به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»، هیئت داری و سوگواری برای عزای اهل بیت عصمت و طهارت در قم، ریشه در تاریخ و فرهنگ این شهر دارد. این آئینها، نه تنها به عنوان یک سنت مذهبی، بلکه به عنوان یک پدیده اجتماعی و فرهنگی، نقش مهمی در شکلگیری هویت قم ایفا کردهاند. شهر قم، به عنوان مرکز علم و فقاهت شیعی، همواره جایگاه ویژهای در برگزاری مراسم عزاداری و فعالیت هیئتهای مذهبی داشته است.
سابقه عزاداری برای اهل بیت (ع) در قم، به دوران حضور حضرت معصومه (س) در این شهر بازمیگردد. هرچند اطلاعات دقیقی از کیفیت و کمیت این عزاداریها در دست نیست، اما میتوان تصور کرد که ارادتمندان به خاندان پیامبر (ص)، در سوگ شهادت ایشان به نوحهخوانی و مرثیهسرایی میپرداختند.در دورههای بعد، بهویژه در دوران صفویه که مذهب تشیع به عنوان مذهب رسمی ایران اعلام شد، عزاداریهای قم رونق بیشتری یافت. وجود علما و فقهای بزرگ در این شهر، موجب شد تا مراسم عزاداری با رویکردی آموزشی و تبیینی برگزار شود.
شکلگیری هیئتهای مذهبی به صورت امروزی، پدیدهای نسبتاً جدید در تاریخ عزاداری است. در قم، هیئتها ابتدا به صورت گروههای کوچک و خودجوش شکل گرفتند. این گروهها، با هدف برگزاری مراسم عزاداری در منازل و محلات، گرد هم میآمدند و به قرائت قرآن، سخنرانی، نوحهخوانی و سینهزنی میپرداختند.با گذشت زمان، هیئتها گسترش یافتند و به تدریج، سازماندهی و تشکیلات منسجمتری پیدا کردند. برخی از هیئتها، با حمایت علما و مراجع تقلید، به فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی نیز روی آوردند.
در دوران پهلوی، عزاداریها با محدودیتهایی مواجه شد. حکومت پهلوی، با هدف ترویج مدرنیزاسیون و کمرنگ کردن نقش مذهب در جامعه، تلاش کرد تا از برگزاری گسترده مراسم عزاداری جلوگیری کند. با این حال، مردم قم با مقاومت در برابر این محدودیتها، به اشکال مختلف به عزاداری برای اهل بیت (ع) ادامه دادند. برگزاری مخفیانه مراسم در دوران رضا شاه پهلوی، استفاده از نمادها و اشعار مذهبی در قالب فعالیتهای هنری و ادبی، و ترویج فرهنگ عاشورا در میان جوانان، از جمله راهکارهای مردم قم برای حفظ و ترویج عزاداری در این دوره بود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، عزاداریها در قم، شکلی گستردهتر و آزادانهتر به خود گرفت، هیئتهای مذهبی گسترش یافتند و امکانات بیشتری برای برگزاری مراسم عزاداری فراهم شد. برگزاری همایشها و سمینارهای علمی در زمینه فرهنگ عاشورا، چاپ و انتشار کتابها و مقالات مرتبط با این موضوع، و ساخت و تجهیز حسینیهها و تکایا، از جمله اقداماتی بود که در جهت ترویج عزاداری در قم انجام شد.
عزاداری در قم، دارای ویژگیهای خاصی است که آن را از عزاداری در سایر شهرها متمایز میکند. از جمله این ویژگیها میتوان به حضور علما و مراجع تقلید در مراسم عزاداری اشاره کرد که به آن جنبهای علمی و معنوی میبخشد.در عزاداریهای قم، تلاش میشود تا با استفاده از سخنرانیها و روضهخوانیها، به تبیین مفاهیم اسلامی و ارزشهای اخلاقی پرداخته شود.
رتبه برتر برای حسینیه انقلاب اسلامی دختران قم
قم، شهر دختران نجیب و پاکدامنی است که مقتدایشان، پاکترین و شریفترین دختر عالم، یعنی حضرت فاطمه معصومه سلامالله علیهاست. کریمه اهلبیت علیهمالسلام که هم بنتالامام و هم اختالامام است، روزگاری پی برادرش، امام علی بن موسیالرضا علیهالسلام، قدم به خاک پاک شهر قم گذاشت و هنگامی که بیمار شد و از دنیا رفت، زنان و دختران قم، او را با عزت تمام به خاک سپردند تا شهرشان، یکی از مقدسترین سرزمینهای اسلامی باشد.
حالا نوادگان همان زنان و دختران آبرومند قم، حسینیهای موسوم به انقلاب اسلامی تأسیس کردهاند که توانسته در رشته هیأت و بانوان مهرواره، رتبه برتر را به دست آورد. «حسینیه انقلاب اسلامی دختران قم» را دختران جوان شهر قم در سال ۱۳۹۴ و برای تحقق ظهور حضرت ولی عصر (عج) در مسیر حرکت حضرت اباعبدالله علیهالسلام با تکیه بر عناصر منطق، حماسه و عاطفه به منظور تجلی معنویت، عدالت و عقلانیت در ساحتهای تربیتی عقلانی، اعتقادی، اخلاقی عاطفی، اجتماعی، عبادی سیاسی، اقتصادی دختران برای تهذیب خویش و نقشآفرینی فعال در خانواده و جامعه تأسیس کردهاند.
آنها چنین اهداف بزرگی در سر دارند و حسینیه انقلاب اسلامی دختران را یک قرارگاه فرهنگی و خودجوش مردمی در نظر گرفتهاند که میخواهد با محوریت تشکیلات هیأت، «دختر جوان، مؤمن و مجاهد» را با روحیه انقلابی برای رشد و تهذیب خویش و نقشآفرینی در ساحت خانواده و جهاد اجتماعی تربیت کند.
آنها هیأت را خیمهای دلبرانه برای همه دختران به عنوان یکی از ارکان کار تشکیلاتی در نظر گرفتهاند، «باشگاه اندیشه» را برای گعدههای گپ و گفت صمیمی و چالشی با چاشنی فیلم و مستند راه انداختهاند، «خیریه بهشت کریمه» را آغوشی گرم و معنوی برای دختران خانوادههای محروم و مادرسرپرست قرار دادهاند و بخش «جوانه» را پاتوقی گرم و صمیمی برای دختران ۱۵ تا ۱۸ سال تأسیس کردهاند.
آنها کانونی به نام «کانون خدمت» دارند که محل مجاهدت دخترانه و مبتکرانه در میدانهای بحرانی مانند سیل، زلزله، کرونا، رسیدگی به مسائل و گرفتاریهای حاشیه شهر و … است. همچنین «کافه و بازارچه بهدخت» را برای تولید سالمیجات و خوشمزهجات خانگی از نوع هنر دست دختران و مادران راهاندازی کردهاند.
در ارکان تشکیلاتی حسینیه انقلاب اسلامی دختران قم، فعالیتی به نام «شبکه مقاومت» برای هم سنگری با دختران محور مقاومت (عراق، افغانستان، پاکستان…) و همچنین «رسانه» برای روایت سبکی متفاوت از زندگی دختران با سلاح قلم و دوربین گنجانده شده است.
