پروژه های بزرگ صرفا به خاطر هزینه های بالای تولیدی آن ها نیست که فیلم های خوبی از آب در می آیند بلکه به خاطر داستان، کارگردانی و تیم تولیدی هم فکر، همراه و حرفه ای نیز می باشد. چه بسا فیلم هایی که با هزینه تولیدی بسیار در هالیوود تولید شده اند اما صرفه اقتصادی و نتیجه مورد نظر را برای تولید کننده به همراه نداشته اند. در طول زمان و با بهره گیری از تجربیات تولیدی سایرین؛ شرکت های تولید کننده هالیوودی به فهم درستی از مراحل و روند تولید رسیده اند که می توانند موفقیت یا عدم موفقیت یک پروژه بزرگ را درست مانند تولید و فروش یک قطعه صنعتی مورد ارزیابی قرار دهند.
«ساخت پروژه های بزرگ» برای هر تولید کننده و سینمای هر کشوری جذاب است، در سینمای ایران نیز بسیاری از اهالی سینما به دنبال ایجاد فضا و گسترده کردن حوزه تولیدی پروژه و بهره گیری از امکانات خاص برای تولید می باشند، اما تا کنون به غیر از مواردی خاص، چنین رخ نداده است.
در این میان فیلم هایی که ماندگار شده اند اما سینمایی هایی با ژانر جنگ خود متمایز اند. ساخت فیلم های"نجات سرباز رایان"، "خط باریک قرمز"، "خشم" و "دشمن پشت دروازه"؛ باور صحنه های پیچیده جنگ را آسانتر ساخته و به خوبی ما را در شرایط آن موقعیت ها قرار داده است. درست است که فیلمنامه های بی نظیر و کارگردانی های فوق العاده این فیلم ها بسیار حائز اهمیت است، اما این فیلم ها در قالب یک پروژه بزرگ توانسته اند این چنین خودنمایی کنند و مخاطب را به خودشان جذب کرده و برای او صحنه های جنگ را عینیت ببخشند به گو.نه ای که با هر سکانس و پلان مخاطب خود را در میان صحنه جنگ می بیند و از درون واکنش های متناسب با آن موقعیت جنگی را بروز می دهد.
ایران در تاریخ نزدیک خود یک جنگ 8 ساله را با حدود سیصد هزار شهید و حدود یک میلیون جانباز و 50هزار آزاده با چند ده عملیات بزرگ و یک مساحت چند هزار کیلومتری نبرد داشته است. این گزاره ها و عدم تولید چنان فیلم هایی در سینمای ایران ما را با این سوالات روبرو می کند که آیا تولید چنین پروژه هایی در سینمای ایران امکان پذیر است؟! آیا دفاع مقدس ما چنین ظرفیت های تولیدی برای چنین پروژه هایی را در بر دارد؟ آیا واقعا سینمای ایران به تولید پروژه های بزرگ نیازمند است؟!
شاید بتوان پدیدار شدن سینما را یکی از عوامل کمرنگ شدن و از بین رفتن نقالی در ایران دانست. اما سینما با ورود خود توانست به باور صحنه هایی که نقالان برای مردم نقل می کردند و تصور آنها گاه سخت و دشوار بود کمک کند. امروز اگر برای جوانترها و نوجوانان از عملیات هایی چون «والفجر 8» و یا «کربلای 5» سخن بگوییم و حماسه های آنها را نقل کنیم باور و تصور وجود داشتن چنین صحنه هایی به مراتب راحت تر از قبل از تولیدات سینمایی شده است.
به همین دلیل سینمای ایران نیز نیازمند تولید چنین پروژه های عظیم است، چرا که هنوز نتوانسته واقعیات صحنه های جنگ را برای مخاطب خود عینیت بخشد و بیشتر به سراغ فضای کلی موجود و یا فضای معرفتی درون جبهه ها رفته است البته که این لازم است اما کافی نیست. خاصه انکه عمده ساخته های دفاع مقدس فارغ از کیفیت سینمایی آن با «پیام گل درشت» همراه بوده است که همان مقدار که برای پایگاه ایدئولوژیک دفاع مقدس جذاب است اما برای عموم ممکن است جاذبه نداشته باشد.
تولید چنین پروژه هایی در سینمای ایران با مخاطراتی روبرو است؛ من جمله تامین منابع هزینه ای برای تولید، برگشت هزینه تولیدی پروژه، وجود امکانات و تخصص های مورد نیاز در داخل کشور، عدم نیاز دائم به عوامل تولید خارجی و در نهایت اقبال عمومی از این تولیدات و حمایت معنوی مردم برای ادامه تولیدات. بخش مهمی از این موارد، لوازم اقتصادی تولید هستند، که نیازمند بررسی های مدیریتی و مستقل شدن فیلم سازی از نهادها و ارگان های دولتی و تجاری شدن این صنعت است. در این صورت تولید کننده به میزان نگرانی در مورد فیلمنامه، کارگردانی و تولید برای فروش و برگشت سرمایه نیز ایده پردازی می کند.
در بخش دیگر چنین تولیداتی؛ اقبال مخاطب و یا حمایت معنوی او می باشد، البته اقبال عمومی صرفا به معنی فروش فیلم نیست، بلکه نسبت به فروش فیلم عموم خصوص من وجه می باشد و دارای معنی خواست مردمی برای ادامه تولیدات و جلب شدن نگاه مردم به تولیدات مشابه در آن زمینه نیز می باشد. این مهم فیلمساز و تولید کننده را از یک مصونیت در ایده پردازی برخوردار می کند، مانند زمانی که «جیمز کامرون» فیلم جدید می سازد، بسیاری از مردم به خاطر اعتماد به او به سینما می روند و با توصیفات آنها سایرین هم به تماشای آن فیلم می نشینند.
نمونه موفق داخلی پروژه های بزرگ، سریال های الف ویژه تلویزیونی هستند که در سال های اخیر پخش شده اند، که نه تنها مخاطب تلویزیون به خوبی از آنها استقبال کرده است بلکه ادامه چنین تولیداتی را نیز از تولید کنندگان مطالبه کرده است؛ آثار ماندگاری چون «یوسف پیامبر» و «مختارنامه» که همچنان نیز با استقبال ویژه مخاطبان تلویزیون همراه است. فلذا سینمای ایران باید از دریای بی کرانی مانند دفاع مقدس که هر گوشه ی آن ایستادگی در برابر ظلم و حماسه های بی نظیر انسانی است، برای تولید پروژه های بزرگ بهره بجوید و در این راه نیازمند گسترده تر کردن عوامل، تجهیزات، لوکیشن و زمان تولید است.
* گزارش از حسین نوری
