چرا نماینده مجلس ما باید برای ساخت پل در حوزه انتخابیه‌اش تلاش کند اما برای معضل قاچاق که حل آن 70 درصد مشکل بیکاری کشور را حل می‌کند، تلاشی نداشته باشد؟ واردات 25 میلیارد دلار کالای قاچاق در سال یعنی بیکاری 2.5 میلیون نفر در سال. مگر ما چند بیکار در کشور داریم؟ 4 میلیون نفر.
خبرنامه دانشجویان ایران: اسماعیل رئیسی، کارشناس اقتصادی و مترجم کتاب «بهای نابرابری» به نویسندگی نوبلیست اقتصاد، ژوزف استیگلیتز، در دومین روز از سی و دومین نشست سراسری اتحادیه جنبش عدالتخواه دانشجویی به سخنرانی درباره «آسیب‌شناسی مجلس» پرداخت.
به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ وی در جمع دانشجویان اظهار داشت: از پیتر دراکر که به عنوان پدر مدیریت جهان شناخته می‌شود پیش از مرگش این سوال پرسیده شد که بزرگترین مشکل پیش روی قرن آینده چیست؛ که پاسخ داده بود: «تفکیک کارایی از اثربخشی».
رئیسی با بیان اینکه اگر فردی از اصفهان به مقصد تهران با ماشین و امکانات مناسب آغاز به حرکت کند اما این حرکت او به سمت شیراز باشد، این یعنی این فرد با وجود امکانات و ابزار لازم و کارآیی مناسب، حرکتی اثربخش ندارد. او دارد در هدف و مقصدش دور می‌شود با اینکه ابزار لازم را در اختیار دارد.
این محقق و مترجم اضافه کرد: بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا به دلیل اشتباه گرفتن کارآیی از اثربخشی، متحمل شکست‌های سنگینی شده‌اند. به این معنا که لوازم و ابزار را به خوبی فراهم آورده بودند، اما هدف و مسیر را اشتباه تعیین کردند.
مترجم کتاب «بهای نابرابری» عنوان کرد: به عنوان مثال بخش مربوط به اشتغال کشور. می‌بینید که حجم قابل توجهی از قوانین در کشور داریم که مستقیم و غیرمستقیم برای بخش اشتغال در نظر گرفته شده اما حفره‌ای به نام قاچاق، در نظر گرفته نمی‌شود و در نتیجه کل این قوانین و مصوبات از بین می‌رود و خنثی می‌شود. سالانه 25 میلیارد دلار واردات قاچاق به ایران ماست در حالی که 50 میلیارد دلار واردات کل کشور است و در ازای هر یک میلیارد دلار واردات قاچاق، 100 شغل از بین می‌رود. قاچاق را نمی‌بینیم و برایش برنامه‌ریزی نمی کنیم در نتیجه کل نظام قانونی‌ای که برای اشتغال چیده‌ایم، ابتر و خنثی می‌شود.
چرا از ظرفیت شهرداری‌ها برای حل مشکلات کشور استفاده نمی‌شود؟
این فعال اجتماعی با بیان اینکه شهرداری تهرن برای سال آینده بودجه 18 میلیارد تومانی پیشنهاد داده است، گفت: دولت بودجه حدود 50 تا 60 هزار میلیارد تومان تسلیم مجلس کرده است. بودجه عمرانی کشور رقمی حدود 30 هزار میلیار تومان است. یعنی بودجه شهرداری تهران نصف بودجه عمرانی کل کشور است. آیا نمی‌توان از توان و ظرفیتی که در شهرداری‌های کشور با بودجه های بالا وجود دارد، برای حل بسیاری از مشکلات کشور از جمله بیکاری، استفاده کرد؟
رئیسی با اشاره به بودجه بالای شهرداری تهران و ساخت و سازها و هزینه‌های جاری این شهر، تاکید که این موضوع ناشی از تفکری است که بین مرکز و پیرامون، تفاوت قابل توجهی قائل است. به مرکز رسیدگی و پیرامون فراموش می‌شود.
با وجود 720 قانون مالیاتی، از مالیات‌گریزترین کشورهای جهانیم
این کارشناس اقتصادی بیان کرد: 110 سال است که داریم در کشور قانون تصویب می‌کنیم. ده هزار قانون داریم. تنها 720 قانون در حوزه مالیات داریم اما یکی از مالیات گیریزترین کشورها هستیم. این فرارها و گریزهای مالیاتی از کجاست؟ این فرارها یعنی خوردن سرمایه‌های ملی و بیکاری جوانانی مانند شما. اکنون یکی از اصلی‌ترین مشکلات اصلی کشور، بیکاری است. موضوعی که بسیاری از مردم نیز آن را به عنوان یکی از اصلی‌ترین مشکلات می دانند.
وی با بیان اینکه بحث کارایی و اثربخشی را در بسیاری از حوزه‌ها می‌توان مد نظر قرار داد و در حالی که در کشور ساختار بسیار عریض و طویلی وجود دارد اما عملا خروجی‌ای از این ساختارها نمی‌بینیم، تصریح کرد: به عنوان مثال در سازمان تبلیغات اسلامی که برایش هدف تبلیغ دین و دین‌دارتر کردن مردم به وجود آمده، این هزینه‌های هنگفت صورت می گیرد اما خروجی آن انگار می‌شود چاپ تراکت در زمان راهپیمایی‌ها. آن وقت مردم می‌بینند که جوانان‌شان بیکار هستند اما این حجم عظیم از امکانات و بودجه‌ها صرف جایی می‌شود که اثربخشی خاصی ندارد.
300 نفر را با هزینه 20 میلیون در دقیقه در مجلس جمع کنیم که تعرفه ثبت‌نام کنکور تصویب کنند؟
فرض کنیم یک قرن به عقب بازگشته‌ایم و برای اولین بار می‌خواهیم مجلس تشکیل دهیم. 300 نفر از چهار گوشه کشور را جمع می‌کنیم با هزینه‌ای که اکنون هر دقیقه از جلسات مجلس مبلغ 20 میلیون تومان هزینه برمی‌دارد. آنگاه رسالت آن‌ها چیست؟ وضع قانون؟ چرا باید 300 نفر را از چهار گوشه کشور جمع کنیم که قانون تصویب کند؟ که بیایند تعرفه ثبت‌نام کنکور تصویب کنند یا ایران به انجمن امور باغبانی الحاق شود؟ لیست مصوبات مجلس را نگاه یبیندازید. وقت نمایندگان ما صرف بحث د رمورد چه چیزهایی می‌شود؟ آیا از مجلس قوانینی برای رفع مشکلات اصلی کشور به تصویب می‌رسد؟
پارلمان ها از مسیر اصلی خود خارج شده‌اند
این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: به نظر من پارلمان‌ها در جهان از مسیر اصلی خود خارج شده‌اند؛ ایران و فرانسه و ... هم ندارد. ببینید در سوگندنامه نمایندگان ایران یک بار سوگند به پایبندی به قرآن مجید آمده است و دو بار سوگند برای حفظ استقلال کشور. در اصل 300 نفر را در زیر یک سقف جمع می‌کنیم که از استقلال کشور حمایت کنند. بسیاری از طرح‌هایی که در مجلس مورد بررسی قرار می‌گیرد باید در خانه‌های اصلی خود که همان نظام مهندسی و نظام پزشکی و.... تصویب شود نه مجلس.
بحث «تخصص‌گرایی» در مجلس صد در صد غلط است
رئیسی با بیان اینکه اکنون دارند بحث صد در صد غلط «تخصص‌گرایی» در مجلس را مطرح می‌کنند، توضیح داد: قوانین چرا به وجود می‌آیند؟ بستر بسیاری از قوانین که دولت در قالب لایحه به مجلس ارائه و مجلس در قالب طرح تصویب می‌کنند، برای رفع مشکلات کشور است. یعنی دولت فلان مشکل را در فلان استان یا شهر می‌بیند و به عنوان لایحه به مجلس می‌دهد و این لایحه توسط متخصصان دولت و حاصل کار ده‌ها یا صدها نفر است. البته همین لایحه اشکالات بسیاری دارد اما به هر حال وارد مجلس می‌شود. در مجلس چه اتفاقی می‌افتد؟ 273 نفر در مجلس نشسته‌اند. شاید تنها دو یا سه نفر در این حوزه‌ای که لایحه به مجلس ارائه شده، تخصص داشته باشند. چطور می‌شود این حاصل کار صدها کارشناس وارد مجلسی با دو سه کارشناس می‌شود؟ و به این صورت لایحه دولت با نواقص بسیاری در مجلس چکش‌کاری شده و با مشکلات بیشتری بیرون می‌آید.
این محقق و مترجم اضافه کرد: گفته می‌شود فلان لایحه در مجلس کارشناسی شد، در حالی که درست عکس این اتفاق می‌افتد و قوانین غیرکارشناسی تصویب می‌شود. باید بررسی و تصویب بسیاری از این طرح‌ها و قوانین را به عهده مراکز دیگر از جمله شورای عالی استان‌ها بگذاریم و اطراف مجلس را خلوت کنیم، برای رسیدگی به مشکلات اساسی و تصویب قوانین اصلی کشور.
اگر در هر دوره چهارساله مجلس‌ها، تنها یک مشکل اساسی کشور حل شده بود، اکنون مشکلی اساسی نداشتیم
رئیسی با اشاره به اینکه اکنون به استقبال مجلس دهم می‌رویم، اظهار داشت: اگر در هر دوره چهارساله مجلس‌ها، تنها یک مشکل اساسی کشور حل شده بود، اکنون دیگر مشکل بزرگ و اساسی‌ای در کشور وجود نداشت. مگر کشور ما چند مشکل اساسی و عمقی دارد؟
این فعال اجتماعی و پژوهشگر بیان داشت: عملا آنچه به عنوان شأن و وظیفه مجلس برای قانون‌گذاری تعیین شده از بین رفته است و کار نمایندگان مجلس ایران شده پیگیری برای حل مشکلاتی خرد و جزئی، نظیر فراهم‌آوری دستگاه MRI بیمارستان حوزه انتخابی‌شان یا افتتاح فلان جاده و... . نمایندگان بسیار پرکار و تلاشگر هستند اما این کارها و تلاش‌ها برای این چارچوب مشکل‌داری است که ذکر شد. یعنی تلاش نماینده به جای صرف شدن در راه حل مشکلات اساسی کشور و تصویب قوانین اصلی، به کار در حوزه انتخابیه‌اش هدایت می‌شود.
وی افزود: این تلاش‌های نمایندگان در مسائل ریز حوزه انتخابیه‌شان، یعنی کارآیی و نه اثربخشی. نمایندگان ما اینقدر درگیر مسائل کوچک و خرد حوزه انتخابیه خود هستند که مسائل ملی را از یاد می‌برند. همین به قول شما دانشجوها، تصویب بیست دقیقه‌ای برجام در مجلس، یعنی هنوز برای نمایندگان ما اهمیت این موضوع جا نیفتاده و این تناسبات و اولویت‌بندی‌ها در کشور مغفول واقع شده است. گاه درباره یک موضوع خیلی ریز و جزئی در مجلس، طولانی مدت بحث می‌شود اما درباره مسائل کلان و اصلی کشور گاه می‌بینید ظرف چند دقیقه کارشان پایان می گیرد.
مترجم کتاب «بهای نابرابری» با اشاره به اینکه رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز رسما اعلام کرد که گمرگ بندعباس به عنوان اصلی‌ترین کانال وارداتی کشور تنها یک دستگاه اسکنر دارد، عنوان کرد: یعنی روزانه 4 هزار کانتینر در این گمرک تنها با یک اسکنر کنترل می‌شود! چرا نماینده مجلس ما باید برای ساخت پل در حوزه انتخابیه‌اش تلاش کند اما برای معضل قاچاق که حل آن 70 درصد مشکل بیکاری کشور را حل می‌کند، تلاشی نداشته باشد؟ واردات 25 میلیارد دلار کالای قاچاق در سال یعنی بیکاری 2.5 میلیون نفر در سال. مگر ما چند بیکار در کشور داریم؟ 4 میلیون نفر.
این محقق و مترجم با بیان اینکه یکی از وظایف بسیار مهم مجلس است که تا الان جدی گرفته نشده «نظارت بر اجرای قوانین» است، گفت: بخش قابل توجهی از مشکلاتی که امروز در کشور مشاهده می‌کنید به این دلیل است که هر جا قانون جامعی داریم، به خوبی اجرا نمی‌شود در حالی که نظارت بر حسن اجرای قانون بر عهده مجلس است. اما انگار مجلسی‌ها علاقه دارد در ساختمان خود بنشینند و قانون تولید کنند و اکنون مجلس تبدیل به کارخانه تولید قانون است و با تورم قوانین مواجه هستیم. به عنوان نمونه تنها در حوزه مالیات 720 قانون داریم اما این قوانین اجرا می‌شود؟ چرا سهم مالیات کشور از مجموع درآمد کشور کمتر است و نیمی از این حجم را حقوق‌بگیران ثابت دولت پرداخت می‌کنند. یعنی کشور برای اخذ مالیات ابتدا به سراغ خرده‌پاها می‌رود و آنجاهایی که سرمایه‌های هنگفت جمع شده است، از پرداخت مالیات فرار می‌کنند.
در ایران گزارش‌های تحقیق و تفحص تنها در میان دعوای جناح‌های سیاسی بیرون می‌آید
توماس پیکتی ، یکی از اقتصاددان‌های مشهور دنیا، پیشنهادی برای جامعه آمریکا داده است اما باید ما هم تاملی داشته باشیم، وی گفته است که هر کس بیش از یک میلیون دلار در سال درآمد دارد باید 80 درصدش را مالیات دهد. این یعنی در دنیا مالیات از اهمیت بالایی برخوردار است. اما ما اغلب درآمد مالیاتی‌مان از آن کاسب خرده‌پایی است که در حقیقت اصلا نباید از او مالیات گرفته شود. این‌ها کار را سخت می کند. هم دلخوری‌ها را از جمهوری اسلامی بالا می‌برد و هم نشانه این است که اثربخش عمل نمی‌کنیم. اگر مالیات را جذب می‌کردیم و به چرخه جامعه بازمی‌گردانیدم نباید اکنون اینقدر بیکار داشته باشیم.
این مترجم و کارشناس اقتصادی اضافه کرد: نظارت بر حسن اجرای قانون اگر از تصویب قانون پراهمیت‌تر نباشد، کم اهمیت‌تر هم نیست. تا به حال چه تعداد گزارش تحقیق و تفحص در مجموعه‌های مختلف وجود دارد؟ اغلب این گزارش‌های تحقیق و تفحص کشور ما در دعواهای جناح‌های سیاسی برای رو کم کنی و ضعیف کردن طرف مقابل به وجود می‌آید.
کاداستر سال‌های سال است بر زمین مانده
رئیسی همچنین با اشاره به طرح "کاداستر" به عنوان یکی از طرح‌های اساسی‌ای که با شناسایی دقیق املاک، شیرازه زمین‌خواری در کشور را از بین می‌برد، گفت: «کاداستر» سال‌های سال است که روی زمین مانده است. آیا برای مبارزه با زمین‌خواری باید اینقدر تعلل از خود نشان دهیم. این تعلل و ضعف ما بازمی‌گردد به ضعف در نظارت بر حسن اجرای قانون.
این کارشناس مسائل اقتصادی تاکید کرد: از نمایندگان‌تان متفاوت مطالبه داشته باشید. پیگیری مشکلات جدی کشور را از نمایندگان‌تان بخواهید. آن‌ها را به چالش بکشید که چرا در دوره‌های مختلف مجلس، مشکلات اصلی کشور حل نشده است؟ به طور جدی درباره بیکاری چه طرحی دارند؟
سرمایه خارجی گاه از سرباز خارجی خطرناک‌تر است
وی با اشاره به اینکه اکنون دولت تمرکز خود را روی سرمایه‌گذاری خارجی گذاشته است، بیان کرد: بارها گفته‌ام که سرمایه خارجی گاه از سرباز خارجی خطرناک تر است زیرا می‌تواند قدرت چانه‌زنی بین‌المللی را به نفع خودش و ضرر ما تغییر بدهد. می‌تواند با سرمایه‌اش بسیاری از ساختاری کشور ما را تحت تاثیر قرار داده و یا حتی دگرگون کند.
از نمایندگان‌تان متفاوت مطالبه کنید/ نمایندگان را به چالش بکشید
این مترجم و فعال اجتماعی همچنین گفت: تا زمانی که مردم ندانند چه چیزی از نماینده می‌خواهند، این وضعیت باقی می‌ماند. اگر شما قشر روشنفکر این بحث های جدی را وارد جامعه نکنید، مطالبه مردم در سطح پایین باقی می‌ماند. به مردمی که تنها مطالبه‌شان از نماینده، تعویض لامپ یا آسفالت کوچه است، نباید نقدی وارد کنیم زیرا باید پرسید که ما چقدر مباحث جدی را در بین مردم رواج داده ایم؟
در ادامه رئیسی در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان مبنی بر اینکه نمایندگان ما از حوزه انتخابیه‌شان رای می‌آورند چرا نباید به مسائل ریز حوزه خود توجه داشته باشند، تصریح کرد: چرا تمام فعالان اقتصادی کشور تمایل دارند اولین جا برای کارشان، تهران باشد؟ واضح است زیرا تهران 15 میلیون نفر جمعیت دارد. این یعنی مدل توسعه ما اشتباه است و نتیجه‌اش این است که در جایی از کشور فردی با شیر حمام می‌کند و فردی آب آشامیدنی‌اش را از چاه می گیرد.
وی با اشاره به اینکه نماینده تمام بار مشکلات در حوزه انتخابیه را به دوش می‌کشد و مقصر تنها نماینده نیست و به مدل توسعه کشور نیز مربوط می‌شود،افزود: مدل توسعه کشور مبنای فلسفی‌اش این است که نباید همه امکانات را در اختیار همه مردم قرار دهی زیرا توجیه اقتصادی ندارد!! این یعنی تئوریزه کردن عقب‌ماندگی برخی مناطق ایران در قبال پیشرفت برخی مناطق دیگر.
مدل توسعه لیبرال‌سرمایه‌داری حاکم بر کشور یعنی توسعه بر مبنای توجیه اقتصادی
این کارشناس مسائل اقتصادی اذعان داشت: ریشه مشکلات ما برمی‌گردد به مدل توسعه کشور که مدلی مبتنی بر اندیشه لیبرال سرمایه‌داری است، اندیشه‌ای که همه چیز را بر پایه اقتصاد توجیه می‌کند. مثلا زمانی بحث بر سر این بود که راه‌آهن برای شیراز مناسب نیست، زیرا توجیه اقتصادی ندارد. یعنی مردم یک شهر از امکانی محروم شوند زیرا مبنای توسعه کشور ما بر مبنای اقتصادی است.
اسماعیل رئیسی در پایان خاطرنشان کرد: مردم اگر توجیه شوند، این مدل توسعه کشور دوام نمی‌یابد زیرا مدیران مجبور می‌شوند با فشار مردم این مدل را اصلاح کنند. از هرجا که شروع کنیم، برنده‌ایم. ما باید تک به تک مردم شهر و کشورمان را نسبت به این قضایا آگاه کنیم.
