به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» عروسک باربی که این روزها با انتشار فیلم «باربی» نامش دوباره بر سر زبانها افتاده است عروسک پرفروشی است که حدودا ۵۰ سال پیش در آمریکا تولید شد و محبوبیت جهانی او بین دختربچهها باعث شد تا امروز بارها و بارها درباره او فیلم و انیمیشن ساخته شود. در تمام این سالها به دلیل تاثیرات مخرب این عروسک روی سبک زندگی کودکان از همان سن تا بزرگسالی، روانشناسان انتقاداتی را متوجه این شخصیت کردهاند.
تصویر بدن را میتوان با توجه به افکار، ادراکات و نگرشهای فرد در مورد ظاهر فیزیکی خود تعریف کرد که میتواند منفی یا مثبت باشد. نتیجه تصویر مثبت از بدن، احساس راحتی و اعتماد به نفس است. اما تصویر منفی از بدن منجر به احساس شرم، اضطراب و همچنین ادراک تحریف شده از ظاهر فیزیکی فرد خواهد شد. در حالی که ظاهر بدن ما ارتباط زیادی با شخصیت یا ارزش ما به عنوان یک شخص ندارد. درواقع تصویر مثبت از بدن با سلامت روانی بیشتر، عزت نفس بالاتر و روابط سالمتر مرتبط است. درباره چگونگی تحت تأثیر قرار گرفتن ما توسط عوامل بیرونی با دکتر علیرضا اندامی، متخصص روانشناسی و رواندرمانگر گفتگو کردهایم.
شمشیر دولبه یادگیری مشاهدهای
دکتر علیرضا اندامی درباره تأثیر عوامل بیرونی مانند شخصیت فیلمهای تلویزیونی یا سینمایی بر کودکان و بزرگسالان میگوید: «از منظر روانشناسی این موضوع که یادگیری از طریق مشاهده و تقلید در کودکان، بزرگسالان و حتی در گونههای حیوانات، اتفاق میافتد، غیر قابل انکار است. درواقع یعنی همیشه به تجربه مستقیم یک رویداد نیاز نداریم تا یادگیری رخ بدهد. به طور مثال، ممکن است برای اولین بار نحوه استفاده از شارژ کارت اعتباری مترو را فقط با نگاه کردن به رفتار فردی که در حال انجام شارژ کارت است یاد بگیرید و وقتی خودتان بعدا (مثلاً یک ماه بعد) در همان موقعیت قرار گرفتید، این یادگیری را (که قبلاً از طریق مشاهده کسب کردهاید) به رفتار تبدیل کنید و از آن بهرهمند شوید. البته یادگیری مشاهدهای در سازگاری با محیط و کسب تجربیات جدید به ما کمک میکند، اما گاهی شبیه شمشیر دولبه عمل میکند؛ یعنی ممکن است ما همزمان تجربیات منفی و رفتارهای نابهنجار را هم از این طریق بیاموزیم.»
تقلید الگوهای رفتاری بزرگسالان توسط کودکان
این رواندرمانگر در توضیح اینکه کودکان الگوهای رفتاری بزرگسالان را تقلید میکنند میگوید: «آلبرت بندورا یکی از روانشناسانی بود که نقش یادگیری مشاهدهای بر رفتارهای پرخاشگرانه را مورد بررسی قرار داد. در یک آزمایش مشهور تحت عنوان عروسک بوبو، آلبرت بندورا و همکارانش یکی از روشهای یادگیری خشونت در کودکان را نشان دادند. آنها متوجه شدند کودکانی که رفتار بزرگسالی را مشاهده کرده بودند که به بوبو لگد و آن را کتک میزند، وقتی با عروسک تنها گذاشته شدند، از این الگو تقلید کردند و، چون چنین رفتار پرخاشگرانهای را تماشا کرده بودند، پرخاشگری بیشتری از خود نشان دادند.»
تأثیر منفی عروسکهای باربی بر کودکان
از منظر آسیبشناسی این سؤال مطرح است که مشاهده فیلمهایی مثل باربی و برنامههای تلویزیونی، سریالها یا بازیهای ویدئویی، چه تأثیر منفی بر رفتار کودکان در دنیای واقعی میگذارد؛ دکتر اندامی در این باره توضیح میدهد: «در خصوص رواج برهنگی و تأکید بر ظاهر و اندام بدنی ایدهآل برای دختران و زنان، گزارشها حاکی از آن است که امروزه شخصیتهای زن، انیمیشنهای دیزنی در مقایسه با شخصیتهای سالهای گذشته، لباس کمتری بر تن دارند و با جاذبههای جنسی بیشتری نمایش داده میشوند و بعضی عروسکهای معروف هم که پوشش نامناسبی دارند، شخصیت اصلی یک انیمیشن را تشکیل میدهند. ایـن محصولات توان بالقوهای برای تحت تأثیر قرار دادن دختران دارند. چراکه تحقیقات نشان میدهند که فیلمها و کارتونها، دختران را علاقهمند به پسران و همچنین نگران در مورد ظاهرشان نمایش میدهند که این امر تأکید بیش از حد به ظاهر و اندام آنان است. برای مثال انیمیشن «باربی» از جمله محصولاتی است که این نگرش را رواج میدهد که یک دختر بر مبنای بدن باریک و ظاهر زیبا میتواند مورد توجه دیگران واقع شود نه ویژگیهای مثبت شخصیتی.»