به گزارش سرویس اقتصادی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ با وجود اعلام وزارت نفت درباره ثبت رکورد جدید در تولید گازوئیل، ناترازی گسترده در بخش انرژی و سوخت به یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشور تبدیل شده است. این در حالی است که این بحران، حوزه‌های مهمی مانند تولید برق را نیز تحت تأثیر قرار داده و نگرانی‌هایی جدی درباره تأمین انرژی در روزهای سرد سال به وجود آورده است.
رشد تولید گازوئیل؛ اقدامی در مسیر بهبود
وزارت نفت به‌تازگی از افزایش چشمگیر تولید گازوئیل خبر داده و این موفقیت را حاصل مجموعه‌ای از اقدامات مؤثر در پالایشگاه‌های کشور می‌داند. از جمله این اقدامات می‌توان به راه‌اندازی واحد هیدروکراکر در پالایشگاه آبادان، رفع گلوگاه‌های تولید و افزایش خوراک پالایشگاه‌ها به بیش از ۱۰۰ هزار بشکه در روز اشاره کرد.
همچنین وزارت نفت اعلام کرده که با به‌کارگیری ظرفیت خالی واحدهای شکست کاتالیستی مانند ایزوماکس‌ها و کت‌کراکرها و بهینه‌سازی فرآیندهای پالایشگاهی، میانگین تولید روزانه گازوئیل از ۱۱۱ میلیون لیتر در پایان دولت سیزدهم به ۱۲۴ میلیون لیتر در آذرماه امسال رسیده است. این رقم رشد ۱۲ درصدی را نشان می‌دهد. به گفته مسئولان، این میزان تولید نسبت به آذرماه سال ۱۴۰۱ که میانگین تولید ۱۰۷ میلیون لیتر بود و آذر ۱۴۰۲ که این رقم به ۱۱۳ میلیون لیتر رسید، به ترتیب ۱۷ و ۱۱ میلیون لیتر افزایش یافته است.
این دستاورد در شرایطی به ثبت رسیده که نیاز کشور به گازوئیل، به دلیل رشد تقاضا در بخش‌های مختلف از حمل‌ونقل گرفته تا نیروگاه‌ها، همواره رو به افزایش بوده است. با این حال، این افزایش تولید نتوانسته به‌طور کامل مشکل ناترازی انرژی را برطرف کند.
ناترازی گسترده و بحران سوخت نیروگاه‌ها
در کنار اعلام افزایش تولید گازوئیل، کارشناسان و فعالان حوزه انرژی هشدار داده‌اند که بحران ناترازی به سطحی بحرانی رسیده و پیامدهای آن در بخش‌های مختلف مشهود است. یکی از حوزه‌های مهمی که تحت تأثیر این بحران قرار گرفته، نیروگاه‌های برق کشور است.
بر اساس گزارش‌ها، ذخایر سوخت نیروگاه‌های کشور که طبق روال سال‌های گذشته باید از شهریورماه تا پایان آذر افزایش می‌یافت، امسال نه‌تنها افزایش نداشته بلکه به نصف کاهش یافته است. این موضوع منجر به خاموشی‌های پاییزی و نگرانی درباره تأمین برق در فصل سرد سال شده است.
آمارها نشان می‌دهد که هم‌اکنون ۳۲ نیروگاه کشور با مجموع ظرفیت تولید بیش از ۲۱ هزار مگاوات در آستانه خاموشی کامل قرار دارند. در بسیاری از این نیروگاه‌ها، میزان ذخیره گازوئیل به وضعیت بحرانی رسیده است. به‌طور مثال:
نیروگاه سمنگان تنها ۲۰ درصد ذخیره گازوئیل دارد.
نیروگاه شوباد ۱۹ درصد ذخایر را تکمیل کرده است.
نیروگاه‌های اسلام‌آباد غرب و سرو با ۱۶ درصد ذخایر در وضعیت نامناسبی قرار دارند.
در نیروگاه‌های بزرگ‌تر مانند شیروان، گلستان، شهید سلیمانی و منتظر قائم، ذخایر بین ۱۵ تا ۱۰ درصد گزارش شده است.
در این میان، برخی نیروگاه‌ها از جمله شهید لشکری، دوکوهه، مهتاب کویر، نیشابور و ارومیه با صفر درصد ذخیره گازوئیل در وضعیت اضطراری قرار دارند. کاهش ذخایر سوخت مایع به معنای از مدار خارج شدن تدریجی نیروگاه‌هاست که می‌تواند به بحران تأمین برق در روزهای سرد زمستان منجر شود.
مشکلات تأمین انرژی و چالش‌های پیش‌رو
کارشناسان بر این باورند که اصلی‌ترین عامل مشکلات اخیر در تأمین سوخت نیروگاه‌ها، کاهش شدید تولید گاز طبیعی و افزایش وابستگی به سوخت‌های مایع مانند گازوئیل و مازوت است. طبق گزارش‌ها، از شهریورماه تاکنون، میزان تأمین گاز برای نیروگاه‌ها بیش از ۳ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است.
این کاهش تولید گاز در حالی رخ داده که میدان گازی پارس جنوبی، به عنوان تأمین‌کننده بیش از ۷۰ درصد گاز کشور، با افت فشار مواجه شده است. این افت فشار نیازمند اجرای فوری پروژه‌های فشارافزایی است که تاکنون به تعویق افتاده است. به گفته کارشناسان، عدم اجرای این پروژه‌ها می‌تواند بحران تأمین انرژی را در آینده تشدید کند.
هزینه‌های سنگین واردات سوخت
با افزایش شکاف بین تولید و مصرف گازوئیل در کشور، دولت ناچار شده برای جبران کمبودها به واردات روی بیاورد. بر اساس آمار، سال گذشته بیش از ۴ میلیارد دلار صرف واردات بنزین و گازوئیل شد. این در حالی است که مصرف بالای گازوئیل و سوخت مایع در نیروگاه‌ها و بخش حمل‌ونقل، همچنان ادامه دارد و در صورت عدم مدیریت تقاضا، نیاز به واردات در سال‌های آینده بیشتر خواهد شد.
چالش‌های صنایع و حمل‌ونقل
گازوئیل به عنوان یکی از سوخت‌های کلیدی در کشور، نقشی حیاتی در بخش‌های صنعتی و حمل‌ونقل ایفا می‌کند. کمبود این سوخت نه‌تنها تولید صنعتی را تحت تأثیر قرار داده بلکه مشکلاتی جدی برای کامیون‌داران و فعالان حوزه حمل‌ونقل ایجاد کرده است.
رانندگان وسایل نقلیه سنگین از کمبود گازوئیل در برخی مناطق گلایه دارند و این موضوع باعث افزایش تأخیر در حمل کالاها و هزینه‌های لجستیکی شده است. به گفته کارشناسان، ادامه این روند می‌تواند زنجیره تأمین کالاها در کشور را مختل کند.
راهکارها و چشم‌انداز آینده
برای مدیریت بحران ناترازی انرژی، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که دولت با اتخاذ راهکارهای نوآورانه و سیاست‌های کارآمد، مصرف گازوئیل را مدیریت کند. برخی از راهکارهای مطرح‌شده در این زمینه شامل موارد زیر است:
افزایش بهره‌وری پالایشگاه‌ها: استفاده از فناوری‌های جدید برای بهینه‌سازی فرآیندهای پالایشگاهی و افزایش تولید گازوئیل.
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر: کاهش وابستگی نیروگاه‌ها به سوخت‌های فسیلی و توسعه انرژی‌های خورشیدی و بادی.
اجرای پروژه‌های فشارافزایی در پارس جنوبی: جلوگیری از افت فشار میدان‌های گازی و افزایش تولید گاز طبیعی.
مدیریت مصرف و کاهش تقاضا: اعمال سیاست‌های تشویقی و تنبیهی برای کاهش مصرف سوخت در بخش حمل‌ونقل و صنایع.
صنعت برق؛ آماده تولید به شرط تأمین سوخت
صنعت برق کشور اعلام کرده است که نیروگاه‌ها آماده تولید و تأمین برق پایدار برای تمام مشترکان هستند، اما این امر منوط به تأمین سوخت کافی است. طبق گزارش‌ها، ذخیره گازوئیل نیروگاه‌های کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۵ درصد کاهش یافته که این کاهش بیش از ۹۰ درصد در نیروگاه‌های نیمه شمالی کشور متمرکز شده است.
در حال حاضر، کاهش دمای هوا و افزایش مصرف گاز در بخش خانگی موجب شده تا گاز تحویلی به نیروگاه‌های شمال کشور به صفر برسد. این وضعیت باعث توقف تولید بیش از ۸۰۰۰ مگاوات برق و اعمال محدودیت در مصرف مشترکان شده است.
جمع‌بندی
رکوردشکنی تولید گازوئیل در کشور، بدون شک گامی مثبت در مسیر بهبود وضعیت انرژی است، اما ناترازی گسترده و مشکلات تأمین سوخت نشان می‌دهد که چالش‌های حوزه انرژی همچنان پابرجاست. رفع این چالش‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، اجرای پروژه‌های زیرساختی و مدیریت بهینه مصرف در بخش‌های مختلف است تا کشور بتواند از بحران‌های احتمالی در روزهای سرد پیش‌رو عبور کند.
گزارش از امیر صفره
