به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ قانون رتبه‌بندی فرهنگیان بر اساس سند تحول بنیادین نظام آموزشی یکی از موضوعات مهمی است که در جهت بهبود سطح معیشتی معلمان و هم در راستای ارتقای شایستگی حرفه‌ای معلمان بسیار مهم است. همچنین، این قانون متضمن بهبود کیفیت آموزشی دانش آموزان نیز می‌باشد، این طرح معلمان را در پنج دسته رتبه‌بندی می‌کند.
طرح رتبه بندی معلمان در شورای توسعه مدیریت تصویب شده است و وزارت آموزش و پرورش برای معلمان واجد شرایط ، این طرح را اجرا می کند. طبق شیوه نامه نطام رتبه بندی معلمان ، افرادی که در آزمون رتبه بندی شرکت می کنند ، با توجه به شایستگی هایی که دارند و امیتازاتی که کسب می کنند ، در ۵ رتبه قرار می گیرند که با رتبه و درجه شغلی مکتسبه ، از حق و حقوق شغلی بهره مند هستند.
رتبه بندی معلمان منجر به ارتقای کیفیت آموزش های ارائه شده می شود و هدف مستقیم آن نیز همین بحث بهتر شدن کیفیت آموزش ها در مدارس است. بنابراین افزایش حقوق معلمان با اینکه هدف اصلی طرح رتبه بندی نیست ، اما بهتر شدن رتبه و درجه معلم در نظام رتبه بندی ، منجر به افزایش حقوق نیز می شود.
صلاحیت های لازم برای شرکت در طرح رتبه بندی معلمان
صلاحیت های عمومی لازم برای شرکت در آزمون رتبه بندی معلمان شامل شخصیت افراد ، صلاحیت های تخصصی شامل دانش و توانمندی های آموزشی و پرورشی و صلاحیت های حرفه ای نیز شامل مجموعه ای از شایستگی ها ، توانمندی ها و مهارت هایی است که معلمان در چندین سال کار به دست آورنده اند و کاملا مرتبط با شغل معلمی است.
حداقل سابقه کاری لازم برای شرکت در طرح رتبه بندی معلمان ، ۲ سال است و متقاضیان رتبه یک نظام رتبه بندی باید ۲ سال سابقه کار در مراکز آموزشی داشته باشند.
پس از اینکه معلمان در آزمون رتبه بندی شرکت کردند ، صلاحیت های عمومی ، حرفه ای و تخصصی آنها و همچنین نمره ای که در آزمون دو مرحله ای کسب کرده اند ، بررسی می شود و در صورت دارا بودن تمام صلاحیت ها ، گواهینامه برای آنها صادر می گردد.
مشمولان طرح رتبه بندی معلمان
مشمولان این آیین‌نامه عبارتند از مشمولین طرح طبقه‌بندی مشاغل معلمان و نیروهای توان‌بخشی مدارس استثنایی که در حال حاضر صرفاً در واحدهای آموزشی و تربیتی اشتغال به خدمت تمام‌وقت دارند.
شرایط شرکت در آزمون رتبه بندی معلمان
• آزمون رتبه بندی معلمان شامل دو مرحله است که ۵۰ درصد محتوا مربوط به آزمون اول و ۵۰ درصد محتوا نیز مربوط به آزمون دوم می باشد.
• شاغلین ادارات آموزش و پرورش مشمول نظام رتبه بندی معلمان نیستند.
• معلمانی که در فاصله بین دو رتبه بنا به دلایلی مثل مرخصی استعلاجی ، زایمان ، غیبت موجه و … فرم ارزشیابی ندارند ، باید مدارک حداقل ۲ دوره ارزشیابی که یکی از آنان منتهی به تاریخ اخذ رتبه جدید است ، ارائه دهند.
• شاغلین واحد های آموزشی در صورتی که در آزمون قبلی نمره حد نصاب لازم را کسب کرده اند ولی موفق به تکمیل فرم و اخذ تاییدیه مدیر مدرسه نشده اند ، نیازی نیست که دوباره در آزمون شرکت کنند و فقط باید برای دریافت تاییدیه خود به مدیر مدرسه مراجعه نمایند.
• معلمان مشمول نظام رتبه بندی که دارای مشکلات بینایی هستند ، باید با مراجعه به اداره کارگزینی محل خدمت ، مطابق دستورالعمل های ارسالی نسبت به دریافت حکم خود اقدام نمایند.
نمره قبولی در آزمون رتبه بندی معلمان
همانطور که قبلا نیز ذکر شد ، آزمون رتبه بندی معلمان در دو مرحله برگزار می گردد و نمره نهایی از مجموع نمرات اکتسابی مرحله اول و دوم تعیین می شود. مثلا اگر معلمی در آزمون مرحله اول نمره ۴۵ و در آزمون مرحله دوم نمره ۳۰ را به دست آورد ، مجموع نمره او ۷۵ می شود.
• رتبه ۱ کسب حداقل نمره ۵۰ در آزمون
• رتبه ۲ کسب حداقل نمره ۵۵ در آزمون
• رتبه ۳ کسب حداقل نمره ۶۵ در آزمون
• رتبه ۴ کسب حداقل نمره ۷۰ در آزمون
• رتبه ۵ کسب حداقل نمره ۸۰ در آزمون
سوابق کاری و ساعات ضمن خدمت لازم برای طرح رتبه بندی معلمان
افراد مشمول نظام رتبه بندی ، برای شرکت در این طرح باید با توجه به رتبه ای که قصد ارتقا دارند ، از سابقه کاری لازم برخوردار باشند. همچنین گذراندن دوره های ضمن خدمت فرهنگیان نیز برای رتبه بندی کردن معلمان ، لحاظ می شود.
حواشی طرح رتبه بندی معلمان
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در سال ۱۴۰۰ «قانون نظام رتبه بندی معلمان» را علی رغم مخالفت‌ها به تصویب رساندند. اگرچه هدف از تصویب قانون، ارتقای کیفیت نظام آموزشی کشور بود، اما وجود موانعی در مسیر اجرای آن مانند تدوین آیین نامه و شیوه نامه نامناسب، تأخیر در اجرای رتبه بندی و بی نظمی در پرداخت‌های فرهنگیان که نمونه بارز آن را در روز‌های پایانی سال ۱۴۰۱ شاهد بودیم، منجر به ناخرسندی معلمان و لطمه به انگیزه و اعتماد معلمان شد.
عدم پرداخت حقوق و معوقات معلمان در پایان سال ۱۴۰۱ منجر به استعفای وزیر آموزش و پرورش شد که این استعفا با موافقت رئیس جمهور همراه شد.
تعیین رتبه استحقاقی معلمان
رسیدگی به اعتراضات رتبه‌بندی خود شاهنامه دیگری است که از اواخر فروردین ماه امسال (۲۹ فروردین) آغاز شد. همزمان با آغاز رسیدگی به اعتراضات رتبه‌بندی، مقرر شد «رتبه استحقاقی» فرهنگیان نیز تعیین شود به طوریکه بنابر اظهارات زارعی رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش «پس از رسیدگی به اعتراضات توسط هیئت ممیزه، رتبه استحقاقی تعیین و تاریخ اجرای حکم از طریق استحقاق درنظر گرفته می‌شود.»
دسته بندی اعتراضات اما طیفی متفاوتی داشت به طوریکه برخی فرهنگیان نسبت به رتبه خود معترض و برخی دیگر نیز نسبت به نحوه رسیدگی معترض و از دیگر سو عده‌ای هم می‌گفتند نتوانسته‌اند مستنداتشان را بارگذاری کنند؛ بنابراین قرار شد فرهنگیان نسبت به هر بخشی که احساس می‌کرند حقشان تضییع شده اعتراض خود را اعلام کنند که البته مدت زمان رسیدگی به اعتراضات هم بستگی به نوع اعتراض هر فرهنگی داشت.
اعتراض ۲۵ تا ۳۰ درصد فرهنگیان به رتبه اعلامی آموزش و پرورش
در حالیکه حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد فرهنگیان به رتبه اعلامی خود معترض بوند اعلام شد که در راستای تکریم بازنشستگان، رسیدگی به اعتراضات بازنشستگان فرهنگی در اولویت قرارمی‌گیرد.
بعد از آن بود که وزارت آموزش و پرورش طی بخشنامه‌ای در اواخر اردیبهشت ماه امسال از تشکیل «کارگروه رسیدگی به اعتراضات موارد خاص جهت اجرای طرح رتبه‌بندی معلمان» برای آن دسته از فرهنگیانی که دسترسی به شبکه اینترنت در مناطق عشایری و مرزی نداشتند و یا مسافرت از پیش تعیین شده به خارج از کشور و.. داشتند، خبر داد.
وعده اصلاح آیین‌نامه رتبه‌بندی معلمان بعد از اتمام بررسی اعتراضات
در حالیکه رسیدگی به اعتراضات آغاز شده بود اما هنوز بودند تعدادی از معلمان که تبه نگرفته بودند و باید وضعیت آنها مشخص می‌شد و یا عده‌ای رتبه داشتند اما تخصیص اعتباری صورت نگرفته بود به طوریکه صحرایی در خصوص آنها گفته بود « بخشی از کار طرح رتبه‌بندی هنوز باقی مانده است. تعدادی از معلمان رتبه نگرفته‌اند که به زودی وضعیت آنها مشخص می‌شود. تعدادی نیز که رتبه آنها مشخص شده، تخصیص لازم برای آنها انجام نشده است و به دنبال حل این مورد نیز هستیم. عده‌ای هم اعتراض داشتند که حق اعتراض در آیین نامه برای این افراد دیده شده است و در حال بررسی اعتراضات هستیم و در نهایت پس از اتمام بررسی اعتراضات با هماهنگی و همکاری نمایندگان مجلس شورای اسلامی به دنبال اصلاح آیین‌نامه رتبه‌بندی معلمان خواهیم بود.»
صحرائی که سرپرست وزارت آموزش و پرورش بود، بعد از مدتی به عنوان گزینه پیشنهادی برای تصدی وزارت آموزش و پرورش معرفی شد و یکی از برنامه‌های خود را اصلاح برخی بخش‌های آیین‌نامه رتبه‌بندی اعلام کرد و قائل به این بود که کار معلمان مناطق محروم قابل مقایسه با سایر معلمان نیست و این دسته از معلمان را نباید با مقاله و فرآورده‌های علمی از این قبیل سنجید.
آغاز مرحله دوم رتبه‌بندی
بی‌رتبه‌ها هم صاحب «رتبه» شدند
صحرائی که سرانجام توانست نظر نمایندگان مجلس را جلب کند، پست وزارت را با کسب ۱۶۷ رای موافق بدست آورد و تقریبا سه ماه بعدش یعنی در شهریور ۱۴۰۲ از آغاز مرحله دوم رتبه‌بندی معلمان خبر داد که طی آن باید «بی‌رتبه‌ها» هم رتبه‌بندی می‌شدند؛ به طوریکه در پاسخ به این سوال که برخی معلمان اعلام می‌کنند با ۲۰ سال سابقه تدریس قانون رتبه بندی برایشان اعمال نشده گفته بود «اگر فردی با ۲۰ سال سابقه معلمی رتبه بندی نشده است این امر دلایلی دارد از جمله آنکه یا فرد فرآیند رتبه‌بندی خود را کامل نکرده است و یا اساسا تقاضای رتبه‌بندی نکرده است. ما برای افرادی که رتبه ندارند تصمیماتی اتخاذ کردیم، بی‌رتبه‌ها به رتبه یک، دو، سه، چهار و پنج رتبه‌بندی می‌شوند و احکام افراد از این هفته اجرایی می‌شود؛ فرآیند اعمال رتبه‌ها شروع شده است.»
قبول‌شدگان آزمون «دبیری» هم از رتبه‌بندی بی‌نصیب نمی‌مانند
بر اساس تبصره ذیل ماده ۴ قانون نظام رتبه بندی معلمان، کادر اداری وزارت آموزش و پرورش که برای خدمت معلمی استخدام شده بودند نیز باید مشمول نظام رتبه بندی معلمان می‌شدند که اواخر شهریورماه امسال بود که این دسته از کارکنان که بدوا به عنوان «معلم» استخدام اما سپس در قسمت اداری مشغول خدمت بودند نیز شامل رتبه‌بندی شدند البته این قانون مشمول تمامی کادر اداری آموزش و پرورش نشد.
فرآیندی که حقوق پرداختی به معلمان با صدور احکام جدید بر اساس رتبه‌بندی را جزئی از نظام تعلیم و تربیت کرده بود، حتی قبول‌شدگان آزمون «دبیری» را نیز بی‌نصیب نمی‌گذاشت اما شمولیت آنها در نظام رتبه بندی، منوط به موفقیت آنها در گذراندن دوره مهارت آموزی و اخذ گواهینامه صلاحیت معلمی شد.
رسیدگی دوشیفته به اعتراضات و پایان مرحله رسیدگی به اعتراضات در کمیسیون‌های اولیه
ادامه فرایند رسیدگی در هیات ممیزه
روند رسیدگی به اعتراضات همچنان ادامه داشت به طوریکه وزیر آموزش و پرورش در مهرماه اعلام کرد بیش از ۱۰۰ نفر دو شیفت به اعتراضات معلمان رسیدگی می کنند و ماهانه ۵۰ تا ۶۰ هزار حکم صادر می شود: «قریب به یک میلیون معلم داریم و آنچه که وعده کرده بودیم پایان مرحله رسیدگی به اعتراضات در کمیسیون‌های اولیه بود و در هیات ممیزه این فرایند ادامه دارد.»
در آبان ۱۴۰۲ هنوز کار رتبه‌بندی به اتمام نرسیده بود که بنابر اظهارات هاشمی مدیرکل ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات وزارت آموزش و پرورش: «۲۶ درصد از حقوق معلمان از محل اجرای رتبه‌بندی است و اگر رتبه‌بندی نبود امکان نداشت این حجم از پرداختی‌ها به افراد تعلق بگیرد» اما این امر منوط به شروطی بود از جمله اینکه فردی که رتبه‌ای را در فرآیند نظام رتبه‌بندی کسب کرده باید در ادامه بتواند رتبه خود را حفظ کند تا در ارزیابی مراحل بعدی تنزل رتبه نداشته باشد و بنابراین باید همواره تلاش کند تا به رتبه بالاتر ارتقاء یابد.
هاشمی همچنین آن زمان از واریز کلیه معوقات این طرح در سال ۱۴۰۲ به حساب فرهنگیان خبر داده بود.
رتبه‌بندی بعدی معلمان «متفاوت» است
در حالیکه اوایل آذرماه اولین خبرها از پایان روند بررسی رتبه بندی معلمان به صورت «ضمنی» اعلام شد تا بدین سان رتبه‌بندی در نظام تعلیم و تربیت مستقر شود، وزیر آموزش و پرورش این بار از «متفاوت بودن رتبه‌بندی بعدی معلمان» سخن گفت و اقدامات و روش و منش معلمی را در تعیین رتبه‌های بعدی آنها موثر دانست.
صدور احکام رتبه‌بندی معلمان بازنشسته
آخرین روز آذرماه بالاخره احکام رتبه‌بندی معلمان بازنشسته ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱هم صادر شد البته موضوع رتبه بندی بازنشستگان رسته آموزشی و فرهنگی آموزش و پرورش براساس قانون باید اجرایی می شد اما با توجه به اینکه آموزش و پرورش در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ احکام شاغلان و مشمولان رتبه بندی را صادر کرده بود، صدور احکام اصلاحی بازنشستگان انجام نشده و تا پایان پاییز ۱۴۰۲ به طول انجامید لذا افرادی که در فاصله ۳۱ شهریور ۱۴۰۰ تا پایان سال ۱۴۰۱ بازنشسته شده بودند، چون حکم کارگزینی با اعمال رتبه بندی در زمان اشتغال برای این افراد از طرف آموزش و پرورش صادر نشده بود، پرونده‌شان هم زمانی که به صندوق بازنشستگی کشوری تحویل شد، بدون رتبه بندی بود که این امر نیز به سرانجام رسید و احکام ۵۰هزار و ۵۰۰ نفر از مشمولان صادر و مشمول دریافت معوقه شدند که بنابر اعلام صندوق بازنشستگی کشوری، این افراد معوقات خود را با تامین‌اعتبار، تا پایان امسال دریافت خواهند کرد.
تدوین آیین‌نامه جدید رتبه‌بندی
ارزیابی هر ساله معلمان برای اعطای «پایه» همانند اساتید دانشگاه
در حالی که روند صدور احکام جدید رتبه‌بندی معلمان بعد از بررسی اعتراضات همچنان ادامه داشت، با تدوین آیین‌نامه جدید رتبه‌بندی، امیدها برای رفع نقایص رتبه‌بندی معلمان با اصلاح آئین‌نامه، رنگی دیگر به خود گرفت.
بدین ترتیب با اعلام برخی جزئیات آیین‌نامه جدید، بحث «رتبه‌بندی معلمان همانند اساتید دانشگاه» و «ارزیابی هر ساله معلمان برای اعطای پایه علمی» در اواخر آذرماه در صدر اخبار قرار گرفت به طوریکه بنا بر اظهارات علی محبی رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، در آیین نامه جدید رتبه‌بندی معلمان پیشنهاد شد، معلمان علاوه بر ارزیابی هر چهار سال یک بار برای ارتقای رتبه، همانند اساتید دانشگاه و برای کسب «پایه علمی» نیز هر سال ارزیابی شوند و بر اساس عملکرد سالانه خود «پایه علمی» کسب کنند.
در حالیکه در آیین نامه قبلی معلمان فقط برای ارتقای رتبه، هر چهار سال یک بار ارزیابی می‌شدند تا مرتبه برای معلمان اختصاص یابد اما در آیین نامه جدید پیشنهاد شده که در بین این چهار سال هم ارزیابی صورت گیرد و هر سال با ارزشیابی‌هایی، عملکرد معلمان سنجیده شود. این کار برای آن انجام می‌شود تا معلمان برای ارتقای رتبه خود انگیزه بیشتری داشته باشند؛ البته این امر پیشنهاد و برای نهایی شدن باید منتظر بود تا تصویب شود.
در بین این ۴ سال و در مسیر ارتقای مرتبه معلمان، بررسی و ارزیابی برای اعطای «پایه» به معلمان در نظر گرفته شده است تا فرآیند رتبه بندی معلمان شبیه به اساتید دانشگاه‌ها شود کما اینکه برای اساتید دانشگاه بین هر مرتبه، پایه‌های علمی در نظر گرفته می شود که این پیشنهاد هر چند در آیین نامه اصلاحی ارائه شده است. به طور کلی این آیین نامه نسبت به آیین نامه قبلی تغییرات اساسی تحت عنوان «چرخش‌های اصلاحی» دارد.
امکان اعطای «پایه تشویقی» به معلمان در صورت تصویب نهایی آیین نامه
بر این اساس در حالیکه رتبه بندی معلمان از یک تا سقف پنج است اما در اعطای پایه علمی هیچ محدودیتی وجود نخواهد داشت و معلمان را می‌توان همانند اساتید دانشگاه هر سال ارزیابی کرد و به آنها پایه علمی داد. حتی در صورت نهایی شدن آیین نامه جدید و تصویب آن، امکان اعطای «پایه تشویقی» به معلمان نیز وجود دارد.
این در حالیست که در آیین نامه جدید رتبه بندی معلمان ارزیابان انتخاب شده برای ارزیابی معلمان متحول و ابزار ارزیابی نیز متنوع شده است.
همچنین قبلا ملاک کار بیشتر بر اساس مستندات و مدارک و کارهای انجام شده توسط معلمان بود اما در آیین نامه جدید آزمون، مشاهده و خیلی از موارد دیگر نیز در نظر گرفته شده است تا کیفیت صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان را محور اساسی خود برای رتبه بندی قرار دهد و اینگونه می‌توان کیفیت نظام تعلیم و تربیت را ارتقاء داد.
ارتقای «رضایت معلمان» و ارتقای «کیفیت نظام تعلیم و تربیت» در آیین نامه جدید
لزوم تصویب این آیین‌نامه در هیات دولت
دو عامل اساسی در سند تحول بنیادین وزارت آموزش و پرورش و قانون رتبه بندی مد نظر قرار گرفته است که یکی از آنها ارتقای رضایت معلمان است که به دنبال این رضایت، تعهد معلمان نیز ارتقاء می یابد. عامل دیگر ارتقای کیفیت نظام تعلیم و تربیت به واسطه ارزشیابی دقیق و ارتقای صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان است که هر دو این عوامل در آیین نامه جدید در نظر گرفته شده است.
پیش نویس آیین نامه جدید رتبه بندی معلمان آماده و هم اکنون در مسیر بررسی و تصویب در هیات ممیزه وزارت آموزش و پرورش قرار دارد، پس از بررسی در هیات ممیزه باید در هیات دولت نیز بررسی و به تصویب برسد که امید می‌رود به زودی تصویب و ابلاغ شود.
و سرانجام پایان رسیدگی به اعتراضات رتبه‌بندی معلمان
دیگر اعتراض جدیدی پذیرفته نمی‌شود
اما سرانجام با آغاز زمستان ۱۴۰۲، وزارت آموزش و پرورش رسما پایان رسیدگی به «اعتراضات رتبه‌بندی معلمان» را اعلام کرد. با بسته شدن سامانه اعتراضات از معلمان خواسته شد ابهامات خود را از طریق «سامانه گفتگو» به آدرس my.medu.ir قسمت «نتیجه رتبه‌بندی» و با کلیک به روی گزینه گفتگو مطرح کنند.
بدین ترتیب دیگر اعتراض جدیدی پذیرفته نخواهد بود و از این پس فرآیند رتبه بندی براساس آیین نامه مربوطه انجام خواهد شد که بیشتر ناظر به دانشجومعلمان فارغ التحصیل دانشگاه فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی خواهد بود.
گزارش از عرفان عباسی
