به گزارش سرویس صنفی آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ درخواست عدم سوءپیشینه پزشکی در سال ۱۴۰۰ از سوی بالغ‌بر چهار هزار و ۲۷ نفر، انتشار خبر افزایش ۳۰۰ درصدی مهاجرت پزشکان در دوران کرونا و مهاجرت ۱۵ هزار پزشک عمومی در طول چهار سال، نشان‌دهنده اوج تمایل قشر پزشک برای مهاجرت از ایران است، موضوعی تأسف‌آور که حکایت از شرایط نابسامان این حیطه دارد.
اگرچه فرار مغزها از ایران، جریانی بوده که همواره وجود داشته است اما در این سال‌ها، این اقدام فقط منحصر به مغزها و نخبگان جوان نبوده‌است، بلکه پزشکان از دانشجو وانترن گرفته تا قدیمی‌ترهای کارکشته و درمجموع کادر درمان، استقبال زیادی نسبت به مهاجرت از خود نشان داده‌اند.
به‌طوری‌که حدود یک‌چهارم از پزشکان ایرانی به اروپا و آمریکا مهاجرت کرده‌اند؛ و بخش بزرگی از پزشکان هم کشورهای عربی را برای مهاجرت انتخاب کرده‌اند. می توان گفت تعداد بالایی از پزشکان انترن فقط به دنبال مهاجرت هستند و دانشجوی پزشکی امروز حتی حاضر است از صفر شروع کند ولی اینجا نماند.
حال‌آنکه پدیده مهاجرت در میان پزشکان، به‌طورمعمول امری متداول بوده اما تفاوت آن است که پیش‌ازاین بخش زیادی از این مهاجران، پس از گذران دوره‌هایی به کشور بازمی‌گشتند اما اکنون با سودای اقامت دائم، چنین مهاجرتی انجام می‌گیرد.
و مهم‌تر اعداد و ارقام خروج این قشر است که در مقایسه با چند سال گذشته غیرقابل قیاس بوده و حاکی از فراوانی خروج پزشکان است. درصورتی‌که هر دانشجوی پزشکی با صرف هزینه‌ای سنگین دوره خود را به اتمام می‌رساند و لازم است تجربیات خود را در همین سرزمین بکار بندد اما به دلایلی رفتن را به ماندن ترجیح می‌دهد.
تمایل ایرانی‌ها به مهاجرت را می‌توان از آماری متوجه شد که به‌تازگی منتشرشده است. به گزارش رصدخانه مهاجرت ایران، هر چهار دقیقه یک ایرانی برای کانادا درخواست ویزا می‌دهد. و قابل تأمل تر آنکه بی‌انگیزگی پزشکان برای ماندگاری در ایران به میزانی شده است که از آمار عجیب خالی ماندن ظرفیت پذیرش در رشته‌های تخصصی خبر می‌رسد. واضح آنکه پزشکان عمومی ترجیح می‌دهند قبل از ورود به تخصص اقدام به مهاجرت کنند.
اما اینکه چرا پزشکان تا به این حد نگران‌کننده، متمایل به مهاجرت شده‌اند به دلایلی بازمی‌گردد که هشدار دهنده است. و آنچه برای بسیاری ابهام‌برانگیز است آنکه پزشکان ازلحاظ درآمد و جایگاه اجتماعی در رتبه بالایی نسبت به دیگر اقشار قرار دارند و مانند دهک‌های دیگر، آن‌چنان نباید تحت‌فشار اقتصادی قرار داشته باشند
پس چرا تمایل زیادی برای مهاجرت از خود نشان می‌دهند؟
بررسی دلایل مهاجرت پزشکان در دنیا نشان می‌دهد حقوق بالا، کیفیت آموزش، رضایت شغلی، شیوه بهتر زندگی، فرصت‌های شغلی بیشتر و... مهم‌ترین علل مهاجرت این گروه است. طبق بررسی‌های میدانی و تحقیقی انجام‌گرفته در ایران نیز، افرادی که درصدد مهاجرت هستند از پزشک گرفته تا مشاغل آزاد، دلایل اقتصادی و اجتماعی برای این گروه، در صدر جدول قرارگرفته است.
پزشکانی که مصمم به مهاجرت از ایران هستند از دلایلی چون نبود امنیت شغلی و اقتصادی، غیرواقعی بودن تعرفه‌ها، فقدان جایگاه اجتماعی مناسب و در کل تلاش برای زندگی بهتر و...نام می‌برند که هرکدام درروند مهاجرتی این قشر تأثیرگذار است. همچنین نداشتن بیمه قابل‌اتکا و نبود ضمانت برای داشتن یک بازنشستگی قابل‌اتکا، دغدغه‌های یک پزشک است که حتی از بالاترین سطح درآمدی برخوردار است اما آینده‌ای مطمئن را برای خود و خانواده‌اش نمی‌بیند.
بر این اساس است که با فراهم شدن شرایط مناسب برای خروج از کشور، پزشک توجیهی برای ماندن نمی‌بیند و رفتن را انتخاب می‌کند. بیکاری و یا درآمد اندک بخشی از پزشکان هم دلیلی دیگر برای مهاجرت است که کمتر به آن اشاره می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد بین ۱۰ تا ۱۵ هزار پزشک بیکارند یا شغل طبابت را رها کرده‌اند.
نقل‌وانتقال پزشکان از طریق موسسات مختلف
نقل‌وانتقال پزشکان به دیگر کشورها خود شغل پردرآمدی شده است که برخی از شرکت‌ها و آژانس‌های تبلیغاتی با پیشنهاد‌های وسوسه‌انگیز، پزشکان را مصمم به مهاجرت میکنند به‌ویژه کشورهای عربی که این روزها طرفداران بسیاری پیداکرده و گویا برای پزشکان هم مقصدی بسیار مناسب بشمار می‌آید.
در طی روز های اخیر شاهد ارسال پیام های زیادی از سوی دانشجویان پزشکی به خبرنامه دانشجیان ایران بودیم که نسبت به این موضوع اعتراض داشتند. به طوری در بسیاری از شهر های کشور، موسسات مختلف با نسب بنر و تبلیغات در سطح شهر به صورت کاملا علنی اقدام به جذب و تشویق دانشجویان برای مهاجرت میکنند و تاکنون هیچ گونه اقدامی از سوی مسئولین در این خصوص صورت نپذیرفته است.
برای ممانعت از مهاجرت، چه‌کاری باید انجام داد؟
افزایش وثیقه خروج از کشور یکی از اقدامات صورت گرفته از سوی وزارت کشور برای مقابله با مهاجرت پزشکان بوده است.
بر اساس اعلام معاونت آموزشی وزارت بهداشت دانشجویان از پس دکتری حرفه‌ای پزشکی دندانپزشکی و داروسازی باید به ازای هر سال تحصیلی ۱۵۰ میلیون تومان و دانشجویان کارشناسی علوم پزشکی هم به ازای هر سال ۶۰ میلیون وثیقه برای خروج از کشور تهیه کنند.
در نامه این معاونت آمده است، مطابق ماده ۱۳ آیین‌نامه اجرایی تبصره ماده ۷ موضوع لایحه قانون اصلاح مواد ۷ و ۸ قانون تامین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی در صورتی که افراد بخواهند تا قبل از پایان خدمات مذکور در ماده یک آیین‌نامه و بدون پرداخت هزینه‌های تحصیلی و کمک‌های دریافتی جهت ادامه تحصیل یا به صورت موقت به خارج عزیمت کنند، باید با تنظیم تعهدنامه رسمی و ضمانت شخصی دیگری با سپردن وثیقه ملکی یا ضمانت بانکی، تعهد کنند که پس از انقضا مدت معین به ایران برمی‌گردند.
با توجه به این موضوع امکان خروج از کشور دانشجویان در کلیه مراحل تحصیل با رعایت ضوابط فوق‌الذکر، به شرح زیر است. بدیهی است میزان وثیقه مورد نیاز هر مقطع از طریق محاسبه تعداد سال‌های تحصیل در میزان وثیقه سالانه مربوطه آن تعیین می‌شود.
حال اکنون‌که آمار مهاجرت در میان پزشکان ایرانی با چنین شتابی رو به اوج گرفتن است و حالا که اخطارهایی فراوان نسبت به کمبود پزشک در آینده داده می‌شود چه کاری باید انجام داد؟
قطعاً با این حجم از مهاجرت پزشکان، نظام سلامت در آینده در بسیاری از رشته‌های تخصصی و فوق تخصصی، مثل داخلی، بیهوشی، کودکان، فوق تخصصی جراحی اطفال و جراحی قلب و فوق تخصص کلیه با کمبود مواجه می‌شود.
جبران کمبود پزشک با افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی از راهکارهایی است که بسیار بر آن تأکید می‌شود اما مسئله آن است اجرای این راه‌حل تا چه میزان حل‌کننده چالش مذکور است. بدون شک اگر شرایط جامعه پزشکی ایران بر همین روال باشد پذیرفته‌شدگان جدید هم پس از گذراندن دوره تحصیل، مصمم به مهاجرت شده و اینجا فقط هزینه‌ای برای تربیت پزشک در داخل و فرستادن به خارج صرف شده است. ضمن آنکه شایستگی و توانمندی افراد پذیرش‌شده هم از اهمیت بالایی برخوردار است که اگر چنین نباشد سلامت جامعه مورد تهدید قرار می‌گیرد.
کشورهایی مانند پاکستان، عراق، افغانستان و ترکیه حداقل ۱۸ برابر ایران حق ویزیت دریافت می‌کند. این عدد در عراق ۲۰ برابر و در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، حداقل چهار برابر ایران است.
حال در ایران با چه امید و انگیزه‌ای یک پزشک مشغول به طبابت باشد. به‌این‌ترتیب، حمایت‌هایی از سوی دولت ضروری است. وگرنه توان اقتصادی مردم هم جوابگوی پرداخت هزینه‌های بالاتر برای مخارج درمان نیست.
درواقع به دلیل شرایط اقتصادی که بر جامعه حاکم است پزشکان نمی‌توانند هزینه‌های بیشتر را از بیماران خود طلب کنند. دولت باید پای در این عرصه گذارد و با شیوه‌هایی این فاصله درآمدی را برای پزشکان جبران کند. با مشوق‌هایی مانند اعطای وام کم‌بهره، کاهش تعهدات به دولت، یا فراهم‌سازی تجهیزات لازم و امکانات رفاهی تا حدودی می‌توان از خروج پزشکان ممانعت نمود.
از طرفی دلایل اجتماعی و نبود آرامشی که برای هر فردی لازم است شاید دلیلی مهم‌تر از مشکلات اقتصادی برای خروج یک پزشک از ایران باشد؛ که رفع این معضل نیز از راه‌حل‌های کارآمدی به نظر می‌رسد که مهاجرت پزشکان را کاهش می‌دهد.
چه‌بسا با ادامه شرایط اشاره‌شده و تداوم موج مهاجرت پزشکان از ایران، در آینده به دلیل کمبود متخصص، با وضعیتی دشوار در عرصه درمان و سلامت روبرو خواهیم شد. تا جایی که ناگزیر از فرستادن بیمار به خارج از کشور و یا درخواست اعزام پزشک به داخل خواهیم بود؛ که انجام هرکدام، هزینه‌هایی بسیار بیشتر از اعطای مشوق به یک پزشک، برای ماندگاری و مهاجرت نکردن در پی خواهد داشت.
گزارش از محمد رمضانی
