم انسانی-اسلامی دیجیتال» مرکز نور را افتتاح خواهیم کرد.
وی پروژه قاموس را در همین راستا معرفی کرد و افزود: کار قاموسی که در حال انجام هست -چه در حوزه لغت فارسی و چه در حوزه لغت عربی- فازهای آینده آن به سمت تبدیل شدن این کار به عنوان یک بازآفرینی از لغت‌نامه‌ها در حال حرکت است.
حجت‌الاسلام دکتر محمد حسین بهرامی در پایان به ادامه همکاری بین مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و مجموعه دهخدا پرداخت و افزود: امیدواریم با همکاری خوبی که با مجموعه دهخدا داریم و لطفی که این مجموعه به مرکز نور دارند و کارهایی که تاکنون انجام شده و اعلام آمادگی هر دو طرف برای اجرای کارهای مشترک، شاهد پیشرفت‌های خوب و رویدادهای قابل توجه، مفید و تأثیرگذاری در این حوزه از طریق همکاری این دو مؤسسه باشیم.
لازم به ذکر است در ادامه این مراسم پس از ایراد سخنرانی توسط حجت‌الاسلام توحیدی متکفل پروژه از پایگاه لغت‌نامه برخط قاموس نور رونمایی گردید.
