به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ بازار جهانی نفت در سال 2024 به دلیل تحولات اقتصادی، سیاسی و تکنولوژیک، دستخوش تغییرات قابل‌توجهی شد. تقاضای جهانی نفت با رسیدن به 105 میلیون بشکه در روز، رشدی 1.2 میلیون بشکه‌ای نسبت به سال 2023 را تجربه کرد. با این حال، پیش‌بینی‌ها برای سال 2025 نشان می‌دهد که این بازار با چالش‌های بیشتری مواجه خواهد شد. عوامل متعددی مانند سیاست‌های دونالد ترامپ، نقش اوپک، تحریم‌های اقتصادی، رشد استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و تأثیرات ژئوپلیتیکی بر این تغییرات تأثیرگذار هستند.
نقش آمریکا در بازار جهانی نفت
آمریکا با تولید بیش از 20 میلیون بشکه نفت در روز در سال 2024، همچنان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان شناخته شد. سیاست‌های دولت ترامپ، به‌ویژه کاهش محدودیت‌ها برای تولید نفت شل، منجر به افزایش تولید داخلی شد. این کشور با استفاده از ظرفیت‌های بالای تولید و صادرات انرژی، تلاش کرده است تا به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در تعیین قیمت‌های جهانی نفت نقش‌آفرینی کند.
ترامپ همچنین با اعمال تعرفه‌های سنگین بر واردات نفت از کانادا و محدود کردن برخی از همکاری‌های بین‌المللی، تلاش کرد تا آمریکا را در جایگاه نخست تأمین‌کنندگان نفت در جهان قرار دهد. در این میان، تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران و ونزوئلا به‌عنوان ابزاری برای محدود کردن عرضه جهانی نفت و افزایش قیمت‌ها مورد استفاده قرار گرفت.
عربستان سعودی و تلاش برای حفظ جایگاه دوم
عربستان سعودی با تولید روزانه 12.44 میلیون بشکه نفت، دومین تولیدکننده بزرگ جهان در سال 2024 بود. این کشور به‌عنوان یکی از اعضای برجسته اوپک، نقش مهمی در تنظیم عرضه و تقاضای جهانی دارد. عربستان سعودی با همکاری سایر اعضای اوپک، سیاست‌های کاهش تولید را به‌منظور تقویت قیمت‌های جهانی و جلوگیری از اشباع بازار اجرا کرد.
این کشور همچنین در تلاش است تا با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و تقویت زیرساخت‌های تولید انرژی، جایگاه خود را در بازار نفت جهانی تثبیت کند. پروژه‌های کلانی مانند نئوم و تلاش برای تنوع‌بخشی به اقتصاد عربستان از طریق کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، بخشی از این استراتژی گسترده است.
روسیه: تغییر مسیر صادرات به سمت آسیا
روسیه در سال 2024 با تولید 10.13 میلیون بشکه نفت در روز، جایگاه سوم را در میان تولیدکنندگان جهانی حفظ کرد. اما تحریم‌های اقتصادی غرب علیه این کشور، باعث کاهش صادرات نفت به اروپا شد. صادرات نفت روسیه به اروپا با افت 90 میلیون بشکه‌ای نسبت به سال 2023 به حدود 200 میلیون بشکه رسید.
در مقابل، روسیه توانست صادرات نفت به چین را افزایش دهد و به 273 میلیون بشکه در سال برساند که رشد 16.6 درصدی را نشان می‌دهد. این تغییر مسیر صادرات، بخشی از تلاش‌های روسیه برای کاهش وابستگی به بازارهای اروپایی و تقویت روابط اقتصادی با آسیا بود.
اروپا و چالش‌های تأمین انرژی
در سال 2024، اتحادیه اروپا با وجود تلاش برای کاهش وابستگی به نفت و گاز روسیه، همچنان یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان انرژی از این کشور باقی ماند. نروژ، لیبی، الجزایر و آذربایجان نیز در زمره تأمین‌کنندگان اصلی نفت و گاز این اتحادیه قرار گرفتند.
اروپا همچنین با تشویق استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جدید، سعی در کاهش مصرف انرژی‌های فسیلی داشت. با این حال، نیاز بالای کشورهای اروپایی به نفت و گاز، همچنان این منطقه را به یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان و واردکنندگان انرژی در جهان تبدیل کرده است.
نقش اوپک در تنظیم بازار نفت
اوپک، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سازمان‌های تولیدکننده نفت، در سال 2025 تصمیم به کاهش تولید به میزان 5.86 میلیون بشکه در روز گرفت. این تصمیم که معادل 5.7 درصد از تقاضای جهانی نفت است، با هدف تقویت قیمت‌ها و مدیریت عرضه انجام شد.
این اقدام اوپک در واکنش به کاهش تقاضای جهانی و تحولات اقتصادی، به‌ویژه در چین، انجام شد. اوپک همچنین تلاش می‌کند با تنظیم تولید، از سقوط قیمت‌ها جلوگیری کند و تعادل در بازار جهانی نفت را حفظ کند.
چین: تقاضا در مسیر کاهش
چین در سال 2024، با تقاضای روزانه 11.07 میلیون بشکه نفت، همچنان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت جهان بود. اما عواملی مانند رکود اقتصادی، رشد استفاده از خودروهای الکتریکی و سیاست‌های کاهش مصرف انرژی، باعث کاهش تقاضای نفت در این کشور شد.
پیش‌بینی می‌شود که در سال 2025، تقاضای نفت چین حدود 220 هزار بشکه در روز افزایش یابد. اما این رشد به شرایط اقتصادی و تعاملات تجاری چین با آمریکا بستگی دارد. در صورت تشدید تنش‌ها میان این دو کشور، احتمال کاهش تقاضای نفت در چین وجود دارد.
ایران و صادرات نفت به چین
ایران در سال 2024 تولید نفت خود را به 2.7 میلیون بشکه در روز افزایش داد و صادرات روزانه آن به 2.4 میلیون بشکه رسید. بخش عمده‌ای از این صادرات به چین انجام شد که با افزایش 10 درصدی نسبت به سال 2023، به 14.6 میلیارد دلار رسید. این افزایش نشان‌دهنده اهمیت بازار چین برای اقتصاد ایران است.
هند و نقش آن در بازار نفت جهانی
هند، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت، بخش عمده‌ای از نیاز خود را از روسیه، عراق و عربستان سعودی تأمین می‌کند. با این حال، کاهش سرعت رشد اقتصادی این کشور می‌تواند منجر به کاهش تقاضای نفت شود. در صورت افزایش سرمایه‌گذاری‌های آمریکا در هند، احتمال رشد تقاضای نفت در این کشور وجود دارد.
چشم‌انداز بازار جهانی نفت در سال 2025
بازار جهانی نفت در سال 2025 همچنان با چالش‌هایی از جمله سیاست‌های سختگیرانه ترامپ علیه چین، رشد استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و تغییرات ژئوپلیتیکی روبه‌رو خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود که تقاضای جهانی نفت به‌دلیل عواملی مانند کاهش رشد اقتصادی و تحولات تکنولوژیک، نوساناتی را تجربه کند.
از سوی دیگر، نقش اوپک، سیاست‌های نفتی ترامپ و تغییرات در روابط تجاری میان کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده، عوامل تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری چشم‌انداز آینده بازار نفت خواهند بود.
جمع‌بندی
سال 2025 می‌تواند نقطه عطفی در بازار جهانی نفت باشد. افزایش فشارهای سیاسی، تغییر مسیرهای تجاری و تحول در فناوری‌های انرژی، چالش‌هایی را برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نفت ایجاد می‌کند. در این شرایط، هماهنگی و سیاست‌گذاری دقیق از سوی کشورها و سازمان‌های بین‌المللی برای مدیریت این تغییرات و حفظ ثبات در بازار جهانی نفت ضروری خواهد بود.
گزارش از امیر صفره
