به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ سینمای ایران طی سالهای اخیر شاهد شکلگیری جریانهایی تازه و متفاوت است؛ آثاری که با نگاهی نقادانهتر به مسائل اجتماعی و روانشناختی، چهارچوبهای مرسوم قصهگویی را به چالش میکشند. فیلم «پیر پسر» ساخته اکتای براهنی از این دسته فیلمهاست که جسارت در انتخاب مضمون و توانایی کارگردان در مهندسی روایت را به نمایش میگذارد. در نقد فیلم پیر پسر باید بگوییم که این فیلم کوشیده تصویری متفاوت و تلخ از درون یک خانواده ایرانی ارائه دهد؛ جایی که بحرانهای اجتماعی و عاطفی زیر پوست زندگی روزمره جریان دارند و مخاطب را ناگزیر به بازاندیشی درباره پدیدههایی میکند که اغلب در سایه قرار گرفتهاند.
در همان آغاز نقد، باید به معرفی فیلم و جایگاه آن در سینمای معاصر ایران پرداخت. «پیر پسر» با تمرکز بر خشونت درون خانوادگی، پدرسالاری و زخمهای عمیق دوران کودکی پدیدههایی را به صحنه میآورد که کمتر در سینمای ایران با چنین صراحت و جسارتی روایت شدهاند. براهنی در این فیلم با ترکیب دقت روانشناسانه و چیدمان روایتی هوشمندانه قصه خانوادهای را بازگو میکند که ستون آن نه حمایتگر بلکه منبع فروپاشی است. فرزندانی که علیرغم بلوغ همچنان اسیر سلطه و ترس از پدری بیمار باقی ماندهاند نمادی از واقعیتی تلخ در لایههای پنهان جامعهاند. انتخاب چنین سوژهای بدون شک نیازمند جرئت و نگاهی تازه است؛ رویکردی که میتواند بحثهای گستردهای درباره بازنمایی روابط قدرت و سکوت در سینمای ایران برانگیزد.
فیلمنامه «پیر پسر» نقطه تلاقی ایدهای معاصر و روایتی ملتهب است. داستان جسورانه و دردناک فیلم، همانطور که در اخبار سینما این روزها حتماً شنیدهاید، خانوادهای متلاشی را به تصویر میکشد که نماد میلیونها خانواده درگیر با خشونت خانگی و سرکوب عاطفی است. پدری که خود مظهر بیماری و فروپاشی است محور روایتی میشود که سایه ترس و سلطهاش تا عمق جان شخصیتها رسوخ کرده است. دیالوگهایی مانند «او پدر ماست» تبدیل به پژواکی جمعی از ترسی تاریخی میشوند که تا سالها در ساختار خانههای ایرانی نهادینه باقی مانده است. براهنی باظرافتی کمنظیر روابط مخدوش والدین و فرزندان را واکاوی میکند و اجازه میدهد زخمها، تردیدها و سردرگمیهای شخصیتها بهعنوان بخشی از زیستبوم جامعه ایرانی بازنمایی شوند.
در ساختار روایی، فیلم هیچگاه به دام شعارزدگی یا سانتیمانتال شدن نمیافتد. کنش شخصیتها، بهویژه فرزندان خانواده، کاملاً باورپذیر و منطبق با شرایط محیطی آنهاست. کارگردانی اکتای براهنی در این فیلم ورای انتخاب موضوع در نوع تصویرگری خانه، تعاملات سرد و پرتنش اعضای خانواده و حتی استفاده از زوایای دوربین، تماشاگر را با طعم تلخی از حقیقت مواجه میکند. تصاویر بیپرده از خانهای که در ظاهر منسجم است اما از درون ترک برداشته نشان میدهد سینمای ایران میتواند بستری برای طرح مسائلی عمیقتر و ریشهایتر از همیشه باشد.
از دیگر نکات قابلتأمل میتوان به شخصیتپردازی پیچیده اما ملموس فیلم اشاره کرد. هر یک از اعضای خانواده بهگونهای قربانی نظام معیوب و سنتهای پوسیدهاند. حتی پدر خانواده علیرغم سیمای مخوف و سیطره مخربش گاه با نشانههایی از ضعف و انسانی بودن جلوهای خاکستری مییابد و از کلیشه دور میشود. فرزندان نیز با انتخابهای دشوار، تردیدها و تلاش برای رهایی از نظام بیمار سنتی، جنبههایی از مقاومت و شکنندگی را توأمان به نمایش میگذارند. بازی بازیگران «پیر پسر» قابلتحسین است؛ چراکه موفق شدهاند پیچیدگی روانی و رنجهای عمیق شخصیتهایشان را به شکلی صادقانه و بیپرده منعکس کنند.
در زمینه اجرا اما فیلم در برخی لحظات از لحاظ ریتم و انسجام فیلمنامه دچار افت میشود. اگرچه ایده مرکزی فیلم بسیار قدرتمند است، اما فرازوفرودهای داستانی گاهی بهواسطۀ دیالوگهای بیشازحد یا تأکید مضاعف بر تلخی ضرباهنگ روایت را کند میکنند. این مسئله تا اندازهای میتواند تأثیرگذاری نهایی فیلم را تحتالشعاع قرار دهد. همچنین گاهی تمایز میان واقعیت و ذهنیت شخصیتها بهدرستی برجسته نمیشود و ممکن است بخشی از مخاطبان را سردرگم کند؛ اما این نقصها در مقابل جسارتی که فیلم در تصویرسازی معضل خشونت خانگی و فروپاشی عاطفی خانواده به خرج داده کماهمیتتر جلوه میکند.
فضاسازی فیلم، بهرهگیری از رنگهای تیره و تصویربرداری از نماهای بسته و خفقانآور بهخوبی حالوهوای اضطراب و سرگشتگی حاکم بر خانواده را منتقل میکند. موسیقی متن با فضایی سرد و تکرارشونده تنهایی و انزوای شخصیتها را تقویت کرده و ضرباهنگ روایی را حفظ میکند. اوج هنرمندی کارگردان در جاهایی نمود مییابد که حتی در سکوت، عصیان و اندوه اعضای خانواده به چشم میآید؛ بدون نیاز به هیچ دیالوگی.
لایههای نقد اجتماعی در «پیر پسر» فقط منحصر به خانواده نمیماند، بلکه مفاهیم عمیقتری مثل حفظ ظواهر، سکوت درباره حقیقت و انتقال خشونت از نسلی به نسل دیگر را کنکاش میکند. فیلم ضمن دعوت به اندیشیدن و مواجهه صادقانه با مشکلات درونی، مرزهای پذیرش خطا و هویت را نیز به چالش میکشد. با این روایت «پیر پسر» موجب میشود تماشاگر متأثر شود، خشم بگیرد، تعجب کند و سرانجام با پرسشهایی درباره روابط انسانی و ساختارهای اجتماعی روبهرو شود.
در نگاهی کلیتر، فیلمهایی مانند «پیر پسر» در سینمای ایران امیدبخش است؛ چراکه نشان میدهد نسل جدید کارگردانان ایرانی به سراغ مسائلی میروند که سالها جزو خطوط قرمز بودند یا کمتر مجالی برای تصویرسازی مییافتند. چنین آثاری با بازنمایی واقعیات پنهان میتوانند نقش مهمی در شکستن تابوهای اجتماعی، شروع گفتمانهای تازه و حتی بهبود سیاستگذاریهای فرهنگی داشته باشند. اخبار سینما و تحلیلهای رسانهای در این روند نقش کلیدی دارند؛ چراکه نبض جامعه را با واکنش به فیلمهای متفاوتی همچون «پیر پسر» زندهتر و پویاتر میکنند.
خواندن بهترین نقدها در سایت From Cinema
سایت FromCinema با رویکرد تحلیلی در معرفی و نقد آثار سینمایی فضایی ارزشمند برای علاقهمندان به هنر هفتم را فراهم میکند و به کمک محتوای پژوهشی، اخبار سینمایی و نقدهای دقیق، سهم بزرگی در جریان سازی فرهنگی و افزایش سواد رسانهای ایفا میکند. مطالب این سایت مجموعهای غنی از گزارشها و تحلیلهایی درباره فیلمها، اخبار فیلم و جشنوارههای مطرح هستند که برای همه دوستداران سینما جذابیت دارد.
سایت فرام سینما به آدرس www.fromcinema.com با پوشش لحظهای رویدادهای مهم، نقدهای روز، معرفی فیلم و گزارشهای اختصاصی نقش پیونددهنده میان جامعه سینمایی و مخاطبان پرشور هنر هفتم را برعهده دارد. انتشار مطالبی مستقل، متکی بر تحلیل و برآمده از دغدغههای واقعی این سایت را به مرجعی برای گفتوگوی عمیق و فکری درباره سینمای روز تبدیل کرده است. «پیر پسر» نمونهای درخشان از آثار معاصر ایران است که با نقدهای جذابی در چنین سایتهایی فرصت دیده شدن بیشتر و آغاز بحثهای جدیتر را پیدا میکند.
