به گزارش خبرنگار تشکل های دانشجویی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در روزهای اخیر بعد از حادثه درگذشت مرحومه مهسا امینی در یکی از کلاس های گشت ارشاد و به دنبال آن اعتراضات برخی بر روند فعالیت این مجموعه واکنش ها و نظرات گسترده ای درخصوص بودن یا نبودن و یا اصلاح روند فعالیت گشت ارشاد مطرح شد. در روزهای اخیر نیز دانشجویان و اعضای تشکل های دانشجویی در برخی از دانشگاه ها درخصوص اصلاح روند گشت ارشاد تجمع و شعار دادند. از جمله این شعارها می توان به شعار "گشت بدون ارشاد، ارشاد باید گردد" اشاره کرد.
بیشتر ببینید: گشت بدون ارشاد، ارشاد باید گردد +فیلم
از این رو در میزگرد «خبرنامه دانشجویان ایران» با حضور محمدامین ترابی، دبیرسیاسی انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران و زهرا مهدوی، مسئول واحد خواهران انجمن اسلامی دانشجویان (دفتر تحکیم وحدت) دانشگاه امیرکبیر به بررسی حواشی اخیر و ابعاد فعالیت گشت ارشاد پرداخته شد. در ادامه مشروحی از این میزگرد را می خوانید:
سوال اول- به نظر شما ریشه این تضاد اجتماعی و چالش درباره موضوع حجاب در چیست؟
زهرا مهدوی، مسئول واحد خواهران انجمن اسلامی دانشجویان: اگر بخواهیم درباره این تعارض هنجاری صحبت بکنیم، باید بگوییم ما یک حکومت اسلامی داریم که قالب اسلام را برای خودش برگزیده است. از طرفی حاکمیت معتقد است که باید حجاب الهی رعایت شود، از طرف دیگر هم خود حاکمیت تا حدی با حجاب عرفی جامعه همراه است؛ یعنی ما یک سری از اتفاقات و جشنواره‌ها و بزرگداشت‌ها را می‌بینیم که خانم‌هایی که حجاب مد نظر حاکمیت را ندارند حاضر میشوند و با آنها مصاحبه هم میشود برای اینکه اقبال جمعی جامعه بالا نشان داده شود و بگویند قشرهای مختلف جامعه در این اتفاق حاضر هستند. مثلا ما ون گشت ارشاد را جلوی محل اخذ رای یا جشنواره‌ها نمی‌بینیم.
یعنی حاکمیت هم یک جاهایی با این هنجار همراه شده است. اما آن بخش اختلاف و افتراق این است که عده‌ای با عرفی شدن و هنجاری شدن همراه‌اند، اما بخشی از حاکمیت و مردم بر آن حجاب شرعی تاکید دارند. اتفاقا هر دوی اینها در جامعه کنار هم زندگی می‌کنند؛ اما رسانه می‌آید و جوری بازنمایی میکند که تعارض برجسته‌تر بشود، که سطح اختلاف در برجسته‌ترین حالت به نظر بیاید. مثلا گشت ارشاد در طول روز و ماه و سال با چند نفر این‌گونه در ارتباط است؟ اتفاقی که برای مهسا امینی افتاده برای چند نفر افتاده است؟(البته همین موارد هم ناگوار است و همه ناراحت‌اند). ولی اتفاقی که در رسانه می‌افتد این است که مثلا شما می‌بینید در ۵ روز پس از فوت خانم مهسا امینی بیش از ۵۰ میلیون مطلب در گوگل در این زمینه قابل دسترس است، ولی درباره حاج قاسم سلیمانی که یک شخصیت بین‌المللی است این رقم بعد از سه سال حدود ۱۳ میلیون است، یا درباره شهید حججی ۶۵۰ هزار. این یک حکمرانی داده است که به ماجراهای مدنظرش ضریب می‌دهد.
وقتی وارد بحث حکمرانی بشویم، از یک طرف نه می‌توانیم واقعیت جامعه را انکار بکنیم و نه می‌توانیم حکم الهی را انکار بکنیم. نمی‌توانیم درباره احکام الهی بگوییم کدام مهم‌تر و کدام بی‌اهمیت است. مگر میشود از حاکمیت خواست که یک حکم الهی را نداشته باشد و تعطیل کند؟ درخواست اشتباهی است. اینجا نیاز به هوشمندی حاکمیت است که با سیاست‌گذاری و قانون، این فرایند را طی کند و در جامعه اجرا کند. چالش هم همینجاست که چگونه باید حجاب از فرایند جامعه‌پذیری و اجرا در جامعه گذر کند. حالت ماجرا همان دو سر طیف است که مثلا وقتی کسی می‌آید روسری آتش می‌زند، حاکمیت هم می‌گوید سفت و سخت می‌گیرم و مقابله جدی انجام می‌دهم.
محمدامین ترابی، دبیرسیاسی انجمن اسلامی دانشجویان مستقل: بحث درباره ریشه‌های این تضاد اجتماعی، طبیعتا یک بحث ریشه‌ای است. آنچه که ما در این چند روز دیدیم خیلی سطحی بود. حتی اساتید دانشگاه، متولیان فرهنگ، قانون‌گذاران و حتی مردم عادی همه و همه با چشم و گوش بسته رفتار می‌کنند و دیدیم که این چند روز چه اتفاقاتی افتاد و منجر به چه خساراتی شد. اگر بخواهیم ریشه‌ای به این مساله بپردازیم یک بحث معرفت‌شناسانه و فلسفی دارد که خیلی مفصل میشود و از این جلسه فراتر می‌رود. من یک مقدمه کوتاه می‌گویم و وارد بحث می‌شوم.
ما یکی از مشکلاتی که داریم این است که در تحلیل مسائل و پدیده‌های اجتماعی که یک مورد آن همین گشت ارشاد است، به صورت تکه‌تکه تحلیل می‌کنیم؛ یعنی اجزای فرهنگ را جدا تحلیل می‌کنیم. مثلا می‌گوییم گشت ارشاد و این روند غلط است. اول بیاییم کلیت حجاب و کلیت فرهنگ را نگاه کنیم و ببینیم چه کار کرده‌ایم. نکته‌ای که وجود دارد این است که شما وقتی امر فرهنگی را تکه‌تکه کنید و بخواهید در آن دخالت سیاسی کنید نتیجه عکس می‌دهد. نمونه‌اش را در سال ۱۳۱۴ داریم و رضاشاه همین کار را می‌خواست انجام دهد. می‌خواست به زور حجاب را از سر مردم بردارد با این تصور که جامعه و مردم با حذف دین و مظاهر دینی پیشرفت می‌کنند. ۶ سال بعد که محمدرضا شاه آمد هم این قانون برداشته شد. به نظر من این نگاه که با اعمال زور و دخالت سیاست در فرهنگ به این شکلی که بخواهد فرهنگ را تکه تکه ببیند و مثلا به آموزش و پرورش توجه نکند نتیجه عکس می‌دهد.
این بحث آموزش و پرورش و تربیت خیلی مهم است. چقدر ما در مهد کودک و مدرسه و دانشگاه(که البته دانشگاه خیلی جای تغییر دادن کسی نیست) سرمایه‌گذاری می‌کنیم؟ دانشجویی که علوم تربیتی می‌خواند یا در دانشگاه فرهنگیان درس می‌خواند چه جور آموزشی می‌بیند؟ دیدیم که شورای عالی انقلاب فرهنگی که خودش قانون عفاف و ححاب را تصویب کرده و ستاد امر به معروف بیانیه می‌دهند که ما با این شیوه مخالفیم و به حجاب باید تربیتی پرداخته شود. فکر نمی‌کنم ما نیرویی داشته باشیم که بتواند به دختران در طول دوران مدرسه آموزش دهد.
بپردازیم به عملکرد گشت ارشاد در جامعه با محوریت همین اتفاق اخیر. ایا گشت ارشادی که در جامعه ما وجود دارد باید کارش را به این شکل ادامه دهد و یا اصلاح شود؟ مخصوصا اینکه در چند روز اخیر مواردی مشاهده شد که برخورد نادرست ادامه دارد.
سوال دوم- ارزیابی شما درخصوص نقش گشت ارشاد در جامعه چیست و نحوه فعالیت گشت ارشاد در آینده چگونه باشد؟
زهرا مهدوی: در این باره اول ببینیم که خود نیروی انتظامی و گشت ارشاد به این ماجرا چه نگاهی دارد. الان گفته میشود که این گشت ارشاد نیست، بلکه پلیس امنیت اخلاقی است و برای اقداماتشان هم فصلنامه‌ای وجود دارد که شامل مواردی میشود. (البته تعداد پژوهش‌هایشان هم کم است). سرفصل‌ها شامل کیفری، وضعی، اجتماعی و فرهنگی هستند. در پژوهش‌هایی که صورت گرفته بخش اجتماعی و فرهنگی بر اساس نظر سنجی‌ها با اقبال و موافقت بیشتری مواجه است.
یک خلاء جدی در این موارد و سرفصل‌ها و این نوع نگاه، بعد هویت زنانه است. ما درباره یک موضوع زنانه صحبت می‌کنیم. سوای اینکه بعضی پلیس‌ها زن هستند چه اتفاقی در این زمینه افتاده است؟! ما به این خانم چقدر حس مسئولیت اجتماعی دادیم که حالا از او توقع مسئولانه عمل کردن داریم و توقع داریم که تو باید به حجاب به عنوان مسئولیت اجتماعی نگاه کنی؟ چقدر در سیاست‌گذاری نگاه زنانه وجود داشته است؟ نظام ارزش‌گذاری جامعه را چقدر بر این اساس چیده‌ایم؟ وقتی یک سری ارزش‌های سرمایه‌داری بر ما حاکم میشود و مثلا کسی که بالاشهر می‌نشیند از احترام بیشتری برخوردار است خب همه می‌خواهند مثل او باشند. در همین لحظه‌ای که فرد به ساختمان وزرا برده میشود چقدر کرامت انسانی او حفظ میشود؟ پس ما موارد مقدم را در نظر نمی‌گیریم. همین آموزش و پرورش که اشاره کردند؛ خب دهه هشتادی‌ها و هفتادی‌ها کاملا داخل نظام آموزشی جمهوری اسلامی بوده‌اند.
به طور کلی من با اینکه قانون و حتی یک نهاد قانونی برای حجاب وجود داشته باشد موافقم و بر اساس اقتضای حاکمیت اسلامی باید هم همینطور باشد. پیچیدگی و ظرافت کار هم مال همین است. اما درباره شیوه کنونی گشت ارشاد فکر نمی‌کنم کارآمد باشد. از خلاء‌های گشت ارشاد هم نباید چشم‌پوشی کرد.
پیک کاری که باید کرد ادبیات‌سازی است. این واژه گشت ارشاد برای حافظه‌ها خوشایند نیست. خیلی‌ها شاید با گشت ارشاد مخالف باشند ولی با حد و حدود قانونی‌ای که از بی‌بندوباری جلوگیری کند موافق باشند. ما باید برای جامعه‌پذیری حجاب بیشتر انرژی بگذاریم. در دهه ۷۰ که گشت ارشاد آغاز شد نیروی انتظامی وجهه خوبی داشت و تصور می‌شد که اگر پلیس بیاید و یک سری هنجار را به مردم بگوید مردم قبول می‌کنند. اما اینطور نشد.
محمد امین ترابی: در تکمیل صحبت های سرکار خانم، ما اصلا به بعد روانشناختی ماجرای گشت ارشاد توجه نمی کنیم، من اصلأ می‌خوام بگویم آیا واقعاً ارشاد به معنای رشد دادن با ارشادی که گشت ارشاد عامل به آن هست قرابتی دارد؟
البته آقای رئیسی هم گفتند که ما گشت ارشاد را برای مدیران بکار خواهیم گرفت، حالا ما که البته چیزی تا حالا ندیدیم مدیری را ارشاد کنند. ارشاد آیا واقعا با گشت اصلا امکان پذیر است؟ آیا میشود با ون های گشت ارشاد، کسی را رشد داد؟ بنظر من که این ترکیب ناموزون ( گشت ارشاد) که در کل اشتباه و تناقض است. پیرامون اینکه آیا این شیوه صحیح است یا نه: بنظر من خیلی از اتفاقاتی که در جامعه منجر به اغتشاش و این شکل از اعتراضات ها میشود ریشه در مسائل دیگری مثل مسائل اقتصادی و ... دارد که خود را اینطور نشان می دهد، در این رابطه یک نزاع دو طرفه بین مردم و مسئولان وجود دارد.
که از سمت مردم ما شاهد لجاجت و عدم پیروی از قانون هستیم و از طرف دیگر هم درست فکر نکردن حکومت برای مشکلات مردم است که بهانه های مختلف این مشکلات بروز میکند. من در ماجرای خانم امینی کمتر دیدم که کسی دلش به حال خود ایشان سوخته باشد، خیلی ها در این اتفاق به دنبال تسویه حساب های سیاسی بودند، خیلی ها تسویه حساب با نظام دارند، خیلی ها برای فالور های خودشان و ...
این شیوه از گشت ارشاد به هیچ‌وجه نمی‌تواند درست باشد چرا که حاصل از نگاه سطحی و قشری به مسئله فرهنگ و حجاب است. ریشه این مشکل در آموزش و پرورش است که طبق فرمایش مقام معظم رهبری هزینه کردن در آموزش و پرورش سرمایه است، و ما باید روی این موضوع دقت داشته باشیم، مشکلات حوزه آموزش و پرورش باعث مشکلات سطح جامعه میشود، کودکان ما اگر در کودکی آموزش ببینند ما در آتیه آنها دچار همچین مشکلاتی نمی‌شویم. جامعه ما مانند یه خانواده هست که پدران اون تربیت خوبی برای فرزندان در نظر نگرفته است.
سوال سوم: آیا گشت ارشاد حافظ عفاف و حجاب در جامعه است؟
مسئول خواهران انجمن اسلامی دانشجویان: یه مطلبی که راجع به گشت ارشاد وجود دارد، من معتقدم که گشت ارشاد الآن حافظ حجاب نیست، گشت ارشاد تا الان حجاب رو نگه نداشته است که بخواهد بعد از این نیز حافظ آن باشد.
گرچه که نبود قانون و متولی قاعدتاً موجب مشکل خواهد شد. امروز درصد خیلی بالایی از جامعه با حجاب موافق اند. من قبول دارم که برخورد های نا صحیحی و جو گیرانه برخی نیرو ها صورت می‌گیرد اما با تعمیم این موضوع به همه نیرو های پلیس مخالفم.
بنظر من باید عملکرد گشت ارشاد شفاف شود که در چه حوزه هایی ورود دارد و همچنین نسبت به برخورد های دوگانه و غیر مسئولانه ای که نسبت به پایین شهر و جاهای مرفه نشین دارد نقد دارم و اینها همه باید روشن شود تا مردم بدانند . باید این رفتار ناقص درست شود . بنظر بنده با این تفاسیر معتقدم که گشت ارشاد خیلی کمکی به بحث حجاب نمی‌کند . بنظر من آنچه که در موضوع حجاب خیلی مهم است و مقدم بر حجاب هست کار کردن روی مسئله عفاف است، ما در ماجرای عفاف مشکل داریم که به موضوع حجاب کشیده شده.
دبیرسیاسی انجمن اسلامی دانشجویان مستقل: بنظر می‌رسد که با توجه به اینکه چند سالی بود که از گشت ارشاد خبری نبود و مجدداً احیا شده و در عملکرد هم گزینشی شده عمل می‌کنند یعنی وضعیت های بسیار بدتر را گاهی کار ندارند و راجع به برخی دیگر رفتار دیگری دارند، که با توجه به این بنظر من هیچ اثری ندارند، برخورد گشت ارشاد نشان می‌دهد که بجای اینکه مقوم حجاب باشد بیشتر تهدید کننده اون هست البته نمیشود تعمیم داد به همه دورانی که این پدیده وجود داشته اما الان جز ارعاب و ترس در دل مردم چیزی به وجود نیاورده و چهره خوبی نزد مردم ندارد و این موضوع خود به چند دسته شدن مردم در جامعه میشود و اثری هم اگر داشته باشد اثر پایداری نیست و موقتی است.
ضمن آنکه انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی بود و درد مردم درد فرهنگی بود اما در جامعه الان با این موضوع که موضوع فرهنگی هست درست برخورد نمیشود. در مجموع نمیشود از این کار انتظار اثر بخشی داشت .
سوال چهارم: با توجه به اینکه گشت ارشاد آخرین حلقه متولی برخورد هست، بنظر شما کدام حلقه های متولی قبلی نقش خود را درست ایفا نکرده اند؟
زهرا مهدوی: ما اکنون با شرایطی در جامعه رو به رو هستیم که خانم ها چه با حجاب و چه بی حجاب هیچکدام در جامعه احساس امنیت نمی‌کنند، یعنی به همان اندازه که فرد بی حجاب احساس نا امنی میکند، فرد محجبه هم همچنین احساسی دارد و بخشی از این مشکل مخابره و فضا سازی های بیرونی است که از خارج دارد صورت می‌گیرد.
ما در بحث خانواده که اولین ارتباط با فرزندان رو دارند و بعد از اون مدرسه و بعد دانشگاه و رسانه های فرهنگی و وزرات ارشاد همه کم کاری داریم و ما می‌بینیم که البته هنرمندان ما در وزارت ارشاد و با مجوز رسمی خود این وزرات خانه با پوشش های نا صحیحی وارد میشوند و رفتار حاکمیت در این ماجرا بالانس نیست چراکه حضور اینها به این شکل خود مخالف مسیری هست که در جامعه باید باشد.
اساسا در جامعه ما وقتی نسبت به مسئول ما هزینه ای برای دروغ گفتن وجود ندارند، مردم هم به خود اجازه می‌دهند به هم دروغ بگویند، در همین موضوع مرگ خانم مهسا امینی در بحث نشان دادن عکس سیتی اسکن و... این موضوع اتفاق افتاد. وقتی نسبت به خانواده مسئولان خیلی از موارد قانونی رعایت نمیشود در نسبت مردم هم رعایت نخواهد شد و مردم به خود اجازه می‌دهند که رعایت نکنند.
محمد امین ترابی: اشاره کردیم به بحث آموزش و پرورش و همچنین سازمان ملی تعلیم و تربیت که بعد از فرمایشات مقام معظم رهبری بهش پرداخته شد، ما در حلقه های پیشین که خانواده و آموزش و پرورش و بقیه جاها هست توجه نداریم به همین خاطر خروجی کار ما این شکلی میشود.
بعضی ها این مغالطه را مطرح که اگر آموزش و پرورش و کار فرهنگی جواب نداد چه میشود ؟ من می گویم اگر جواب ندادی وجود ندارد، من می‌گویم اگر آموزش و فرهنگ سازی درست باشد ما به این مرحله نخواهیم رسید. ما وقتی می‌گوییم گشت ارشاد مشکل دارد باید بازهم به آموزش و پرورش برگردیم.
و نکته آخر در این اتفاقات درست است که ممکن است برخی یه مقدسات دینی بی احترامی کنند و از این اتفاقات ممکن است بیفتد متأسفانه اما ما نباید صورت مسئله و بحران پیش آماده را فراموش کنیم و به اصل موضوع نپردازیم و آن را به حاشیه ببریم. اینطور ما با انباشت مشکلات رو به رو می‌شویم و آینده کشور ما را دچار مخاطره میکند. ما باید فرهنگ گفتگو را در جامعه اشاعه دهیم که خیر آن به همه برسد.
مصاحبه از محمد جهاد
