به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از فارس، در پی فرمان رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، این ستاد به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی، جهاد دانشگاهی را به عنوان یک نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی تاسیس کرد.
توجه مقام معظم رهبری به این نهاد نیز سبب شده تا جهاددانشگاهی به عنوان یک نهاد مهم علمی، آموزشی و فرهنگی برشمرده شود، بنابراین برنامه‌ها و اقدامات این نهاد می‌تواند در سرنوشت کشور و تحقق چشم‌انداز نیز موثر باشد.
در رابطه با برنامه‌های جهاددانشگاهی در حوزه‌های مختلف علمی، فناوری، آموزشی و فرهنگی با حمیدرضا طیبی رئیس جهاددانشگاهی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
* تدوین برنامه ششم توسعه جهاد دانشگاهی برای شناسایی و رفع نیازهای کشور
جهاد دانشگاهی چه برنامه‌هایی برای تحقق اهداف فرهنگی، آموزشی و پژوهشی کشور دارد؟
طیبی: ما به طور معمول چند برنامه را در جهاد برای توسعه فعالیت‌ها در حال پیگیری هستیم، یکی از این برنامه‌ها برنامه ششم توسعه جهاد دانشگاهی است که یک برنامه عرضه محور است، یعنی جهاد دانشگاهی نیازهای امروز و فردای کشور را شناسایی می‌کند؛ مزیت‌های استان‌های کشور و نیازهای جامعه و صنعت را تشخیص می‌دهد و بر مبنای آن برای تمام واحدهای استانی، پژوهشکده‌ها، پژوهشگاه‌ها و سازمان‌های فرهنگی و هنری خودش برنامه‌ریزی می‌کند تا به اهداف برسد.
در حال حاضر تدوین برنامه ششم توسعه را آغاز کردیم تا تمام واحدهای جهاد دانشگاهی براساس نیازهای استانی و شاخص‌ها فعالیت کنند.
برنامه ششم توسعه جهاد دانشگاهی چه برنامه‌ای است و در حال حاضر در چه مرحله‌ای است؟
طیبی: زمانبندی برنامه ششم توسعه جهاد دانشگاهی به صورتی انجام شده تا با برنامه ششم توسعه کشور هماهنگ باشد؛ یعنی برنامه توسعه جهاد دانشگاهی 3 ساله بود ولی به دلیل اینکه با برنامه ششم توسعه کشور هماهنگ باشد تبدیل به برنامه پنج‌ساله شد.
فکر می‌کنم برنامه ششم توسعه جهاد دانشگاهی یک برنامه خوب باشد که تمام واحدهای جهاد دانشگاهی براساس مزیت‌های استانی فعالیت کنند و از این به بعد باید به دنبال تامین منابع برای اجرای اهداف باشیم.
برنامه ششم توسعه جهاد دانشگاهی در حال حاضر آخرین روزهای تدوین را می‌گذراند و زمینه کاری بسیاری از واحدها مشخص شده و در حال حاضر کارهای اجرایی را آغاز کرده‌اند و به دنبال تامین منابع هستند تا در صورت امکان از منابع استانی یا معاونت علمی ریاست جمهوری کمک بگیرند و تلاش می‌کنیم که بودجه جهاد دانشگاهی نیز افزایش یابد زیرا اگر بتوانیم منابع را تامین کنیم اجرای طرح‌ها با سرعت بهتری انجام می‌شود.
این برنامه بر اساس چه محورهایی و در چه حوزه‌هایی تدوین شده است؟
طیبی: مبنای تدوین برنامه ششم توسعه جهاد دانشگاهی مزیت‌های استانی است، یعنی هر استان در چه حوز‌ه‌ای استعدادهایی دارد و در همان حوزه فعالیت کند. به عنوان مثال در استان کرمانشاه بحث قیر طبیعی مطرح است زیرا این استان دارای معادن بزرگ است، از طرفی کشور نیاز به کربن اکتیو دارد تا در مصارف صنعتی استفاده کند.
اینگونه کارهای فناورانه در استان‌ها منجر به تولید صنعتی می‌شود، اشتغال ایجاد می‌کند و نیازهای کشور برطرف می‌شود.
از طرفی در حوزه کشاورزی بحث شیرین‌بیان را در دستور کار قرار دادیم و در حوزه علوم انسانی و اجتماعی کار بر روی حاشیه‌نشینی را آغاز کرده‌ایم.
مجموعه‌ای از اینگونه فعالیت‌ها را انتخاب کردیم و در حال حاضر به دنبال تامین منابع برای اجرایی شدن آنها هستیم.
برای تامین منابع چه راهکاری در نظر گرفته‌اید؟
طیبی: یکی از راه‌های تامین منابع افزایش بودجه است که در تلاش هستیم با همکاری مجلس برای افزایش بودجه اقدام شود، تعامل خوبی هم با سازمان برنامه و بودجه داریم که معاونت پژوهش و فناوری متقبل شده تا بخشی از نیازهای پژوهشی را تامین کنیم.
به طور کلی بر روی انجام چه پروژه‌هایی تأکید دارید؟
طیبی: ابتدا بر روی بحث علوم انسانی تاکید داشتند ولی به طور کل 12 طرح را در اختیار جهاد دانشگاهی قرار دادند که این طرح‌ها در حوزه‌های مختلف مانند حاشیه‌نشینی، خانه و خانواده، اشتغال، سرمایه‌گذاری و پیمایش‌های مختلف در حوزه علم و فناوری است.
فکر می‌کنیم اجرای این پروژه‌ها می‌تواند به حل بسیاری از مشکلات کشور کمک کند.
* نقش جهاد دانشگاهی در اجرای نقشه جامع علمی کشور
جهاد دانشگاهی برای اجرای نقشه جامع علمی کشور چه برنامه‌ای دارد؟
طیبی: برنامه دیگری که به دنبال آن هستیم اجرای سند نقش جهاد دانشگاهی در چگونگی اجرای نقشه جامع علمی کشور است که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است.
در برنامه ششم توسعه با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه و کمک مجلس شورای اسلامی سه بند را گنجاندیم که یکی از آنها کمک سازمان برنامه و بودجه به اجرایی شدن سند نقش جهاد دانشگاهی در چگونگی اجرای نقشه جامع علمی کشور است.
این سند 7 بند دارد و اجرای آن نیاز به بودجه مناسب دارد. 2 بند آن هم به بحث انتقال فناوری مرتبط می‌شود. ما در سند قید کردیم که برای پروژه‌های عمرانی کشور باید انتقال فناوری صورت بگیرد و ما هر بار نباید فناوری‌ها را بخریم.
در این زمینه با توجه به اینکه حمل و نقل ریلی شهری به سرعت در حال توسعه است حجم زیادی واگن و اجزای حمل و نقل نیاز است که ما گفتیم جهاد دانشگاهی می‌تواند متولی انتقال فناوری در بخشی از صنعت حمل و نقل ریلی باشد که این مساله نیز به عنوان یک بند در برنامه ششم آمده است.
جهاد در حوزه ارتقای فناوری چه اقداماتی دارد؟
طیبی: در حوزه آب شیرین‌کن‌ها نیز وزیر نیرو بارها گفته است که 45 میلیون نفر از جمعیت کشور باید به وسیله آب شیرین‌کن‌ها آب شیرین را استفاده کنند بنابراین ما گفتیم در این حوزه هم خرید خارجی تک تک نداشته باشیم بلکه این مساله را تجمیع کنیم که جهاد دانشگاهی می‌تواند مدیریت این کار را برعهده بگیرد.
در بحث حمل و نقل ریلی مقداری با مشکل عدم همکاری شهرداری مواجه بودیم؛ البته موفق شدیم با شهرداری مشهد برای توسعه خطوط مترو قرارداد ببندیم، برای توسعه خط یک تهران نیز قرارداد بستیم.
در حال حاضر در حال پیگیری قرارداد بسیار مهمی برای خط 6 و 7 تهران هستیم اما هنوز کمی در شهرداری مقاومت‌هایی صورت می‌گیرد ولی تقریبا کارها نهایی شده و حل می‌شود.
دولت تصمیم گرفته خرید 2 هزار واگن مترو را تجمع کرده و در مقابل خرید آنها امتیاز انتقال تکنولوژی را دریافت کند و جهاد دانشگاهی برای انتقال این دانش فنی کاندید اصلی است.
این کار بسیار ارزشمند است و ما علاقمندیم با تغییر وزرا دچار وقفه نشود زیرا در کشور ما گاهی با تغییر مسئولان سیاست‌ها تغییر می‌کند ولی اینکه خرید خارجی ما تجمیع شده و امتیاز انتقال تکنولوژی بگیریم بخصوص در صنعت حمل و نقل ریلی اهمیت بسیاری دارد.
ممکن است تغییر در شهرداری تهران هم در کارهای جهاد تاثیر داشته باشد؟
طیبی: ما امیدواریم تغییر در شهرداری نیز به گونه‌ای باشد تا شهردار جدید هم نگاه خوبی به جهاد دانشگاهی داشته باشد و شهرداری از محصولات جهاد دانشگاهی گواهی تایید کیفیت گرفته و استاندارد خود را مشخص کند ولی از محصولات حمایت کند.
ما برای ارائه محصولات با یک شرکت خوب خارجی همکاری می‌کنیم به طوری که در حال حاضر شرکت زیمنس و چند شرکت چینی با ما همکاری می‌کنند ولی تمام این مسائل منوط به ثبات در تصمیمات ما است یعنی وقتی شرکت خارجی بداند که راه حضورش در ایران همراهی با یک شرکت داخلی و انتقال تکنولوژی است این کار را انجام می‌دهد.
ما صنایع متعددی داریم و باید از این فرصت استفاده کنیم همانطور که چین، کره و ژاپن نیز با همین روش صاحب تکنولوژی شدند.
در ستاد نقشه جامع علمی کشور نیز سندی تحت عنوان پیوست فناوری تهیه شده بود که براساس آن در پروژه‌های بزرگ کشور باید انتقال فناوری صورت بگیرد ولی مشکلی که ما در کشور داریم این است که اسناد را تهیه می‌کنیم ولی اجرایی نمی‌شود؛ بنابراین ما خودمان در جهاد دانشگاهی براساس وظیفه دینی و ملی مسائل را پیگیری می‌کنیم.
اجرای این سند با چه هدفی صورت می‌گیرد؟
طیبی: ما از پیاده‌سازی سند نقش جهاد در نقشه جامع علمی کشور بیشتر به دنبال این هستیم که نظام و دولت ماموریت‌هایی را به ما واگذار کنند، ما برنامه ششم توسعه جهاد را تحلیل کرده و ارائه می‌کنیم تا براساس آن ماموریت‌هایی به ما محول شود.
همچنین به دنبال بحث ایجاد یک سازمانی مثل جایگاه هستیم که امیدواریم در چند ماه آینده این کار انجام شود تا این سازمان در خدمت جوامع همسو با جمهوری اسلامی ایران باشد تا فناوری‌های خودمان را با آموزشهای صحیح به کشورهای دیگر انتقال دهیم.
سوریه، یمن، قطر، عراق و لبنان نیاز به بازسازی دارند بنابراین ما می‌توانیم از توان تخصصی خودمان در این کشورها استفاده کنیم و آموزشهای تخصصی به مردم این کشورها ارائه دهیم و متقابلا برای ما بازار کار خوبی ایجاد می‌شود.
ما پیشنهاد کردیم که جهاد دانشگاهی این کار را انجام دهند تا یک هماهنگی در کمک‌های بین‌المللی کشور صورت گیرد. تا کمک‌ها در قالب آموزش هم انجام گیرد و ما بتوانیم به کشورهای دیگر آموزش داده و فناوری انتقال دهیم تا برای ما هم یک بازار فناوری ایجاد شود.
برای ایجاد این سازمان با تمام نهادهایی که به نحوی در کمک‌های بین‌المللی کشور دخیل هستند صحبت کردیم و همه استقبال کردند و امیدواریم با هماهنگی دولت ایجاد چنین سازمانی موافقت کنند تا دبیرخانه آن نیز در جهاد دانشگاهی باشد.
ماموریت دیگری که به دنبال آن هستیم این است که چند ماموریت بزرگ به جهاد دانشگاهی واگذار شده ولی به دلیل کمبود بودجه برخی از این ماموریت‌ها متوقف مانده است که امیدواریم این فعالیت‌ها با تامین بودجه ادامه یابد.
* چند پروژه جهاددانشگاهی به دلیل کمبود منابع متوقف مانده است
در حوزه پژوهش و فناوری در یک سال گذشته هم سال بد و هم سال خوبی داشتیم.
از چه نظر؟
طیبی: سال بد از آن نظر که قراردادی با معاونت علم و فناوری برای ایجاد یک حساب مشترک داشتیم که 50 درصد منابع یک صندوق مشترک از سوی جهاد و 50 درصد از سوی معاونت تامین شود و برای تولید فناوری‌ها که نیاز صنایع کشور بخصوص صنعت نفت را رفع می‌کنند وام ارائه دهیم و در این قالب 10 پروژه بسیار خوب را تعریف کردیم ولی به دلیل اجرایی نشدن ردیف بودجه 14 هم معاونت و هم جهاد در تامین منابع صندوق دچار مشکل شدند و پروژه‌های خوب ما در شروع دچار مشکل شد که البته در جلسه با ستاری به این نتیجه رسیدیم که هرکدام از نهادها بودجه‌ای را تامین کنند تا پروژه‌ها متوقف نشوند.
تکنولوژی حفاری افقی یکی از این 10 پروژه بود که بسیار مهم است و می‌تواند بازار کار خوبی برای کشور ایجاد کند که این طرح بسیار خوب شروع شد.
پروژه‌ای تحت عنوان نمک‌زدایی الکترواستاتیکی تعریف شد، چاه‌های پیر حاوی آب و آب نمک می‌شوند که باید از داخل نفت جدا شود و یکی از روش‌های جداسازی اینها استفاده از روش‌های الکترواستاتیکی است که ذرات آب و اب نمک را باردار می‌کند تا نمک‌زدایی شود. فاز اول این پروژه که کسب دانش بود با موفقیت تمام شد و ما امیدوار بودیم در همان ایام بتوانیم آن از رونمایی کنیم اما فاز اصلی این پروژه به علت تامین منابع متوقف است و امیدواریم در دولت جدید کمک بهتری به معاونت علمی شود تا پروژه پیشرفت داشته باشد.
چند پروژه دیگر نیز به دلیل کمبود منابع متوقف شده است و تلاش می‌کنیم که پروژه‌ها آرام ارام پیش رود زیرا اگر تیم پروژه از هم بپاشد جمع‌آوری آنها سخت است و ستاری قول داده است تا به لحاظ تامین منابع کمک کند.
در سال گذشته بیشتر در بحث اتمام پروژه‌های نیمه تمام متمرکز بودیم مانند بازوی بارگیری نفت که کار ارسال آن طول کشید ولی امیدواریم تا هفته دولت نصب و راه‌اندازی شود.
مجموعه پروژه‌های نیمه کاره را تقریبا تمام کردیم و مذاکرات خوبی با مناطق نفت‌خیز داشتیم.
دستگاه مبدل فرکانسی موتورهای دور متغیر قدرت بالا را نیز در دست اقدام داریم تا جایگزین توربین‌های قدیمی شود. در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی تعداد زیادی توربین داریم که محرک پمپ و کمپرسور هستند ولی توربین‌های قدیمی راندمان بسیار پایینی دارند و به همین دلیل توربین‌ها باید با موتورهای دور متغیر جابجا شوند و ما تکنولوژی این موتورها را بدست آوردیم و در حال حاضر دستگاه‌ها را به یکی از تلمبه‌خانه‌های تهران فرستادیم تا نصب شود و می‌خواستیم در این ایام آن را مورد بهره‌برداری قرار دهیم ولی احتمالا به هفته دولت می‌رسد.
تلاش‌های زیادی کردیم تا پروژه‌هایمان به قرارداد هم منجر شود. در رابطه با سیستم نمک‌زدایی الکترواستاتیک چند سال است که با مناطق نفت‌خیز جنوب صحبت می‌کنیم و به مرحله نهایی عقد قرارداد نزدیک شدیم. ولی معاونت علمی باید برای تامین منابع به ما کمک کند.
در بحث استفاده از پودرهای میکروبی برای رفع آلودگی در خاک نیز فعالیت داریم که این قرارداد نیز در حال انعقاد است و در زمینه ساخت دستگاهی که بتواند در نفت مواد هیدروکربنی را جدا کرده و باکتری‌ها را تجزیه و تبدیل به کمپوست کند هم فعالیت داریم.
در زمینه دموکسی‌فایر نیز در معادن جدید در حال فعالیت هستیم ولی مشکلات مالی در پروژه‌ها وجود دارد و سبب کندی کار می‌شود. به دنبال زمینه‌های جدید برای انتقال تکنولوژی در زمینه‌های نفتی هستیم و تفاهم‌نامه‌ای با وزارت نفت منعقد می‌کنیم که براساس آن می‌توانیم زمینه‌های کاری جدید را آغاز کنیم.
* واگذاری حفاری 10 حلقه چاه نفت به محققان جهاد دانشگاهی
از پروژه‌های دیگر جهاد دانشگاهی بگویید.
طیبی: واگذاری حفاری 10 حلقه چاه به جهاد دانشگاهی نیز انجام شده که با کمک مدیران صنعت نفت این کار را انجام دادیم و پیشنهاد کردند که ما یک کنسرسیوم تشکیل دهیم و یک شرکت خارجی نیز برای پروژه بیاوریم تا حفاری انجام دهیم و برای حفاری از دستگاه‌های خودمان استفاده کنیم و تجهیزات سایر سازندگان که مورد تایید است استفاده کنیم، موافقت برای این کار انجام شده و منتظر ابلاغ قرارداد هستیم.
این قرارداد از اولین قراردادهایی است که با فاینانس بسته می‌شو و جهاد حفاری چاه‌ها را با کمک یک همکار خارجی و یک شرکت حفار برعهده دارد که هم بحث حفاری و هم بحث انتقال تکنولوژی مطرح است.
در این پروژه ما به دنبال انجام حفاری هوشمند و تجهیزات این حوزه هستیم.
برای اجرای پروژه‌ها مشکلاتی هم دارید؟
طیبی: واحدهای خوب جهاد دانشگاهی که به صورت حرفه‌ای هم فعالیت می‌کنند در حال حاضر به لحاظ منابع مالی دچار مشکلات جدی هستند و در برخی موارد نیروهای خوبمان را به همین دلیل از دست دادیم، ولی فضا آرام آرام به سمتی می‌رود که تلاش‌هایمان به نتیجه برسد و به عقد قراردادهای جدید هم واحدها را فعال کنیم و هم نیازهای موجود کشور برطرف شود.
تشکیل شرکت‌های دانش‌بنیان در جهاد دانشگاهی از دیگر اقدامات ما است، ما معتقدیم تولید فناوری باید از بدنه جهاد جدا شود و با توجه به حمایتی که از شرکت‌دانش بنیان انجام می‌شود تشکیل این شرکت‌ها و تولید فناوری‌های جدید از سوی این شرکت‌ها بسیار مهم است. در حال حاضر چند شرکت تشکیل شده و چند شرکت در حال تشکیل شدن است.
* ساخت یک فرستنده بسیار ارزان‌قیمت تلویزیونی
ساخت یک فرستنده بسیار ارزان‌قیمت تلویزیونی را نیز در دست اقدام داریم،در چندین روستا سیگنال شبکه تلویزیونی وجود ندارد یا ضعیف است و به همین دلیل مردم مجبور می‌شوند از آنتن‌های ماهواره استفاده کنند که در این صورت به تمام کانال‌های خارجی دسترسی پیدا کرده و با پیامدهای فرهنگی مواجه می‌شوند.
ساخت فرستنده ارزان قیمت با هدف کار فرهنگی انجام شده و امیدواریم در همه روستاها نصب شود زیرا با کنترلی که به طور طبیعی بر روی شبکه‌های این فرستنده وجود دارد فقط شبکه‌های سراسری کشور را پخش می‌کند و نیاز بسیاری از خانواده‌ها تامین می‌شود. این پروژه آماده است و در حال هماهنگی با صدا و سیما و دریافت مجوزها هستیم.
پژوهشگاه رویان هم در فناوری‌های مهم بسیار تاثیرگذار است و در حوزه‌های آموزشی، جهاد دانشگاهی سابقه خوبی در دوره‌های آموزشی دارد که هم در صنعت نفت و هم سایر صنایع قراردادهای خوبی را منعقد می‌کنیم. البته با کاهش داوطلبان در حوزه آموزش عالی تمایل ما نیز به سمت آموزشهای تخصصی کوتاه مدت است. در سایر حوزه‌ها هم در حال فعالیت هستیم و سعی می‌کنیم کیفیت کار را بهتر کنیم.
در حوزه فرهنگ و آموزش هم جهاد دانشگاهی فعالیتی داشته است؟
طیبی: در حوزه فرهنگ خبرگزاری‌هایی داریم که سعی می‌کنند بسیار موفق باشند. در سازمان تجاری‌سازی نیز شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد شده و اتفاق خوبی که در حال رخ دادن است ایجاد یک پارک در حوزه صنایع نرم است که این پروژه قرارداد نهایی خود رامی‌گذراند.
در این حوزه شرکت‌های دانش بنیان در یک پارک در حوزه صنایع نفت فعال می‌شوند. زیرا دنیا به سمتی می‌رود که صنایع نرم را توسعه دهد تا صدمات ماشینی شدن کمتر خود را نشان دهد و البته این کار یک کار اقتصادی بسیار بزرگ هم هست و با توجه به پایه‌های فرهنگی کشور باید محصولات فرهنگی ما نیز متناسب با تکنولوژی روز باشد و در فناوری آنها خلاقیت داشته باشیم که با توسعه آموزشهای دانشگاهی کشور این کار ممکن است.
* دعواهای سیاسی مانع پیشرفت علمی می‌شود
البته با مشکلاتی روبرو هستیم که عمده مشکلات نیز شکل‌‌گیری اراده قوی در نظام است که به هر شکلی صاحب فناوری شود.
دعواهای سیاسی در کشور ما بر این امر سایه افکنده است در حالی که برای انجام این کار باید وفاق ملی داشته باشیم و این کار مستلزم وفاق ملی است که بیشتر باید از سوی سیاسیون انجام شود. ما دانشگاهیان هیچ اختلافی نداریم ولی کشور باید به توسعه سیاسی برسد تا همدیگر را قبول کنیم و بتوانیم در بخش علمی به پیشرفت برسیم.
مساله‌ای که وجود دارد این است که بدانیم ما در هر شرایطی چه در تحریم یا غیرتحریم باید به پیشرفت برسیم، ما از تحریم استقبال نمی‌کنیم ولی در صورت تحریم نیز باید پیشرفت خود را داشته باشیم. زیرا ما توان پیشرفت و استعداد آن را داریم ولی دعواهای سیاسی نباید باعث شود تا مسائل اصلی کشور به حاشیه و مسائل حاشیه‌ای به اصل تبدیل شود و ما را از پیشرفت باز بدارد.
جوانان کشور ما روز به روز افزایش می‌یابند و حق همه آنها است تا از یک آینده خوب و امن برخوردار باشند و کشور ما نیز این استعداد را دارند اما سیاسیون باید بر روی مصالح ملی به توافق برسند و برنامه‌ریزی‌های خوبی باید در این زمینه داشته باشیم که این برنامه‌ها باید با گردش یا تغییر مسئولان یا دولت تغییر نکند.
