خبرنامه دانشجویان ایران: آئین نامه آموزشی دوره دکترای تخصصی که در جلسه 871 این شورا تصویب شده است برای اجرا ابلاغ شد و برای دانشجویان ورودی سال تحصیلی 1395 و بعد از آن الزامی است.
به گزارش خبرنگار صنفی – آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ تصویب آئین نامه آموزشی دکتری تخصصی بهانه‌ای شد تا به یکی از موضوعات مغفول در این آئین نامه بپردازیم.
بهتر اگر بگوییم، مقوله «پژوهانه» برای دانشجویان دکتری، یکی از موضوعاتی است که نه مغفول مانده، نه فاقد آئین نامه است، بلکه فقط در اجرای قوانین مربوط به آن از سوی مسئولین، کوتاهی می‌شود.
جالب تر اینکه اگر سری به دانشگاهها بزنید، دانشجویان دکتری یا از پژوهانه خبر ندارند، یا از عدم توجه مسئولین و سرازیر شدن بودجه‌های آموزش عالی به این بخش، شکایت دارند.
پژوهانه چیست؟
گرانت یا وام بلاعوض، بودجه‌ای است که به نهادها، موسسات، شرکت‌ها یا افراد اعطا می‌شود. اغلب گرانت‌ها برای انجام کار یا پروژه خاصی داده می‌شوند و درجاتی از گزارش دهی را نیاز دارند. انواع پروژه‌ها (پروژه‌های عمرانی، فرهنگی، بهداشتی، آموزشی، پژوهشی و...)را می‌توان با حمایت گرانت‌ها انجام داد. به عنوان مثال «گرانت پژوهشی»، گرانتی است که برای انجام طرح پژوهشی اعطا می‌شود. معادل فارسی «گرانت پژوهشی»، کلمهٔ «پژوهانه» است. کلمهٔ پژوهانه، واژهٔ مصوب فرهنگستان و به معنای حق‌التحقیق است.
در پژوهانه‌های پروژه‌ای متقاضی(حقیقی یا حقوقی) پروپوزال خود را به نهاد بودجه دهنده ارائه می‌کند. ایده‌ی اولیه این پروپوزال ممکن است از جانب متقاضی باشد و یا متقاضی پروپوزال را در پاسخ به یک RFP تهیه کرده باشد.
پژوهانه‌های غیر پروژه‌ای نیز برای موارد خاص اعطا می‌شوند؛ مثل کمک به بازماندگان بلایای طبیعی، جویندگان کار، کمک هزینهٔ تحصیلی به دانشجویان و ... .
پژوهانه‌دهندگان گوناگون و متنوع‌اند؛ مثل: دولت‌ها و نهادها و سازمان‌های دولتی، صنایع و شرکتهای خصوصی، نهادها و سازمان‌های بین‌المللی، NGOها و نیز بنیادهای خیریه. البته افراد حقیقی نیز می‌توانند به عنوان گرانت دهنده مطرح هستند اما آنچه در اینجا برای ماه اهمیت دارد، دانشگاهها و نهادهای تحقیقاتی و شرکت‌عهای دانش بنیان وابسته به وزارت علوم، بنیاد ملی نخبگان و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور هستند.
پژوهانه به دانشجویان کدام رشته‌ها یا دانشکده‌ها تعلق می‌گیرد؟
پژوهانه بدون در نظر گرفتن اینکه دانشجویان دکتری در چه رشته یا دانشکده در حال تحصیل هستند، در صورتی که شرایط تحصیلی آن‌ها با شرایط مندرج در آیین نامه پژوهانه مطابقت داشته باشد، پژوهانه به ایشان تعلق می‌گیرد.
شرایط عمومی دریافت پژوهانه چیست؟
بر اساس آیین نامه طرح پژوهانه، دانشجویان دکتری که مشروط، محروم از تحصیل، انصرافی، اخراجی، بورسیه سازمان‌ها و ارگان نباشند شرایط عمومی دریافت پژوهانه را دارا می‌باشند. همچنین بر اساس آیین نامه پژوهانه، دانشجویان نباید به صورت تمام وقت یا پاره وقت یا به هر صورت دیگری در خارج دانشگاه اشتغال به کار داشته باشند و باید در دانشگاه حضور موثر داشته و حداقل 30 ساعت در هفته در دانشگاه صرف اجرای مراحل رساله خود نمایند.
شرایط تحصیلی دانشجویان برای دریافت پژوهانه به چه صورت باید باشد؟
بر اساس آیین نامه طرح پژوهانه، دانشجویان دکتری باید تا نیمسال پنجم تحصیلی از طرح رساله خود دفاع نمایند. همچنین پس از دفاع از طرح رساله باید طی دو نیمسال در اجرای مراحل رساله 50درصد پیشرفت داشته باشند و پس از طی این مرحله دو نیمسال فرصت دارند که دفاع نهایی از رساله خود را انجام دهند. به عبارت دیگر دانشجویان 4 نیمسال پس از دفاع از طرح رساله، باید فارغ التحصیل گردند.
آخرین آئین نامه تعریف پژوهانه و شرایط اختصاص و پیشبرد آن با دانشجویان، متعلق به سال 88 است که در تاریخ 20 اسفندماه 1392 نیز اصلاحیه‌ای بر آن خورده است. فایل کامل آن را می‌توانید از اینجـــــا در یافت کنید.
خبری از پژوهانه نیست...
اما در آئین نامه دکتری تخصصی که امروز تصویب و ابلاغ شد، هیچ حرفی از پژوهانه به میان نیامده است و ظاهرا باید با همان ساز و کار قبلی درباره پژوهانه صحبت شود، که البته به نظر می‌رسد وضع پژوهانه با قبل تفاوتی نکند!
وضعیت فعلی پژوهانه در بین دانشجویان دکتری
آئین نامه جدید چه می‌گوید؟
مهمترین محورهای آئین نامه جدیدی که امروز منتشر شده است، مبتنی بر شرایط لازم و کافی برای بهره‌مندی از حق تحصیل در این دوره است؛ براساس این آئین نامه، دارا بودن مدرک رسمی پایان دوره کارشناسی ارشد مورد تایید وزارت علوم،تحقیقات و فناوری و بهداشت درمان و آموزش پزشکی، داشتن صلاحیت علمی و عمومی ورود به موسسه طبق ضوابط، و احراز توانایی در زبان خارجی طبق شیوه نامه مصوب مؤسسه از شرایط ورود به دوره دکترای تخصصی است.
بر اساس این آئین نامه، اموزش رایگان برای هر دانشجو در دوره دکترای تخصصی صرفا یک بار امکان پذیر است و تحصیل همزمان دانشجو در همان دوره یا دوره‌های دیگر تحصیلی و تغییر رشته و انتقال ممنوع است.
مدت تحصیل در دوره دکترای تخصصی حداقل 6 نیمسال و حداکثر هشت نیمسال است و هر نیمسال هجده هفته شامل 16 هفده هفته آموزش و 2 هفته ارزشیابی است. در صورتی که دانشجو در مدت مقرر دانش آموخته نشود مؤسسه می‌تواند به پیشنهاد استاد راهنما مدت تحصیل را تا دو نیمسال دیگر افزایش دهد.
بر اساس این آئین نامه، تعداد واحدهای تحصیلی دوره دکترای تحصصی 36 واحد است که 12 تا 18 واحد آن آموزشی و 18 تا 24 واحد پژوهشی است و دانشجو باید در هرنیمسال تحصیلی حداقل 6 و حداکثر 10 واحد درسی را انتخاب کند.
در این آئین نامه، نمره قابل قبول برای هردرس 14 از 20 و میانگین کل قابل قبول، 16 از 20است و دانشجوی مشمول آموزش رایگان در صورت عدم کسب نمره قبولی یا حذف غیر موجه آن، موظف است برای انتخاب مجدد همان درس یا درس جایگزین، هزینه مربوطه را براساس مصوبه هیئت امنا پرداخت کند.
بر اساس این آیین نامه، چاپ یک مقاله علمی مستخرج از رساله دانشجو، شرط دفاع از رساله تعیین شده است و هیئت داوران دفاع از رساله را 3 عضو هیئت علمی علاوه بر استادان راهنما و مشاور تشکیل می دهند که یک عضو از داخل موسسه و دو عضو دیگر از خارج از مؤسسه انتخاب می شوند و روز دفاع از رساله و کسب درجه قبولی، تاریخ فارغ التحصیلی دانشجو محسوب می‌شود.
بد نیست نگاهی به فایل کامل این آئین نامه بیاندازید تا کم اهمیتی مسائل پژوهشی، بیش از گذشته در نگرش وزارت علوم مشخص شود. فایل این آئین نامه را می‌توانید از اینجــــا ببینید.
