به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ یکی از کارهای مفید میتواند برداشتن موانع ریز و درشت از سر راه سازندگان ایده های خام باشد؛ موانعی با نام تسهیلات، استاندارد، مجوز، مالیات، بیمه و... در واقع بروکراسی ای که به دلیل دولتی بودن اقتصاد، حجیم تر و سنگین تر شده و حالا به مانعی برای تولید ایده تبدیل شده است و مدیران شرکت ها مدعی هستند که با این معضالت دست به گریبانند.
از سوی دیگر هستند افرادی که همین پیچ و خم های اداری را هم نمی دانند، فارغ التحصیلان دانشگاهی «خوش فکر» مصداق این نوع افراد هستند که به دلیل ناآگاهی از چگونگی حضور در بازار دانش بنیان و کارآفرین، به ناچار به دنبال کار کارمندی و رابطه بازی برای حضور در یک اراده میروند.
ما سعی داریم در سلسله شماره هایی ضمن پرداختن به مشکلات شرکت های دانش بنیان، به معرفی افراد کارآفرین موفق در این عرصه با تشریح رمز موفقیت آنها بپردازیم. ماهنامه فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری یکی از منابع اصلی این گزارش ها است.
شرایط را برای شرکت های نوپا سهل کنند
شرکت «بهتا پایش شمال » در سال 89 تاسیس شد و در سال 93 به جرگه شرکت های دانش بنیان درآمد. بهتا پایش شمال در صنعت آب و فاضالب و محیط زیست فعالیت میکند، البته در حوزه خدمات گلخانه ای نیز فعالیتهایی دارد. تمام این فعالیتها با مدیریت بهشتی دافچاهی انجام می شود.
او برای ورود به بازار، تبلیغات را یکی از ارکان اصلی میداند و به آن پرداخته است. این شرکت از فضاهای مجازی مانند تلگرام، اینستاگرام و وب سایت غافل نبوده و این ابزار را وسیله تبلیغات خود قرار داده است. البته در کنار بهره بردن از دنیای جدید مجازی، ابزار فیزیکال قدیمی نظیر بروشور و کاتالوگ نیز تهیه کرده است تا سهم بیشتری از بازار را به دست بیاورد. تبلیغات چهره به چهره نیز از رسوم قدیمی بازاریابی است و هر محصولی به فراخور حال خود از آن بهره می برد.
دفتر اصلی شرکت بهتا پایش شمال در رشت واقع شده، اما طی همین دو سالی که از فعالیتش در عرصه شرکت های دانش بنیان میگذرد، توانسته نمایندگی خود را در تهران به ثبت برساند. این شرکت در بخش دولتی بیشتر با شرکت های تابع وزارت نیرو سر و کار دارد؛ شرکت های آب و فاضلاب استان ها، شرکت های آب منطقه ای استان ها، جهاد کشاورزی و... این شرکت تنها به بخش دولتی اکتفا نکرده و از آن جا که آینده را در دستان بخش خصوصی م یدیده، به این بخش نیز پرداخته است.
بهتا پایش شمال با توجه به خدماتی که ارائه میکند، در ابتدای امر بازارسنجی لازم را انجام میدهد تا بازار مورد نیاز خود را بشناسد. البته تمام این کارها با در نظر گرفتن هدف شرکت دنبال می شود. به عنوان مثال در زمینه تصفیه فاضلاب با شرکتها و کارخانجات شهرکهای صنعتی که نیاز به این محصول دارند، وارد مذاکره میشود و با توجه به حجم به دست آمده از بازار، برنامه مالی و فنی کار سنجیده شده و وارد مرحله تولید محصول می شود.
مدیرعامل این شرکت در زمینه حمایت های دولتی می گوید: «دولت در زمینه ارائه تسهیلات تشویقی، فعالیتهایی را از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی انجام داده است. اتفاقا ساز و کار خوبی را نیز در پیش گرفته است، اما در بخش شرکت های نوپایی که می خواهند فعالیت خود را شروع کنند، باید کارهایی صورت بگیرد و شرایط کمی تسهیل شود. مثال در زمینه ارائه تسهیلات و ضمانت هایی که باید برای دریافت تسهیلات در نظر گرفته شود، کمی شرایط سختگیرانه است.»
در کنار این موارد بحثی که شرکت های دانش بنیان با آن روبه رو هستند، استانداردها و مجوزهاست. به اعتقاد بهشتی، شرکت های دان شبنیان در زمینه گرفتن مجوز و استانداردهای مورد نیاز در ارگا نهای مختلف و سازمان های دولتی با فراز و فرودهای زیادی روبه رو هستند. به عنوان نمونه "بهتا پایش شمال" سه یا چهار ماه را تنها صرف دریافت یک مجوز کرده است که میتوان گفت زمان زیادی برای شرکتی است که میخواهد ایده های زیادی را به مرحله عمل برساند.
البته گاهی نیز صرف این زمان - بیشتر یا کمتر - نیز فایدهای ندارد و مجوز مورد نیاز کسب نمی شود. دولت برای مالیات و امور گمرگی قانونی را برای حمایت از شرکت های دانش بنیان تصویب کرده است، اما متاسفانه در قوانین مربوط به اعطای مجوزها و استانداردها موارد مشابه در نظر گرفته نشده است.
برای همین در ارگانها و سازمان های مربوطه برخورد مناسبی دیده نمیشود. شرکت های دانش بنیان به پشتوانه همین مجوزها و استانداردهاست که می توانند محصولات و خدمات خود را ارائه بدهند.
بنابراین اگر چارچوب ویژه ای برای شرکت های دانش بنیان در زمینه کسب مجوزها و استانداردها مشخص شود، می تواند در معرفی محصول راهگشا باشد. نبود برخی مجوزها مانع معرفی محصول یا ارائه خدمات به مشتری است. شرکت بهتا پایش شمال نیز مانند اکثر شرکت های دان شبنیان از تسهیلات دولتی بهره برده است، اما مدیرعامل این شرکت معتقد است پروسه ای که برای دریافت تسهیلات در نظر گرفته شده، فرایندی طولانی و در عین حال کمی دست و پاگیر است.
به عنوان مثال اگر شرکتی نیازمند تسهیلات بیشتر از معمول باشد، باید در قبال آن ضمانت دولتی ارائه بدهد. در واقع دریافت تسهیلات نیازمند ضمانت حقوقی است و خود این مسئله برای بعضی شرک تها عامل بازدارنده است. محصولات شرکت بهتا پایش شمال نیز مثل اکثر کالاها و محصولات، رقیب سرسخت خارجی دارند و بهتا پایش شمال برای رقابت با این رقیب به سراغ آپشن های خاصی رفته و روی مواردی کار میکند که نمونه خارجی فاقد آن است و از این طریق کیفیت محصول خود را ارتقا داده و رقیب قدری برای محصول خارجی شده است. در این راه تمرکز بر محصولات در لیست تحریم یکی از راهکارها بوده است. به گفته بهشتی این شرکت نیز متوجه اهمیت پتانسیل موجود در میان دانش آموخته های دانشگاه ها شده و برای همین در برنامه های خود داشتن تفاهمنامه با دانشگاه ها را گنجانده است.
شرکت بهتا پایش شمال حمایت مصرف کننده از محصولاتش را در گرو ارائه محصول باکیفیت خود می داند و بس. بهشتی در این زمینه میگوید: «اگر ما بتوانیم محصول باکیفیت به دست مصرف کننده برسانیم و مهم تر از آن خدمات پس از فروش را نیز به طور جدی دنبال کنیم، بی شک مصرف کننده را با خود همراه کرده ایم و تبلیغ خوبی برای شرکت داشته ایم؛ تبلیغی که مصر فکننده را به سمت ما می آورد، نه اینکه ما در پی مصر فکننده باشیم.»
این شرکت سعی دارد با برخورد صادقانه با مشتریان بازار خود را وسعت بدهد و صادرات را در برنامه بلندمدت خود گنجانده است؛ برنامه ای پنج ساله. مدیرعامل شرکت بهتا پایش شمال نقش رسانه ها را در معرفی محصولات دانش بنیان مهم و اساسی می داند و می گوید: «رسانه ها می توانند محصولات را معرفی کنند و از ویژگی های آنها بگویند. حتی میتوانند برای اطمینان خاطر مشتری محصول داخلی را با نمونههای مشابه خارجی مقایسه کنند و بیشتر روی قابلیت محصول یا خدمات تمرکز کنند.»
بیشتر مصرف کنندگان وقتی نام کالای داخلی را میشنوند، در وهله اول تصور م یکنند با محصولی با کیفیت پایین مواجه هستند.
تولید کننده داخلی کیفیت را برای سود پایین می آورد
«پالا گسترصنعت آب » شرکت دان شبنیان دیگری است که در زمینه محصولات تصفیه آب و فاضلاب فعالیت میکند. مدیریت این شرکت بر عهده علی اسکندری است. بیشتر مشتریان این شرکت را سازمان های آ ب و فاضلاب روستایی تشکیل میدهند؛ در مناطقی که آب چه به لحاظ کمیت و چه کیفیت شرایط خوبی ندارد. این شرکت در حیطه تصفیه وارد میشود و سپس آب و فاضلاب به فراخور شرایط به صورت شبکه ای یا نحوه ای دیگر، آب تصفیه شده را در اختیار روستاییان قرار می دهد.
عرصه فعالیت یپالاگستر صنعت آب در زمینه دامداری ها، باغات و مناطقی که از چاه آب استفاده میکنند، گسترده شده است. این شرکت در طی پنج سال از فعالیت خود تقریبا جایگاه خود را پیدا کرده است و بیشتر مشتریان قبلی شرکت را به جدیدترها معرفی میکنند. در واقع تبلیغات این شرکت دهان به دهان است. البته شرکت و بسایتی را نیز راه اندازی کرده است که تبلیغات محصولات را به عهده دارد. یالاگستر صنعت آب در عرصه محصولات خود رقبای زیادی دارد، اما به گفته مدیرعامل این شرکت، از آن جایی که طرف قرارداد این محصولات ارگان های دولتی هستند، فاصله میان انجام کار و تسویه حساب با شرک تها طولانی است و صبر زیادی را می طلبد و برخی رقبا که این میزان صبوری را ندارند، قید همکاری با ارگان های دولتی را میزنند.
این شرکت از سرمایه گذاری موسسه نخبگان بهره می برد و شاید صبور بودن و ادامه همکاری با ارگان های دولتی به داشتن سرمایه گذار بر میگردد، چون اگر زمان تسویه حساب نیز به تعویق بیفتد، موسسه نخبگان حامی شرکت است.
اسکندری درباره بهره بردن از تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی می گوید: «ما هنوز موفق به دریافت این تسهیلات نشده ایم. در واقع شرایط دست و پاگیر این تسهیلات بزرگ ترین مانع ما بوده است. گفته ها با آنچه در عمل با آن روبه رو هستیم، فاصله چشمگیری دارد. شرایط از هفت خوان گذشته است و باید هفتاد خوان را برای رسیدن به تسهیلات طی کرد. در مورد مالیات ها نیز صحب تهایی می شود که امیدوارم مانند این تسهیلات نباشد. در حال حاضر ما درگیر مسائل مالیاتی هستیم. وقتی مراجعه می کنیم می گویند هنوز بخشنامه شرکت های دانش بنیان به ما ابلاغ نشده است.»
مدیرعامل یالاگستر صنعت آب معتقد است دولت برای حمایت از تولید داخل می تواند کارهای زیادی انجام دهد: «دولت چین چه الگویی را پیش گرفته است که دنیا را قبضه کرده؟ دولت ها می توانند با برنامه های خود راهگشا باشند. ما می توانیم از کشورهای موفق الگوبرداری کنیم. ایران این پتانسیل را دارد. چین از تسهیلات کم بهره و معافیت های مالیاتی استفاده کرده است و البته آنها را در عمل هم به انجام رسانده.» او معتقد است اینکه شعار داده میشود مصرف کننده از تولید داخلی حمایت کند درست نیست: «مصرف کننده نمی تواند از تولید داخلی حمایت کند. مصرف کننده باید محصول با بهای کمتر به دستش برسد تا بتواند با خرید آن از من تولیدکننده حمایت کند.
زمانی که خود تولیدکننده نمی تواند مواد اولیه ارزان تهیه کند و محصول ارزان به دست مصر فکننده برساند، چطور می توان از مصرف کننده توقع داشت؟ دولت می تواند خیال تولیدکننده را از بابت بیمه، مالیات و دارایی راحت کند و کمی از بروکراسی ارگان ها بکاهد تا تولیدکننده بتواند با آسودگی بیشتری زمان خود را صرف تولید محصول با کیفیت و ارزان کند.»
اسکندری مشکلات تولید داخل را بیشمار می داند و می گوید: «جنس چینی وارداتی گارانتی ندارد، در حالیکه تولید داخل گارانتی دارد. در حال حاضر ما به اجبار شرایط، تعدیل نیرو داشته ایم. هزینه های تولید داخل بسیار بالاست و به دلیل همین فشارها پانزده نفر از نیروی کار خود را بازخرید کردیم؛ این مسائل جای تأسف دارد. ما فردی مثل دکتر سمیعی را داریم که نه تنها ما، بلکه تمام دنیا به او افتخار میکنند. این نشان از این دارد که ایرانی میتواند، اما تولیدکننده داخلی کیفیت خود را برای سود پایین می آورد. البته این کار به اجبار است، چون کار اقتصادی باید به صرفه باشد تا بتواند دوام بیاورد. در حال حاضر این مسئله را ما در محصولاتی مثل همین چیپس و پفک هم می بینیم؛ نه کیفیت قبل را دارد، نه حجم گذشته را، چون باید برای کارخانه دار صرفه داشته باشد. در کشوری مثل چین که بازار جهانی را قبضه کرده، ما یک کالا را با کیفیت و قیمت های مختلف می بینیم. این کشور برای هر گروهی تولیدات مختص خود را دارد.
برخی محصولات چینی در بازارهای اروپایی مشتریان خوبی برای خود دست و پا کرده اند. » مشکلات و موانع پی شروی تولیدکننده داخلی بر کسی پوشیده نیست. در این شرایط وقتی تولیدکنند های شجاعت میکند و پا در عرصه تولید داخل میگذارد، نیاز به حمایت دارد: «ما میخواستیم آب بسته بندی شده تولید کنیم که منصرف شدیم. هفت مورد وجود داشت که مانند حلقه های زنجیر به هم متصل بودند و تا زمانی که یکی تایید نمی کرد، نم یشد وارد مرحله دیگر شد. پروس های سخت و نفسگیر که تمام انگیزه ما را گرفت.» شرکت پالاگستر صنعت آب برنامه ای برای صادرات ندارد و معتقد است اگر بتواند بازار داخل را پوشش دهد، کار بزرگی کرده است و جایی برای صادرات باقی نمیماند: «مناطقی در کشور داریم که به لحاظ آب واقعا مشکلات عدیده ای دارند. آب و فاضلاب میگوید سرمایه گذار معرفی کنید.
سرمایه گذار پیدا می کنیم، تازه مطرح می شود که باید دستور بگیرند؛ پروسه ای شش ماهه تا یکساله! در حال حاضر ما قراردادی با استان مرکزی داریم. سیزده روستا را با مشکلات عدیده به ما معرفی کرده اند و ما هم وارد عرصه شده ایم، اما با وجود اینکه یکسال و چندماهی می شود که قرار است مصوبه آن دریافت شود تا بتواند زمینه قرارداد قبلی شود، هنوز به نتیجه نرسیده ایم.» اسکندری از فعالیت رسانه ها در آگاهی رسانی رضایت دارد و می گوید: «خوشبختانه قلم رسانه ها خوب عمل کرده است. همین که پیگیر مسائل مختلف می شوند و درباره آ نها می نویسند خود به تنهایی کار بزرگی است.
اما همه این کارها منوط به برنامه ها و حمایت های دولت است. ما دچار بروکراسی های دست و پاگیر هستیم؛ بروکراسی که نه تنها راهگشا نیست بلکه گاهی مانع نیز هست؛ پروسه ای که مدام در حال تغییر و تحول است و هر تغییری نیز مانع جدیدی را به وجود می آورد.
کم کاری افراد را به پای دولت ننویسیم
عظیم اکبرزاده خیاوی، مدیرعامل شرکت دان شبنیان «گسترش دانش سوین» است. شرکتی در آذربایجان که در زمینه محصولات پزشکی و سالمت فعالیت می کند. مدیرعامل این شرکت تا مقطع فوق دکترا در رشته شیمی آلی تحصیل کرده است.
گسترش دانش سوین تا امروز از هیچ تسهیلاتی بهره نبرده است و مدیرعامل آن معتقد است این تسهیلات می تواند گره گشای شرکت های بیشتری شود تا کشور بتواند در عرصه های مختلف به خودکفایی برسد. این شرکت سه محصول تولید می کند؛ کرم زخم بستر، جت دندان و شربت میوه کاج برای درمان سنگ کلیه.
اکبرزاده مهم ترین انگیزه خود را از احداث این شرکت دانش بنیان، ایجاد اشتغال برای جوانان تحصیل کرده عنوان میکند. این شرکت از آ نجا که با بودجه شخصی اداره میشود و تسهیلاتی دریافت نکرده، کمی در طی مراحل کُند، اما مصمم به ادامه مسیر است؛ مسیری که دو سال است به همین شیوه طی شده است؛ دو سالی که دانش آموختگان مقاطع بالای دانشگاه ها در تحقیقات آن نقش مهمی به عهده داشته اند.
تبلیغات این شرکت بیشتر به شیوه سنتی است و به پشتوانه اسم و رسم مدیرعامل شرکت محصولات به فروش میرود: «در نمایشگاه گیاهان دارویی شرکت کرده بودیم که مصرف کنندگان با دیدن اسم من راغب به خرید محصولات شدند. در آن نمایشگاه طی سه، چهار ساعت بیست و شش میلیون تومان فروش داشتیم. ما در تولیدات خود در وهله اول خدا را در نظر میگیریم، بعد با تکیه بر تحقیقات و شیوه های علمی و آزمایشگاهی محصولاتمان را تولید میکنیم. » شرکت گسترش دانش سوین علاوه بر آذربایجان سعی دارد فعالیت های خود را در یزد و اراک نیز گسترش بدهد. این شرکت اگر کمی حمایت شود، توانایی جذب هفتاد تا صد نفر را دارد.
این شرکت به دلیل نداشتن سرمایه گذار برخی محصولات خود را به شیوه سنتی تولید میکند، مثل کرم زخم بستر که با ارتقای تکنولوژی خود می تواند تولید بیشتر و با کیفیت بالاتری را انجام دهد و محصول بهتری را به دست مصرف کننده برساند. اکبرزاده درباره حمایت دولت ها میگوید: «دولت ها همیشه در هر بازه زمانی به تناسب شرایط و برنامه هایشان حمایت هایی داشته اند، اما متاسفانه همیشه افراد سودجویی بوده اند که از این حمایت ها و تسهیلات تنها به نفع منابع خود استفاده کرده اند. هر فردی به تنهایی نقش مهمی در تولید و پیشرفت کشور دارد و به همین دلیل باید هرکسی در هر جایگاهی که قرار دارد، مسئولیت و وظایف خود را به بهترین شکل انجام بدهد و کم کاریهای خود را پای دولتها ننویسد.»
این شرکت با توجه به اینکه نوپاست و از تسهیلاتی هم استفاده نکرده، به صادرات اندیشیده است و در حال حاضر به کشور لبنان صادرات دارد. گسترش دانش سوین خواهان این است تا دانش آموختگان بیشتری را به خدمت بگیرد، اما متاسفانه پایین بودن درآمد شرکت و بحث ارائه آموزش های مورد نیاز موانع تحقق این هستند. تولید کار دشواری است و موانع زیادی دارد که به گفته اکبرزاده با صبر و پشتکار می توان آنها را پشت سر گذاشت. اکبرزاده مدتی از طرف انستیتو پاستور در فرانسه تحقیقات علمی داشته است: «مدتی در فرانسه تحقیقاتی در زمینه واکسن مورفین برای درمان معتادان انجام داد هام که متاسفانه هنوز با موانعی برای عرضه به بازار رو به رو است؛ واکسنی که امریکا و کانادا مشتریان آن هستند.
