آیا همه چیز به پول ختم می‌شود؟

خبرنامه دانشجویان ایران: تکامل یافتگی در هر جامعه‌ای بستگی به تعداد افراد باسواد آن جامعه دارد و سطح سواد در هر جامعه‌ای مبتنی بر تعداد آکادمی‌ها و دانشجوهایی است که به معنای حقیقی کلمه دانشجو بوده و جوینده علم‌اند. کمی روی کلمه دانشجو تامل کنیم. دانشجو یعنی فردی که به دنبال دانش است و تلاش می‌کند که دانش اکتسابی داشته باشد و اولویت آن نگهداری یک سری محفوظات بی‌اهمیت در یک بازه زمانی خاص نیست. متاسفانه دانشجو در کشور ما به معنای حقیقی کلمه (آن هم نسبی) فقط در دوره PHD معنا پیدا می‌کند که دانشجو به معنای واقعی کلمه با علم رایانه، جستجوی پیشرفته، دانلود مقالات علمی لاتین و نوشتن رساله آشنا می‌شود و در این راستا حداقل ۳ تا ۴ سال تلاش بی‌وقفه انجام می‌دهد.

البته دوره دکترا هم برای خود قاعده‌ها و اسلوب خاص خود را دارد که توسط اساتید راهنما و مشاور در رساله کاملا نمایان می‌شود. اگر از جنبه دیگر بخواهیم به این موضوع بنگریم، دانشجو و خصوصا دانشجوی تحصیلات تکمیلی باید حداقل در زبان انگلیسی بتواند حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد و با علم رایانه هم در بعد نرم افزاری تا حدودی آشنا باشد؛ مثلا در زبان انگلیسی توانایی ترجمه پاراگرافی سه تا چهار خطی را ولو به صورت مفهومی داشته باشد و با نرم افزار‌های آفیس خصوصا پاورپوینت، ورد و اکسل آشنا باشد.

حال به اصل مطلب می‌پردازیم؛ آیا تمامی دانشجویان کار‌شناسی ارشد و دکترا تمامی ویژگی‌های ذکر شده را دارند تا بتوانند در دوره ارشد و خصوصا دکترا شرکت کنند و با این ویژگی‌ها بتوانند در علم روز آکادمیک سرآمد باشند؟ یعنی ملاک‌های حداقلی وجود دارد که یک دانشجوی تحصیلات تکمیلی حداقل باید داشته باشد تا بتواند دوره کار‌شناسی ارشد و دکترا را با شرایط خوبی پشت سر بگذارد. دانشگاه آزاد اسلامی تصمیماتی گرفته است مبنی بر اینکه ظرفیت دوره‌های تحصیلات تکمیلی خود را افزایش دهد و این افزایش عمدتا کمی است تا کیفی و بیشتر درآمد محوری مهم است تا شایسته سالاری.

نگرش غالب بر این است که تمامی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی در یک سطح قابل قبولی برای سطح تحصیلات تکمیلی نیستند و عده اندکی قابلیت‌های که ذکر شد را برای دانشگاه آزاد اسلامی دارند. البته این جمله به معنی بی‌احترامی به تمامی دانشجویانی که در دانشگاه آزاد تحصیل می‌کنند نیست، چرا که امکانات دانشگاه هم در شکوفایی استعداد‌ها دخیل هستند و پتانسیل مجموعه می‌تواند در شکوفایی هر چه بیشتر دانشجویان مثمر ثمر باشد و این بدان معناست که دانشجو و امکانات در یک همبستگی قوی و مثبت قرار دارند که به هر میزان امکانات افزایش یابد استعدادهای شگرف دانشجو شکوفا خواهد شد.

طبق گفته رئیس مرکز آزمون دانشگاه آزاد اسلامی، با تصویب رشته‌های جدید در دانشگاه آزاد اسلامی از مهرماه سال ۹۳ شاهد افزایش ۲۰ هزار نفری پذیرش دانشجوی کار‌شناسی ارشد و دکترای تخصصی هستیم. دکتر میرزاده، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نیز در خصوص افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو در مقاطع کار‌شناسی و دکترای این دانشگاه گفت: «ظرفیت پذیرش دانشجویان کار‌شناسی ارشد و دکترا با تجمع پردیس‌ها و واحد‌های علوم و تحقیقات افزایش می‌یابد.»

با مطالعه این دو جمله از دو مسئول ارشد دانشگاه آزاد اسلامی می‌توان دریافت که استراتژی و مشی این دانشگاه جذب حداکثری و دفع حداقلی است. این استراتژی شاید در وهله اول به نفع دانشجویان به نظر برسد اما بیش از همه دانشگاه در این مورد ذی نفع خواهد بود. اولا باید پرسید افزایش ظرفیت‌ها بدون در نظر گرفتن زیر ساخت‌ها و امکانات و دریافت شهریه سنگین یک پارادوکس چند جانبه ایجاد می‌کند که چطور وقتی تعداد دانشگاه‌ها افزوده نشده و امکانات تمامی دانشگاه‌ها آن چنان نیست که درشان دانشجویان تحصیلات تکمیلی باشد، چگونه و با چه پشتوانه‌ای اقدام به جذب حداکثری دانشجو شده است. ثانیا افزایش ظرفیت به چه قیمتی؟ به قیمت مدرک‌گرایی و محفوظات‌گرایی که آسیب اول آن دامنگیر کشورمان می‌شود و ما را هر چه بیشتر از مسیر توسعه باز می‌دارد؟

هدف از حضور دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی چیست؟ آیا صرفا پرداخت هزینه برای حضور در کلاس معیار دانشجو بودن است؟ «علم باید نقش کاربردی داشته باشد و تاثیر آن بر زندگی مردم نمایان باشد.» این جمله‌ای طلایی و کلیدی از دکتر حسن روحانی، رئیس جمهور کشورمان است که نشان می‌دهد علم به سمت کیفیت باید حرکت کند و تنها در نظر گرفتن کمیت نمی‌تواند راهکار موثری برای حل مشکلات کلان کشور باشد.

پس می‌توان این طور استنباط کرد که افزایش ۲۰ هزار دانشجو نمی‌تواند به دنبال ایجاد هدف برای کمک به علم اندوزی کاربردی کشور باشد بلکه کمکی است به منظور جلوگیری از کاهش منابع مالی، جلوگیری از زیان آوری واحد‌ها و بهره گیری هر چه بیشتر از ظرفیت‌ها و صندلی‌های خالی است تا از این طریق تراز مالی منفی دانشگاه را پوشش دهد و مشکلات مالی دانشگاه از این طریق رفع و رجوع شود.

دانشگاه آزاد اسلامی برای اینکه نشان دهد چقدر در صحبت‌های خود مصر است و قصد کمک به علم و دانش در بخش تحصیلات تکمیلی را دارد باید پارامترهای بسیاری را در جهت گزینش افراد الیت و برگزیده از جمله میزان آشنایی با زبان انگلیسی، یادگیری عملی فرد از دوره کار‌شناسی، میزان آشنایی با علوم روز مثل رایانه، آشنایی با مجلات و مقالات خارجی، تولید علم کاربردی و امثال آن سنجیده و بر اساس آن تصمیماتی را اتخاذ می‌کرد که یقینا با این روش استراتژیک و مهم مطمئنا تعداد برگزیدگان به کمتر از ظرفیتی که مد نظر گرفته شده است می‌رسید. دانشگاه آزاد اسلامی می‌باید در کنار حل مشکلات مالی با افزایش بیلان مالی، به دنبال افزایش سطح کیفی معلومات دانشجویان به عنوان آینده سازان کشور نیز باشد تا از این طریق به تعالی هر چه بیشتر علمی در کشور کمک کند.

* گزارش از سمیه زرچینی