به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ تحریمهای بینالمللی، بهویژه در حوزههای فناوری، انرژی، بهداشت و اقتصاد، فشارهای گستردهای را بر کشورهای هدف وارد میآورند و توسعه آنها را با موانع جدی مواجه میسازند. در چنین شرایطی، دانشگاهها بهعنوان موتور محرک علم، نوآوری و تربیت نیروی انسانی متخصص، نقشی کلیدی در کاهش وابستگی به خارج، خودکفایی علمی و فنی، و تقویت توان ملی برای عبور از تحریمها ایفا میکنند. در این گزارش به بررسی ابعاد مختلف نقش دانشگاهها در شکستن سد تحریمها پرداخته میشود.
۱. دانشگاهها، منبع تولید دانش بومی
تحریمها، واردات فناوریهای پیشرفته را دشوار یا ناممکن میسازند؛ در چنین وضعیتی، دانشگاهها با تکیه بر ظرفیت تحقیقاتی خود، قادرند فناوریهای مورد نیاز کشور را بومیسازی کرده و جایگزینهای داخلی برای محصولات و تجهیزات تحریمی ارائه دهند. نمونههایی از این توانمندی را میتوان در حوزههایی نظیر نانو فناوری، مهندسی پزشکی، داروسازی و فناوری اطلاعات مشاهده کرد.
۲. تربیت نیروی انسانی متخصص و متعهد
یکی از مهمترین ابزارهای مقابله با تحریم، نیروی انسانی متخصص و متعهد است. دانشگاهها با پرورش دانشجویان خلاق، تحلیلگر و توانمند، پایههای علمی و فنی کشور را تقویت میکنند. این نیروها در صنعت، پژوهشگاهها، شرکتهای دانشبنیان و مراکز تصمیمگیری نقشآفرینی کرده و به پیشبرد پروژههای استراتژیک ملی کمک میکنند.
۳. حمایت از شرکتهای دانشبنیان
دانشگاهها با راهاندازی مراکز رشد، شتابدهندهها و پارکهای علم و فناوری، بستر مناسبی برای شکلگیری و رشد شرکتهای دانشبنیان فراهم میآورند. این شرکتها میتوانند با تولید محصولات دانشمحور و جایگزینی کالاهای وارداتی، وابستگی کشور به خارج را کاهش دهند و مسیر عبور از تحریم را هموار سازند. تجربه موفق شرکتهایی که از دل دانشگاهها برخاستهاند، مانند شرکتهای تولید تجهیزات آزمایشگاهی، داروهای پیشرفته و نرمافزارهای بومی، گواه این ادعاست.
۴. دیپلماسی علمی و همکاریهای بینالمللی
حتی در شرایط تحریم، دانشگاهها میتوانند از طریق دیپلماسی علمی، پلهای ارتباطی با مراکز علمی معتبر دنیا ایجاد کنند. برگزاری همایشهای علمی، مشارکت در پروژههای تحقیقاتی بینالمللی، انتشار مقالات در مجلات معتبر و تبادل اساتید، راهکارهایی برای حفظ ارتباطات علمی و جلوگیری از انزوای علمی کشور است. این ارتباطات میتوانند انتقال غیررسمی دانش و فناوری را تسهیل کنند.
۵. دانشگاه به عنوان اتاق فکر نظام
دانشگاهها با ایفای نقش اتاق فکر، میتوانند تحلیلهای دقیقی از اثرات تحریم در حوزههای مختلف ارائه دهند و به سیاستگذاران کمک کنند تا راهبردهای مؤثری برای مدیریت تحریمها تدوین کنند. پژوهشهای بینرشتهای در حوزه اقتصاد تحریم، سیاست عمومی، امنیت انرژی و توسعه صنعتی از جمله زمینههایی هستند که دانشگاهها میتوانند در آنها نقش فعال داشته باشند.
۶. توسعه فرهنگ خودباوری و اقتصاد مقاومتی
فرهنگسازی در جامعه برای پذیرش واقعیت تحریم و تمرکز بر ظرفیتهای داخلی، از وظایف مهم دانشگاههاست. با برگزاری دورههای آموزشی، تولید محتوا و هدایت پایاننامههای دانشجویی در راستای حل مسائل کشور، دانشگاه میتواند گفتمان اقتصاد مقاومتی را در فضای علمی نهادینه سازد و دانشجویان را به کنشگران مؤثر در مسیر مقابله با تحریم تبدیل کند.
۷. دانشگاه و عدالت فناورانه
در شرایطی که تحریمها باعث محدودیت دسترسی به فناوری در مناطق محروم میشوند، دانشگاهها میتوانند با گسترش شعبهها، پروژههای تحقیقاتی منطقهمحور و تربیت نیروی محلی، نقش مؤثری در توزیع عادلانه فناوری و خدمات ایفا کنند. این اقدام، شکاف توسعهای ناشی از تحریم را کاهش میدهد و به انسجام ملی کمک میکند.
فرجام سخن
در مجموع، دانشگاهها با برخورداری از سرمایه انسانی، زیرساختهای علمی و توان تحقیقاتی، میتوانند نقش مهمی در کاهش اثرات تحریم و حرکت به سوی خودکفایی علمی و فنی ایفا کنند. سرمایهگذاری در دانشگاهها نهتنها اقدامی در راستای توسعه علمی، بلکه راهبردی برای افزایش تابآوری ملی در برابر فشارهای خارجی است. سیاستگذاران کشور باید با فراهمسازی بسترهای حمایتی، استقلال دانشگاهها و تقویت ارتباط آنها با صنعت، زمینه ایفای مؤثرتر این نقش را فراهم سازند.
گزارش از عرفان عباسی
