این مسئله که از ابتدا در حاله‌ای از ابهام مطرح شد و بدون توضیحات کافی از سوی مسئولین ذیربط نسبتا مسکوت مانده بود، حالا از سوی علی‌اکبر صالحی رئیس این سازمان مورد تائید قرار گرفت. صالحی در گفتگویی مدعی شد که «بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از دانشگاه‌ها طبق پروتکل الحاقی انجام می‌شود. بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون از چندین دانشگاه کشور ازجمله دانشگاه‌های صنعتی‌شریف، علم و صنعت، صنعتی امیرکبیر و کاشان بازرسی کرده‌اند و این بازرسی‌ها طبیعی است.»
چندی پیش خبری مبنی بر بازدید سرزده‌ی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی از یکی از دانشگاه‌های مهم تهران منتشر شد. خبری که در ابتدا از سوی مقامات رسمی رد یا تائید نشد و در ادامه نیز با گسترش دامنه‌ی اعتراضات نسبت به این ماجرا و البته ادامه‌ی این روند در دانشگاه‌های دیگر، قطعیت آن مسجل شد.
ایران که در ماجرای بده و بستان سیاسی برجام، بخش عمده‌ی دستاوردهای هسته‌ای را در مسیر راستی‌آزمایی آژانس از دست داد، بعد از گذشت مدتی اما اجازه‌ی ورود بازرسان آژانس و کشیده شدن پای راستی‌آزمایی آژانس بین المللی انرژی اتمی به فضای دانشگاه را نیز صادر کرد. این در حالی بود که به عقیده‌ی منتقدین و موافقین برجام، این معاهده بعد از خروج قطعی آمریکا و عدم پایبندی محکم اروپا، عملا جوانمرگ شد و از اعتبار افتاد.
مهمتر اما در این زمینه، موضع سخنگوی سازمان انرژی اتمی بود که در همان زمان – که خبر بازرسی از دانشگاه‌های مهم کشور توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی منتشر شده بود - ضمن عدم تائید و تکذیب این خبر، مدعی شده بود که «ما در مورد دسترسی‌هایی که در داخل سایت‌های هسته‌ای‌مان انجام می شود، اطلاعاتی نمی‌دهیم و از آژانس هم خواستیم اطلاعاتی ارایه ندهد و این سیاست کلی ماست. به علاوه دسترسی‌های تکمیلی طبق پادمان و پروتکل الحاقی محرمانه است؛ به همین دلیل علاقه نداریم بگوییم از کجا و به چه دلیل بازرسی شده است.»
بیشتر بخوانید//
بازرسی محرمانه آژانس اتمی از «فیضیه دانشگاه‌ها» شأنیت و قداست دانشگاه را به تاراج برد
عم شفافیت مناسب سازمان انرژی اتمی کشور و شخص کمالوندی به عنوان سخنگوی این سازمان اما در ادامه ابهامات دیگری را به وجود اورد. به ویژه اینکه ادعای بازرسی شخصی از اساتید حوزه‌ی هسته‌ای که به عبارت دیگر می‌توان از آن به عنوان بازجویی شخصی از اساتید این حوزه نیز نام برد مطرح شد که از سوی هیچ یک از مراجع ذی‌صلاح درباره‌ی آن سخنی به میان نیامد.
این مجرا از آن‌جایی حساس‌تر شد که در برخی از بازرسی‌های صورت گرفته از دانشگاه‌ها حتی روسای دانشگاه‌ها نیز در جریان نبودند. مهر در همان ایام طی گزارشی پیرامون این ماجرا نوشته بود: باوجود آنکه خبر بازدید بازرسان آژانس انرژی اتمی از دانشگاه صنعتی شریف درحال دست به دست شدن است اما مسئولان این دانشگاه موضع بی اطلاعی از موضوع را در پیش گرفته اند. محمود فتوحی رئیس دانشگاه صنعتی شریف در گفتگو با خبرنگار ما گفت: از این موضوع اطلاعی ندارم و اکنون در جلسه هستم.
جالب‌تر این که سرلشگر جعفری فرمانده سپاه و عضو شورای عالی امنیت ملی در جمع دانشجویان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از دانشگاه، مصوبه‌ی شورای عالی امنیت ملی را دارد، گفت: این مسئله مصوبه‌ی شورا را ندارد.
به هر حال این مسئله علی رغم اعتراضات جریانات دانشجویی و اساتید، به صورت زیرپوستی ادامه پیدا کرد و هیچ‌یک از مقامات دولتی درباره‌ی آن سخن نگفت. اما سخنان جدید رئیس سازمان انرژی اتمی در این خصوص می‌تواند سوالات فراوانی را درباره‌ی توافق صورت گرفته میان مسئولان دولت و تیم مذاکره کننده‌ی 5+1 ایجاد کند.
در این بین واکنش مسئولان دانشگاهی و وزارت علوم نسبت به این بازرسی ها قابل تامل است؛ اواخر تیرماه بود که محمود فتوحی رئیس دانشگاه صنعتی شریف در مصاحبه ای می گوید: از این موضوع اطلاعی ندارم و اکنون در جلسه هستم.
بیشتر بخوانید//
پشت پرده بازرسی‌های سرزده آژانس بین المللی انرژی اتمی از دانشگاه‌های برتر ایران
سعید سهراب پور رئیس اسبق دانشگاه صنعتی شریف و عضو هیات علمی این دانشگاه گفت: درخصوص بازدید بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی از این دانشگاه اطلاعی ندارم اما شنیده ام که این افراد از دانشگاه علم و صنعت بازدید داشتند و قرار است به دانشگاه شهید بهشتی نیز بروند. البته رضا روستا آزاد رئیس سابق دانشگاه صنعتی شریف این مسئله را در آن زمان تایید می کند و می گوید: همانگونه که از دانشگاه علم و صنعت بازدید صورت گرفته شاید از این دانشگاه نیز بازدید کرده اند و متاسفانه دولت نیز در این زمینه همراهی دارد.
از نکات قابل توجه در این بین اظهارات حجت الاسلام مصطفی رستمی رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها است، او در تیرماه سال جاری با تاکید بازرسی پایان نامه های دانشجویی توسط کمیته برجام گفته است:: موضوع بازدید بازرسان آژانس انرژی اتمی از دانشگاه علم و صنعت را از رسانه ها شنیده ام اما در گذشته این اخبار را از دیگر دانشگاه ها شنیده بودیم که برخی پایان نامه ها برای تایید موضوع باید به کمیته برجام ارسال می شد.
در حالی که صالحی مسئله‌ی بازدید آژانس از دانشگاه‌ها را امری کاملا طبیعی و بر اساس مفاد مندرج در پروتکل الحاقی عنوان می‌کند و در روزهایی به دلیل نقض عهد طرف‌های مقابل برجام، قرار است فعالیت‌های هسته‌ای ایران به تدریج به روال سابق بازگردد، ادامه‌ی بازرسی از دانشگاه‌ها و البته بازجویی اساتید و محققین این حوزه توسط عوامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با چه مبنا و دلیلی ادامه پیدا می‌کند؟
