به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در تاریخ 3 ژوئن، محمد حنیف عباسی، وزیر راه آهن فدرال پاکستان و علیشیر تختهاف، سفیر ازبکستان در اسلامآباد، بر عزم خود برای تکمیل پروژه راهآهن ازبکستان-افغانستان-پاکستان (UAP) تأکید کردند.
آنها همچنین یک استراتژی مشترک برای آغاز ساخت این خط آهن در آینده نزدیک تدوین کردند.
عباسی اعلام کرد: «پس از تکمیل این پروژه، پاکستان به کوتاهترین و کارآمدترین مسیر به آسیای مرکزی دست خواهد یافت که نهتنها حجم تجارت را افزایش میدهد، بلکه اقتصاد منطقه را بر پایهای استوارتر قرار خواهد داد.»
دیپلماسی فعال برای فعالسازی پروژه
این تحرکات دیپلماتیک در هفتههای اخیر شتاب گرفته است. در اول ژوئن، افغانستان و پاکستان برای تسریع کار بر روی این خط آهن به توافق رسیدند.
امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه افغانستان و اسحاق دار، وزیر خارجه پاکستان، توافق کردند که برای نهایی کردن توافقنامه چارچوب این پروژه همکاری نزدیک داشته باشند.
یک روز قبل از آن نیز، وزرای خارجه پاکستان و ازبکستان برای نهایی کردن ترتیبات مراسم امضای رسمی این پروژه گفتگو کرده بودند. تلاشهای اخیر پاکستان برای «تسریع» این پروژه، پتانسیل آن را به عنوان یک گره حیاتی در بهبود دسترسی نهتنها به کریدورهای تجاری شمال-جنوب، بلکه شرق-غرب نیز افزایش داده است.
کریدوری برای اتصال آسیای مرکزی به اقیانوس هند
خط آهن پیشنهادی ازبکستان-افغانستان-پاکستان، آسیای مرکزی را از طریق افغانستان به بنادر گوادر و کراچی پاکستان در اقیانوس هند متصل خواهد کرد.
انتظار میرود این کریدور 850 کیلومتری که تا سال 2027 تکمیل شود، اولین خط آهن مستقیم بین آسیای مرکزی و جنوبی باشد. برآوردها نشان میدهد که این مسیر زمان ترانزیت از ازبکستان به پاکستان را حداقل پنج روز کاهش داده و هزینههای حملونقل را تا 40 درصد کم میکند.
این پروژه که حدود 4.8 میلیارد دلار هزینه دارد، تاشکند را از مسیر کابل به پیشاور متصل میکند و برای کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی از اهمیتی حیاتی برخوردار است. در چشمانداز کلی، کریدور حملونقل UAP، اتحادیه اروپا، روسیه، هند، ازبکستان، افغانستان و پاکستان را به یکدیگر متصل خواهد کرد.
مسیری پر فراز و نشیب؛ از توقف تا احیای دوباره
این پروژه مدتهاست که در حال توسعه است. در فوریه 2021، سه کشور توافقنامهای سهجانبه در تاشکند امضا کردند که نقشه راه پروژه را مشخص میکرد و قرار بود ساخت آن در سپتامبر 2021 آغاز شود.
اما با روی کار آمدن دوباره طالبان در کابل، این برنامهها متوقف شد. با این حال، تنها چند ماه بعد، دولت کابل تمایل خود را برای پیوستن مجدد به این پروژه اعلام کرد. در ژوئیه 2022، کارهای میدانی در بخش افغانستان برای تعیین مسیر عملیتر و مقرونبهصرفهتر آغاز شد و در مه 2023، دفتر رسمی پروژه در تاشکند برای هماهنگی تلاشهای مشترک افتتاح گردید.
چالشهای فنی و امنیتی؛ بزرگترین موانع پیش رو
با این حال، ساخت این خط آهن همچنان با چالشهای لجستیکی و امنیتی قابلتوجهی روبرو است. یکی از مشکلات اصلی، استانداردسازی اتصالات ریلی است، زیرا هر سه کشور از اندازههای متفاوتی برای ریلهای خود استفاده میکنند و هنوز بر سر یک استاندارد واحد برای این پروژه به توافق نرسیدهاند.
از نظر امنیتی، مسیر پیشنهادی از چندین منطقه بیثبات در افغانستان و پاکستان عبور میکند، جایی که شبهنظامیان به طور منظم نیروهای امنیتی و پروژههای زیربنایی را هدف قرار میدهند.
این خط آهن از مزار شریف و لوگر در افغانستان عبور کرده و سپس از طریق گذرگاه مرزی «خرم» وارد استان خیبر پختونخوای پاکستان میشود. در حال حاضر، افغانستان با حملات گروه تروریستی داعش خراسان روبروست و استان خیبر پختونخوای پاکستان نیز شاهد بیشترین حوادث تروریستی در سال 2024 بوده است.
آب شدن یخ روابط کابل و اسلامآباد؛ کلید پیشرفت پروژه
تا همین اواخر، تنشهای فزاینده میان اسلامآباد و کابل بزرگترین مانع امنیتی محسوب میشد. درگیریهای مرزی مکرر و اتهامات پاکستان مبنی بر پناه دادن طالبان به گروههای شبهنظامی ضد پاکستانی، روابط را تیره کرده بود.
با این حال، نشست سهجانبه وزرای خارجه چین، افغانستان و پاکستان در ماه مه در پکن، به کاهش تنشها کمک شایانی کرد. در حاشیه این نشست، وزرای خارجه پاکستان و افغانستان بر حل اختلافات و تقویت روابط دیپلماتیک، تجاری و ترانزیتی تأکید کردند.
اخیراً نیز در 7 ژوئیه، دو کشور در نشستی در اسلامآباد توافق کردند که بر نهایی کردن توافقنامه چارچوب پروژه خط آهن ازبکستان-افغانستان-پاکستان تمرکز کنند و با اذعان به اینکه تروریسم تهدیدی برای امنیت منطقه است، بر تعامل دوجانبه برای رفع چالشهای پیش روی اتصال منطقهای تأکید کردند.
این بهبود در روابط، انگیزه جدیدی برای تسریع کار بر روی این پروژه فراهم کرده است و اگر آتشبس شکننده کنونی میان دو کشور پایدار بماند، تحقق این کریدور ریلی و تقویت جایگاه این سه کشور به عنوان کشورهای ترانزیتی برای تجارت منطقهای، بیش از پیش نزدیک خواهد بود.
