به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ لبنان در چند سال گذشته و به ویژه یکسال اخیر با مشکلات فراوانی روبه رو بوده که فساد دستگاه اجرایی این کشور و خروج برنامه ریزی شده مقدار زیادی از ذخیره ارزی و به دنبال آن استعفای سعد حریری در پنجم آبان ماه سال گذشته و در ادامه شیوع ویروس کرونا و در آخر هم انفجار مهیب بندر بیروت در تاریخ ۱۴ مرداد ماه از عمده مشکلات این کشور بوده است، انفجاری که در یک انبار حاوی دو هزار و ۷۵۰ تن نیترات آمونیوم صورت گرفت و بیش از ۱۷۰ نفر کشته و بیش از پنج هزار نفر زخمی برجای گذاشت و علاوه بر آن بسیاری از ساختمان های اطراف این بندر به طور کامل ویران شد که استاندار بیروت میزان خسارت های وارده در اثر این انفجار را بیش از ۱۰ میلیارد دلار اعلام کرد. به دنبال انفجار بندر بیروت شماری از مقامات لبنانی که متهم به قصور در این فاجعه محسوب می شدند، دستگیر شدند که همگی از جریان ۱۴ مارس بودند.
یکی از بازخوردهای انفجار بندر بیروت اصابت ترکش آن به دولت این کشور بود که تازه شش ماه از فعالیت آن به نخست وزیری " حسان دیاب " می گذشت.با وقوع انفجار بندر بیروت که برخی آن را اهمال و برخی دیگر اقدام تروریستی از سوی رژیم صهیونیستی می دانند، نوک حملات جبهه غربی – عربی – صهیونیستی و عاملان آنها در لبنان به سمت کابینه حسان دیاب گرفته شد، فردی که توانسته بود با کابینه خود و در مدت کوتاه برخی از مشکلات لبنان را سامان دهد، هرچند مشکلات بسیاری نیز باقی مانده بود اما دولت دیاب در مقابل این فشارها تاب تحمل را نداشت و مجبور به استعفاء گشت.
سپس گزینه‌های مختلفی برای نخست وزیری در لبنان مطرح شدند اما پس از اینکه سعد الحریری رسماً از نامزدهای مورد توافق کنار گذاشته شد و خودش هم اعلام کرد که نامزد نخست وزیری نخواهد شد، وی و تعدادی از نخست وزیران قبلی این کشور به‌منظور بررسی فهرست نامزدهای نخست وزیری با یکدیگر دیدار کردند .بعد از رایزنی‌ها، نجیب میقاتی، فؤاد السنیوره، سعد الحریری و تمام سلام، رؤسای دولت‌های قبل لبنان بر سر انتخاب مصطفی ادیب به‌عنوان نخست وزیر جدید لبنان توافق کردند.
سپس احزاب لبنانی در پایان رایزنی‌های خود درباره «مصطفی ادیب» برای نخست وزیری این کشور به توافق رسیدند. ادیب با کسب ۹۰ رای توانست مامور تشکیل کابینه شود. ادیب که پیش‌تر به عنوان سفیر لبنان در آلمان مشغول به خدمت بود به عنوان چهره مورد قبول جناح‌های مختلف سیاسی از پارلمان کشورش رای اعتماد گرفت تا هر چه سریعتر دولت جدید لبنان را تشکیل دهد لکن نخست وزیر مکلف به تشکیل کابینه جدید لبنان از تشکیل کابینه انصراف و از سمت خود استعفا داد، وی دلیل انصراف خود از تشکیل کابینه را نبود توافق و هماهنگی سیاسی برای تشکیل دولت جدید لبنان اعلام کرد.
ادیب با بیان اینکه پیش‌تر اعلام کرده بود، در تشکیل کابینه بسیار جدی است و درصدد ورود به حواشی سیاسی نیست، افزود: نمی خواستم با مطرح کردن برخی نام‌ها و مشارکت دادن آنها در کابینه، موجب تحریک برخی گروه ها و جریان شود .استعفای ادیب درحالی صورت می گیرد که طی روزهای اخیر گروه ها و جریان های سیاسی لبنان درباره تصدی پست وزارت دارایی توسط یک وزیر شیعی به درگیر حواشی شده بودند.
برخلاف خوش‌بینی‌ها پس از توافق اولیه در مورد دولت تکنوکرات و روی کار آمدن یک چهره کمتر شناخته شده و کم حاشیه یعنی مصطفی ادیب، تشکیل کابینه جدید در لبنان به دلیل اختلاف موضع میان گروه های سیاسی بار دیگر با بن بست مواجه شده است اما این بن بست سیاسی نیازمند رمزگشایی و توجه دقیق تر دارد.
پس از استعفای سعد الحریری در سال ۲۰۱۷ رابطه فرانسه با عربستان سعودی به عنوان کشوری که الحریری را تحت فشار قرار داد تا استعفای خود را اعلام کند به سردی گرایید با توجه به نقش عربستان سعودی در لبنان به عنوان یک بازیگر سنتی، اختلاف نظر فرانسه و عربستان بر سر نخست وزیری ادیب کمی آشکار شد ، از همین روی به سخنرانی ملک سلمان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و حمله به لبنان و معرفی حزب الله به عنوان عامل عدم ثبات سیاسی و انفجار ماه گذشته در لبنان کاملا مشخص شد که عربستان سعودی در شرایط کنونی خواستار شکل گیری و قوام دولت مرکزی در لبنان نیست زیرا سخنان ملک سلمان در واقع شوراندن گروهی از احزاب لبنان علیه گروه دیگری بود در حالی که فرانسه مشکلی با نخست وزیری ادیب و قوام سیاسی لبنان نداشت لذا با توجه به این مطلب و همچنین سفر مشاور وزارت خارجه آمریکا دیوید شینکر به لبنان و مذاکره با نبیه بری در خصوص اختلافات مرزی دریایی لبنان و اسرائیل و درخواست برای مذاکره بین دو کشور در این امر، آن هم در این برهه از زمان و برای تحت فشار قرار دادن لبنان به جهت اخذ امتیاز برای اسرائیل و عدم قبول این مسئله از سوی نبیه بری باعث شد دو تن از وزرای کابینه لبنان از شیعیان تحریم شوند.
مسئله دیگری که بر مناقشات بین گروه های لبنانی افزود بحث انتخاب وزیر دارایی بود، جریان های ۱۴ مارس با دستاویز قرار دادن دولت تکنوکرات و رقابت برای تصاحب وزارتخانه‌های کلیدی با جریان ۸ مارس، بر این تاکید داشتند تا بتوانند این وزارتخانه را تصاحب یا اینکه در انتخاب وزیر نقش اساسی داشته باشند اما با مقاومت گروه‌های ۸ مارس مواجهه شدند، اهمیتی که وزارت دارایی در لبنان دارد نیز به این جهت است که اختصاص بودجه به مناطق و وزارتخانه‌ها توسط این وزارت خانه انجام می شود و مصوبات هیئت دولت با امضای وزارت دارایی اعتبار دارد .
خوشحالی سعودی ها از تعویق انتخاب نخست وزیر در لبنان است و سعودی ها از ضعف قدرت مرکزی در لبنان منتفع هستند، چراکه تضعیف قدرت مرکزی لبنان می تواند علاوه بر فروپاشی اقتصادی و امنیتی کشور لبنان منجر به تضعیف حزب الله لبنان شود و از سوی دیگر موازنه ی قوا و کمتر کردن نقش ایران در لبنان را برای عربستان به ارمغان داشته باشد، لذا عربستان با فشارها و نفوذ های خود بر جریان ۱۴ مارس بر این مسئله تاکید دارد و این امر در سخنرانی ملک سلمان در مجمع عمومی سازمان ملل (۲۰۲۰) نیز مشهود بود، از سوی دیگر بنظر می رسد، باتوجه به نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا و نقش تعیین کننده و مهم این کشور در امور لبنان، انتخاب نخست وزیر لبنان تا مشخص شدن رئیس جمهور آینده آمریکا به تعویق بیافتد، و این نشان از پیچیدگی بسیار زیاد اوضاع سیاسی لبنان در بعد داخلی و فشارهای خارجی دارد زیرا با توجه به طایفه گرایی، تکثر جریان و احزاب و سهم طلبی های سیاسی و مذهبی آنها در لبنان هیچ نشانه ای از بهبودی اوضاع به چشم نمی‌آید و علاوه بر تضعیف حکومت مرکزی باعث شده است که دخالت های خارجی و فشار دیگر کشورها یا استمداد طلبی گروه های داخلی از خارج یک وجهه قانونی و عادی به خود بگیرد.
گزارش از مبین عبدی-دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا
