به گزارش سزویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در سال‌های اخیر، افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی یکی از سیاست‌های اصلی در نظام آموزشی و بهداشتی ایران بوده است. این سیاست با هدف تأمین نیروی انسانی مورد نیاز در حوزه بهداشت و درمان، به‌ویژه در مناطق محروم، اجرا شد. با این حال، از سال آینده، تصمیم به توقف این روند گرفته شده است که بحث‌ها و چالش‌های متعددی را به همراه داشته است. این گزارش به بررسی دلایل، پیامدها و راهکارهای احتمالی در خصوص توقف افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی می‌پردازد.
موضوع مصوبه افزایش ظرفیت پذیرش در رشته پزشکی یکی از مهم ترین و چالش برانگیزترین بحث های سال های اخیر آموزش پزشکی بود؛ به طوریکه این مصوبه آذر ماه سال ۱۴۰۰ با ابلاغ از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی کلید خورد و وزارت بهداشت علی رغم مخالفت هایی که ابراز کرده بود، ملزم به افزایش سالیانه ۲۰ درصد ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی در مقطع پزشکی عمومی شد.
در واقع شورای عالی انقلاب فرهنگی که سال ۱۴۰۰ مسئول تصویب مصوبه افزایش ظرفیت در رشته پزشکی بود در توضیح این اقدام معتقد بود: بر اساس نقشه درمان کشور، به ازای هر ۱۰ هزار نفر باید ۱۸ پزشک داشته باشیم، در حال حاضر این عدد در مرز ۱۱.۸ تا ۱۲ پزشک به ازای هر ۱۰ هزار نفر است، پس تا رسیدن به آمار مطوب فاصله بسیار داریم.
بنا به اعتقاد این شورا در صورت اجرای این مصوبه، حداقل باید ۱۱ سال سپری شود تا به حداقل نقطه مطلوب براساس نقشه مصوب دست یابیم.
این در حالی است که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به عنوان مخالفان این طرح معتقد بودند که مسئله کمبود پزشک عمدتا ناشی از توزیع نامناسب فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی در سراسر کشور است و در حال حاضر هم تعدادی پزشک داریم که از چرخه طبابت خارج شده‌اند. ضمن اینکه دسترسی مردم به پزشک، فقط از طریق افزایش ظرفیت پزشکی محقق نمی‌شود؛ تا زمانی که نظام سطح بندی و ارجاع با اولویت خدمات ارتقای سلامت و پیشگیری و فرآیند بومی گزینی پزشکان و نظام پرداخت عادلانه اصلاح نشود، حتی اگر ظرفیت‌ها را چند برابر کنیم، باز هم مشکل دسترسی به پزشک در مناطق محروم را خواهیم داشت.
پرونده اجرای مصوبه افزایش ظرفیت پذیرش در رشته پزشکی پس از سه سال اجرا همزمان با روی کار آمدن دولت چهاردهم مجدد مطرح شد و مسئولان وزارت بهداشت با جدیت بیشتر خواستار توقف اجرای این مصوبه به دلیل عدم پرداخت منابع مالی تامین زیر ساخت های آموزش پزشکی که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شده بود، شدند.
دلایل توقف افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی
کیفیت آموزش پزشکی: افزایش تعداد دانشجویان بدون افزایش متناسب زیرساخت‌های آموزشی، می‌تواند منجر به کاهش کیفیت آموزش پزشکی شود. کمبود اعضای هیئت علمی، فضاهای آموزشی مناسب و تجهیزات لازم از جمله عواملی هستند که نگرانی‌هایی در این زمینه ایجاد کرده‌اند.
کمبود امکانات بیمارستانی برای آموزش بالینی: آموزش عملی در بیمارستان‌ها یکی از مهم‌ترین بخش‌های تحصیل پزشکی است. افزایش بیش از حد دانشجویان باعث ازدحام در بیمارستان‌های آموزشی شده و کیفیت آموزش بالینی را کاهش می‌دهد.
عدم تعادل بین عرضه و تقاضا در بازار کار پزشکی: افزایش بیش از حد تعداد فارغ‌التحصیلان پزشکی بدون برنامه‌ریزی مناسب برای اشتغال آنها، می‌تواند منجر به بیکاری یا اشتغال ناقص پزشکان شود. در برخی موارد، پزشکان مجبور به مهاجرت یا تغییر رشته می‌شوند.
نگرانی از کاهش انگیزه دانشجویان برتر: پذیرش تعداد زیاد دانشجو ممکن است باعث کاهش رقابت و انگیزه در بین دانشجویان بااستعداد شود. این مسئله می‌تواند بر کیفیت خدمات پزشکی در آینده نیز تأثیر منفی بگذارد.
مشکلات مالی و بودجه‌ای: افزایش ظرفیت پذیرش نیازمند سرمایه‌گذاری کلان در دانشگاه‌ها و بیمارستان‌های آموزشی است. با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای، ادامه این روند ممکن است منجر به کاهش کیفیت خدمات آموزشی و درمانی شود.
پیامدهای توقف افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی
تأثیر بر مناطق محروم: یکی از اهداف اصلی افزایش ظرفیت، تأمین پزشکان مورد نیاز در مناطق محروم بود. توقف این سیاست ممکن است باعث کاهش حضور پزشکان در این مناطق شود و مشکلات بهداشتی را تشدید کند.
رقابت شدیدتر در آزمون‌های ورودی: با کاهش ظرفیت پذیرش، رقابت در آزمون‌های سراسری افزایش خواهد یافت که می‌تواند فشار روانی بیشتری بر داوطلبان وارد کند.
افزایش احتمال مهاجرت دانشجویان به خارج از کشور: کاهش ظرفیت ممکن است باعث افزایش مهاجرت دانشجویان ایرانی به کشورهای دیگر برای تحصیل در رشته پزشکی شود که به خروج سرمایه انسانی و اقتصادی از کشور منجر خواهد شد.
افزایش هزینه‌های تحصیل در دانشگاه‌های خصوصی: داوطلبانی که نتوانند در دانشگاه‌های دولتی پذیرفته شوند، ممکن است به دانشگاه‌های خصوصی داخلی یا خارجی روی بیاورند که هزینه‌های بالایی دارند.
کاهش امید به اشتغال در آینده: با توجه به نگرانی‌ها از اشباع بازار کار پزشکی، برخی معتقدند که توقف افزایش ظرفیت می‌تواند به ایجاد تعادل در اشتغال پزشکان کمک کند و از بروز بحران‌های بیکاری جلوگیری نماید.
راهکارهای پیشنهادی
افزایش کیفیت آموزش پزشکی: به جای افزایش کمی پذیرش، باید بر بهبود کیفیت آموزش پزشکی تمرکز کرد. این امر مستلزم افزایش تعداد اساتید، بهبود امکانات آموزشی و توسعه بیمارستان‌های آموزشی است.
ایجاد فرصت‌های شغلی متناسب با نیاز جامعه: برنامه‌ریزی برای توزیع عادلانه پزشکان در سراسر کشور و ایجاد انگیزه برای خدمت در مناطق کم‌برخوردار می‌تواند به تعادل در بازار کار کمک کند.
حمایت از دانشجویان برای ادامه تحصیل در تخصص‌های مورد نیاز: تمرکز بر تربیت متخصصان در حوزه‌هایی که کمبود وجود دارد، مانند پزشکی خانواده و طب اورژانس، می‌تواند به بهبود نظام بهداشت و درمان کمک کند.
سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پزشکی و توسعه آموزش مجازی: استفاده از روش‌های نوین آموزشی مانند شبیه‌سازی و یادگیری الکترونیکی می‌تواند کیفیت آموزش را افزایش داده و از فشار بر زیرساخت‌های فیزیکی بکاهد.
تدوین سیاست‌های پایدار برای توسعه منابع انسانی پزشکی: سیاست‌گذاری مبتنی بر داده‌های دقیق و پیش‌بینی نیازهای آینده می‌تواند از تصمیم‌گیری‌های مقطعی و ناپایدار جلوگیری کند.
فرجام سخن
توقف افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی، تصمیمی پیچیده و چندبعدی است که می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی متعددی داشته باشد. در حالی که این تصمیم می‌تواند به بهبود کیفیت آموزش و کاهش مشکلات اشتغال کمک کند، ممکن است چالش‌هایی همچون کاهش دسترسی به خدمات پزشکی در مناطق محروم و افزایش مهاجرت دانشجویان را نیز به دنبال داشته باشد. از این رو، اجرای سیاست‌های مکمل و برنامه‌ریزی دقیق برای مدیریت پیامدهای این تصمیم ضروری است تا ضمن حفظ کیفیت آموزش پزشکی، نیازهای بهداشتی کشور نیز تأمین گردد.
گزارش از عرفان عباسی
