به گزارش سرویس زنان «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در سال های اخیر با بهبود اوضاع اجتماعی، فرهنگی وآموزشی در کشور، شاهد افزایش سطح تحصیلات زنان و در نتیجه اشتغال روزافزون آنان بوده ایم.از سوی دیگر مشکلات اقتصادی و هزینه های بالای زندگی به خصوص در شهرهای بزرگ در چند سال اخیر نیز عاملی دیگر در جهت ورود زنان به عرصه عمومی و بازارکار شده است به صورتی که امروزه اشتغال زنان پدیده ای رایج به ویژه در شهرهای بزرگ میباشد.
از دیر باز و در جوامع سنتی همیشه نوعی از تقسیم جنسیتی کار مبنی بر مرد نان آور و زن خانه دار وجود داشته و از همین روی حیطه فعالیت مردان را متعلق به عرصه عمومی دانسته و زنان نیز در عرصه خصوصی به خانه داری و تربیت فرزندان مشغول بودند. اما بواسطه مجموعه تحولات و تغییراتی که در زمینه های مختلف آموزشی و فرهنگی در سطح دنیا به وقوع پیوست و منجر به ورود زنان به عرصه عمومی و اشتغال گردید، حوزه فعالیت و نقش های زنان نیزتحت تاثیر این مسائل قرار گرفته و دچار تغییراتی گردید.
امروزه دیگر نمی توان فقط مردان را تنها نان آوران خانواده دانست، زنان شاغل نیز در کنار مردان نقش موثری در مرتفع نمودن مشکلات اقتصادی و بالا بردن کیفیت زندگی خانواده ها دارند. حضور زنان در عرصه عمومی و اشتغال باعث رشد و توسعه جوامع و بهره گیری از توانایی ها و خلاقیت آنان در بسیاری از زمینه ها گردیده و به صورت ضرورتی اجتناب ناپذیر درآمده است.
در حال حاضر ما در جامعه شاهد زنان موفقی هستیم که با وجود نقش های مختلف خانوادگی در عرصه های اجتماعی و شغلی به دستاوردهای ارزشمندی دست پیدا کرده اند و مورد تحسین و تشویق قرار گرفته اند ولی باید در نظر داشت که نقش ها و مسئولیت های متعدد و متنوع زنان در حوزه خصوصی در کنار مسئولیت های حوزه عمومی و شغلی، چالش هایی را نیز برای آنان بوجود آورده است. زنانی که هم باید نقش های همسری را به خوبی ایفا نمایند و هم نقش های مادری را و هم نقش ها و وظایفی را که در حیطه شغلی دارند.برطرف نمودن دغدغه مادران شاغل در انجام مسئولیت های خانه داری، فرزند پروری شایسته و مطلوب و انطباق این شرایط با وظایف محیط کار، نیازمند تغییراتی است تا بار سنگین این مسئولیت ها را از دوش زنان کم نماید و تا حدی از میزان استرس ها بکاهدس.از این رو در این یادداشت کوتاه در جستجوی آن هستیم تا بدانیم که زنان شاغل در ترکیب کار و نقش های خانوادگی با چه مسائل و مشکلاتی روبه‌رو هستند؟
چالش های فراوان زنان شاغل
امروزه تعداد زنان و مادران شاغل بسیار بیشتر از گذشته شده است. از آنجاییکه با توجه به نگرش دینی و سنتی حاکم بر جامعه ما، همسری و مادری از نقش های اصلی و کلیدی زنان بوده است، مادران شاغل به جهت مسئولیت فرزندان نسبت به دیگر زنان شاغل فشار مضاعفی را احساس میکنند. زنان و مادران شاغل تلاش مینمایند در این مسیر از عهده تمامی مسئولیت ها و نقش های مختلف خانوادگی و شغلی خود به خوبی برآیند، ولی به دلیل عدم اجرای برنامه های دوستدار خانواده و حمایت اجتماعی و در نبود سیاست‌های خانواده‌محور با هزینه‌‌های فرصت و تعارض‌‌های کار و مادری و چالش های فراوانی روبه‌رو هستند.
اشتغال مادران و زنان علاوه بر ایجاد فرصت های مناسب جهت بروز استعدادها و توانایی آنان در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ... به ایجاد نشاط و احساس قابلیت و توانایی برای آنان منجر میگردد، ولی با این حال به معنای سنگین تر شدن مسئولیت های آنان نیز میباشد و این مسئله به خصوص در خانواده هایی که رسیدگی به تمامی امور منزل و فرزندان، صرفا وظیفه زن دانسته میشود، مشکل زا خواهد بود.به بیانی دیگر ما در بعضی از خانواده ها با فرهنگی روبرو هستیم که به واسطه تاثیرپذیری از شرایط مدرن در جوامع امروزی، زنان و دختران را برای دستیابی به پیشرفت های تحصیلی و رسیدن به مدارج بالای علمی و همچنین رسیدن به اشتغال و ورود به عرصه عمومی تشویق میکند ولی با حال همچنان در حوزه خصوصی قائل به تک جنسیتی بودن وظایف این عرصه بوده و تمامی مسئولیت های خانه داری و فرزند داری را متعلق به زنان میداند.
مادران شاغل در کنار اینکه باید همواره به فکر مراقبت و مسائل تربیتی فرزندان خود باشند، باید به جنبه های شغلی زندگی خود نیز توجه کنند. علاوه بر این، دیدگاه اطرافیان و تلقی جامعه از زنان که با وجود اشتغال و نقش های متفاوت، همچنان انتظار مادری و همسری کامل و بدون نقص از آنان دارند با وجود سیل عظیمی از مسئولیت ها و کارهایی که باید به تنهایی بر دوش کشند از دیگر مسائلی است که استرس ها و نگرانی آنان را افزایش میدهد.
نقش مادری به تنهایی آمیخته با مسئولیت های فراوانی است.وظایف و مسئولیت های متعددی چون: توجه و تامین نیازهای جسمانی و تغذیه ای فرزندان، ، مسئولیت و رسیدگی به نیازهای عاطفی و روانی آنان، رسیدگی در زمان بیماری، تکالیف مدرسه، توجه به دوستان و همسالان فرزند، مسائل مربوط به رشد و... از جمله مهمترین مسئولیت هایی است که مادر با آن ها روبرو است و به دلیل تعدد وظایف و مسئولیت های مادران شاغل و دارا بودن و همزمانی نقش مادری و همسری و شغلی در برابر این مسئولیت ها با دغدغه های فراوانی مواجه اند.
زنان شاغل پر تلاش و امیدوار ولی خسته
همزمانی نقش ها و مسئولیت های متفاوت و چندگانه همسری، مادری و کاری، زنان شاغل را با پدیده فشار نقش و تعارض کار و مادری مواجه میکند.عدم وجود شرایط مناسب و حمایت های لازم برای این قشر از زنان، آنان را با چالش های فراوانی در زندگی خانوادگی و کاری روبرو میکند که کمترین اثر آن میتواند استرس، اضطراب، خستگی و فرسودگی بیش از اندازه جسمانی برای آنان باشد. همچنین این تعدد وظایف فشار روحی ایجاد می کند و میزان انرژی فرد را کاهش می دهد.
از سویی دیگر فشار عصبی ناشی از تعدد نقش‌ها زمینه پیشرفت در عرصه‌های شغلی را نیز برای زنان محدود میکند به عنوان مثال عدم وجود شرایط مساعد سازمان ها و موسسات در زمینه مراکز نگهداری از فرزندان مادران شاغل، یکی از عواملی است که موجب گردیده مادران شاغل به لحاظ ذهنی در محیط کار آرامش خاطر نداشته و دائما به فکر فرزند کوچک خود باشند.همچنین زنان شاغل نیاز دارند که به ویژه از طرف خانواده ی خود مورد حمایت قرار گیرند.
با توجه به اینکه زنان از عرصه خصوصی به عرصه عمومی وارد شده اند و نقشی بر نقش های دیگر آنان افزوده شده، به خصوص در مواقعی که زنان نقش نان آوری را نیز بر عهده دارند، انتظار میرود که مردان نیز در عرصه خصوصی ورود کرده و در تمامی مسئولیت های خانه و فرزندان کمک حال و یاور زنان باشند. در واقع مواجهه ی درست با این موضوع نیازمند همکاری دقیق و حساب شده هم زن و هم مرد در خانواده و در کنار یکدیگر است. مطمئنا ایجاد و گسترش فرهنگ همکاری همسران در رسیدگی به امور خانه و فرزندان، بهترین مشوق و حامی زنان برای حضور در عرصه های مختلف اجتماع نیزخواهد بود.
سخن آخر
مادران شاغل با ایفای همزمان نقش های متفاوت روبه‌رویند که گاهی اوقات این نقش‌ها در تضاد با هم قرار دارند.باید در نظر داشت که افزایش مشارکت زنان در عرصه‌های عمومی، علاوه بر اینکه موجب پیشرفت اجتماعی زنان و بهبود کیفیت زندگی آنان شده است، با توجه به انتظاراتی که از نقشهای جنسیتی و سنتی زنان در عرصه خصوصی و در ارتباط با مسئولیت های همسری و مادری وجود دارد، نقش تازه‌‌ای را بر نقشهای قبلی آنان افزوده است. در واقع اشتغال زنان به عنوان نقشی مضاعف، تعهدات و مسئولیت‌‌های بیشتری برای آنان ایجاد کرده است. زنان شاغل که در بیشتر موارد به‌طور همزمان سه نقش همسری، مادری و شغلی را دارند، با انتظارات نقشی متفاوتی روبه‌رو هستند که در صورت عدم حمایت از سوی خانواده و اجتماع، قادر به پاسخگویی مناسب به آنها نخواهند بود.
همزمانی این نقش وفشارهای محیط کاری از یک سو و فشارهای فرهنگی و سنتی مبنی بر همسر ومادر خوب و کامل بودن از سوی دیگر، میتواند زنان شاغل را با چالش‌‌های متعددی روبه‌رو کند. در مقابل، شرایط اجتماعی و سیاست گذاری های مناسب با رویکرد حمایت از خانواده، شرایط شغلی مناسب تر و حمایت‌‌های عاطفی به ویژه از طرف همسر نقش مهمی در کمک به زنان شاغل جهت کم شدن استرس ها و فشارهای ناشی از تعارض نقش های مختلف بر عهده دارد.
گزارش از سمیه جمشیدی
